Saab J29 Tunnan

Saab J 29 Tunnan
	Dane podstawowe
Państwo	Szwecja
Producent	SAAB
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	metalowa
Załoga	1 pilot
	Historia
Data oblotu	1 września 1948
Liczba egz.	661
	Dane techniczne
Napęd	1 × Volvo Aero RM2B; (de Havilland Ghost)
Ciąg	2800 kG (27 kN)
	Wymiary
Rozpiętość	10,23 m
Długość	11,0 m
Wysokość	3,75 m
Powierzchnia nośna	24,15 m²
	Masa
Własna	4845 kg
Startowa	8375 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	1060 km/h
Prędkość przelotowa	800 km/h
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	4 × działko Hispano Mark V kalibru 20 mm; niekierowane pociski rakietowe 75 mm; rakietowe pociski p-panc kalibru 145 mm; rakietowe pociski burzące kalibru 150 mm; przeciwokrętowe pociski burzące kalibru 180 mm
	Użytkownicy
	Flygvapnet,; Österreichische Luftstreitkräfte
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

SAAB J 29 Tunnan (ze szwedzkiego beczka) – szwedzki odrzutowy samolot myśliwski zaprojektowany i produkowany w latach 1950–1956 przez wytwórnię SAAB.

Historia

Po zakończeniu II wojny światowej, Szwecja zdała sobie sprawę, że potrzebuje mocnej obrony przeciwlotniczej opartej na samolotach napędzanych nowoczesnymi silnikami odrzutowymi, dlatego też wszystkie rozpoczęte projekty samolotów napędzanych śmigłem zostały anulowane.

Początkowo zakupiono samoloty de Havilland Vampire i rozpoczęto licencyjną produkcję silników de Havilland Goblin do napędu przerobionego na napęd odrzutowy myśliwca Saab 21.

Projekt samolotu oznaczony jako JxR rozpoczął się w grudniu 1945. Przedstawiono dwie propozycje inżynierów wytwórni SAAB z których pierwsza, oznaczona nazwą kodową R101 zakładała zbudowanie samolotu podobnego kształtem do cygara, tak jak amerykański Lockheed F-80 Shooting Star. Jednak drugi projekt oznaczony jako R1001 o roboczej nazwie beczka, posiadał znacznie lepsze parametry.

Ponieważ silnik Goblin okazał się zbyt słaby do projektowanego myśliwca, wybrano do produkcji licencyjnej nowy silnik de Havillanda, będący wciąż w fazie rozwojowej, Ghost.

Na początku R1001 miał prawie proste skrzydła, ale po pozyskaniu przez szwedzkich inżynierów danych z badań nad samolotami niemieckimi zmieniono je na ukośne, zamocowane pod kątem 25°. Samoloty niemieckie miały skrzydła pod kątem 45°, ale ponieważ uważano, że samolot z tak ostrym kątem skrzydeł będzie mniej stabilny, zastosowano kąt o niższej wartości. Do tej pory nie jest jasne w jaki sposób pozyskano niemieckie dokumentacje, ponieważ wydaje się, że trafiły one w ręce rosyjskie albo amerykańskie (przy tym, Tunnan wykazywał pewne podobieństwo do niemieckiego projektu Messerschmitt P.1101).

Pierwszy prototyp, który wzbił się w powietrze 1 września 1948, był małym samolotem o dość krępej sylwetce z centralnym wlotem powietrza i kroplową osłoną kabiny, oraz bardzo cienkimi skośnymi skrzydłami. Ze względu na tę dość charakterystyczną sylwetkę ochrzczono go jako Flygande Tunnan – latająca beczka. Oficjalnie oznaczony jako J 29, był pierwszym produkowanym seryjnie samolotem ze skośnymi skrzydłami. Był to jeden z najlepszych myśliwców swoich czasów, wykazując się dużą prędkością i doskonałą zwrotnością.

Przez krótki czas lat 50. XX wieku Szwecja była klasyfikowana jako czwarty kraj na świecie pod względem lotnictwa. Tunnan jest jak do tej pory jedynym szwedzkim myśliwcem użytym bojowo. W 1961 pięć myśliwców J 29B będących częścią kontyngentu ONZ pełniącego misję pokojową, stacjonowało w Kongu podczas secesji Katangi. Wykonywały one ataki na cele naziemne. Atakowały też samoloty lotnictwa Katangi na lotniskach, przy pomocy działek i niekierowanych pocisków rakietowych. Pomimo silnej obrony przeciwlotniczej żaden z samolotów nie ucierpiał.

Łącznie zbudowano 661 egzemplarzy myśliwca Tunnan w latach 1950–1956.

W 1954 ustanowiono na myśliwcu Tunnan rekord prędkości wynoszący 977 km/h, który został pobity przez amerykański F-86 Sabre.

Wersje samolotu Tunnan

J 29 Tunnan

Saab 29

Prototyp. Wybudowano 4 sztuki.

J 29A

Podstawowa wersja myśliwska. Wyprodukowano 224 sztuki w latach 1951–1953. Pozostały w służbie do 1963.

A/J 29B

Wersja myśliwsko-szturmowa. Wyprodukowano 361 egzemplarzy w latach 1953–1955. W służbie do 1957. Dodano zbiorniki paliwa w skrzydłach w celu zwiększenia zasięgu. Chociaż dodano możliwość atakowania celów naziemnych, to oznaczenie samolotu (A 29B lub J 29B) zależało od tego w jakim dywizjonie go wykorzystywano.

S 29C

Wersja rozpoznawcza. Wyprodukowano 76 egzemplarzy w latach 1954–1956, w służbie do 1970. Przeprojektowano kadłub w celu pomieszczenia pięciu kamer różnych typów. Początkowo używano dwóch kamer z samolotu Spitfire PR.XIX. Wszystkie kamery umieszczone w kadłubie były zabezpieczone pokrywami otwieranymi przed zrobieniem zdjęcia. Można ich było używać także jako hamulców aerodynamicznych. Później zamieniono je na szklane okienka.

Dwa samoloty tego typu 23 maja 1955 roku ustanowiły rekord prędkości po okręgu zamkniętym 1000 km wynoszący 900,6 km/h (poprzedni wynoszący 822 km/h ustalono na samolocie Gloster Meteor w roku 1950). S b29C był pierwszym szwedzkim samolotem bojowym wyposażonym w aparaturę ostrzegającą przed opromieniowaniem wiązką radarową.

Wszystkie samoloty tej wersji zmodyfikowano w latach 1955–1956 przez zmianę skrzydeł na takie same jak w wersji E, umożliwiające osiągnięcie większej prędkości. Nigdy jednak nie wyposażono ich w dopalacze.

Saab J 29B

Saab 29D

Jeden egzemplarz wybudowany w 1955 roku z silnikiem wyposażonym w dopalacz. Później przebudowany na wersję J 29F.

J 29E

Samoloty zmodyfikowane w celu zwiększenia prędkości krytycznej z 0,86 do 0,89 Ma. Prawie wszystkie samoloty wersji B przebudowano na E.

J 29F

Samoloty przebudowane w latach 1955–1958 z wersji J/A 29B i J 29E. Ogólnie przebudowano 308 sztuk z czego 210 w fabryce Saaba, a resztę we własnym zakresie przez armię szwedzką.
Modyfikacja polegała na zmianie skrzydeł umożliwiających większy udźwig uzbrojenia, wymiany silników na nowe licencyjne typu Ghost ze szwedzkim dopalaczem. Dodano też możliwość podwieszenia dwóch pocisków rakietowych AIM-9B Sidewinder.

Po 1968 samoloty te służyły do holowania celów powietrznych i do symulowania ataku powietrznego jako wrogi dywizjon.

30 sztuk J 29F sprzedano w 1961 do Austrii, gdzie pozostawały w służbie do 1972.

Sk 29

Planowana w 1950 wersja szkolno-treningowa. Docelowo samolot miał posiadać dwumiejscową kabinę z pilotami siedzącymi obok siebie, kosztem zmniejszenia pojemności zbiorników paliwa. Projekt został jednak zarzucony w tym samym roku, ze względu na brak mocy produkcyjnych w fabrykach SAAB.

Bibliografia

Leszek A. Wieliczko. SAAB 29 Tunnan. Część pierwsza. „Aero : magazyn lotniczy”. 1/2006, s. 38-46, październik-listopad 2006. Lublin: Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1896-3951. OCLC 750687855.
Leszek A. Wieliczko. SAAB 29 Tunnan. Część druga. „Aero : magazyn lotniczy”. 2/2006, s. 40-51, grudzień 2006 - styczeń 2007. Lublin: Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1896-3951. OCLC 750687855.