Skala góralska
Skala góralska – skala muzyczna charakterystyczna dla regionów górskich. Występuje również pod innymi nazwami (wałaska[1], słowiańska, podhalańska, pasterska, Alphornleiter, trombitowa[2]).
Na ogół definiowana jako siedmiostopniowa skala muzyczna (chociaż pojawiały się definicje skali góralskiej jako ośmiostopniowej[2]) z półtonami między stopniami IV-V i VI-VII[3].
Odległości między poszczególnymi stopniami są następujące:
| Stopnie | Odległość |
|---|---|
| I-II | sekunda wielka |
| II-III | sekunda wielka |
| III-IV | sekunda wielka |
| IV-V | sekunda mała |
| V-VI | sekunda wielka |
| VI-VII | sekunda mała |
| VII-VIII | sekunda wielka |
Pochodzenie skali
edytujW literaturze często zwraca się uwagę na związek między skalą góralską a naturalną skalą akustyczną aerofonów prostych (kwarta zwiększona)[4], co nie wyklucza oddziaływania również innych czynników dedydujących o ostatecznym kształcie skali lub jej utrwaleniu w ludowej praktyce muzycznej[2].
Znaczenie muzyczne
edytujNa tej skali oparta duża część muzyki góralskiej (konkretnie podhalańskiej). Są to jednak najstarsze „nuty” (pieśni), późniejsze były tworzone głównie na bazie skali molowo-durowej. „Nuty” oparte na skali góralskiej to przede wszystkim te, które grywał (ale prawdopodobnie przekazał, nie skomponował) Jan Krzeptowski „Sabała”.
Do kompozytorów wykorzystujących skalę góralską należał przede wszystkim Karol Szymanowski[3], twórca baletu Harnasie.
Przypisy
edytuj- ↑ Stefan Marian Stoiński: Dudy Żywieckie. Żywiec: 1938, s. 21–27.
- ↑ a b c Zbigniew Jerzy Przerembski. Do interpretacji skali góralskiej. „Muzyka. Kwartalnik poświęcony historii i teorii muzyki.”. 2 (125), s. 39–54, 1987. Instytut Sztuki. Polska Akademia Nauk. ISSN 0027-5344.
- ↑ a b Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 145, ISBN 83-224-0250-3.
- ↑ Stefan Marian Stoiński: Dudy Żywieckie. Żywiec: 1938, s. 25–27.