Gołąbek rdzawoszary
Gołąbek rdzawoszary (Russula consobrina (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
_Fr_67725.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek rdzawoszary |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula consobrina (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 359 (1838) [1836-1838] | |
_Fr_67726.jpg)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1818 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus consobrinus. Ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju Russula[1]. Pozostałe synonimy[2]:
- Agaricus consobrinus var. grisea Fr. 1818
- Agaricus consobrinus var. livescens Fr. 1818
- Agaricus consobrinus var. umbrinus Fr. 1818
- Russula consobrina var. rufescens Niolle & Jul. Schäff. 1938
Alina Skirgiełło w 1991 r. nadała mu polską nazwę gołąbek pokrewny, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na gołąbek rdzawoszary[3].
Morfologia
edytujŚrednica zwykle 5–10 cm, początkowo wypukły, potem z wgłębionym środkiem, na końcu lejkowaty. Brzeg gładki, tylko u starych okazów mało wyraźnie i krótko prążkowany, nigdy nie włóknisty, ostry lub tępawy, ale nigdy zaokrąglony. Powierzchnia początkowo brązowa, szarobrązowa, przy brzegu jaśniejsza, następnie piwna lub rzadziej całkowicie bladoszarawa, skórka łuskowata, szczególnie w środku, ale z przyrośniętymi łuskami, poza tym gładka i naga, dająca się oddzielić na 4/5 średnicy, lepka, szybkoschnąca[4].
Gęste lub średniej gęstości, najczęściej w pobliżu trzonu proste, z licznymi międzyblaszkami lub rozwidleniami, dość szerokie (8 mm w przypadku dużych okazów), początkowo kremowobiałe, potem bladokremowe[4].
Wysokość 6,5–12,5 cm, grubość 2–3 cm (rzadko mniej), sztywny, mocny, potem staje się kruchy, pełny, potem z małymi wgłębieniami lub watowaty. Powierzchnia biała, na końcu zwykle szarawo siatkowana lub szaroplamista, często pod wpływem nacisku ulega zaczerwienieniu[4].
Początkowo sztywny, później mniej lub bardziej kruchy, biały, pod skórką szarawy, a także w trzonie starych osobników, zaczerwieniający się w miejscu rany, ale tylko wtedy, gdy ilość wody jest nieco poniżej normy. Ma zapach świeżego jabłka, smak staje się powoli do dość szybko bardzo cierpki[4].
- Reakcje barwne
Pod działaniem FeSO4 staje się szary, w formalinie szybko zmienia kolor na czerwony, w anilinie początkowo na brązowawokarmazynowy i cielistobrązowy, potem czerwono-brązowy[4]
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 35–50 × 8–10 µm. Bazydiospory 78,5–10-(11) x 7,5–9–(10) µm (z brodawkami!), krótkie, eliptyczne do podłużnych, brodawki o wysokości 0,4–0,8 µm, bardzo siateczkowe, ale czasami z przerywaną siecią. Cystydy wrzecionowate lub szeroko wrzecionowato-cylindryczne, osiągające wymiary 125 × 6,2–11 µm, z wyrostkami w górnej części, rzadko tępe, w sulfowanilinie w większości całkowicie niebieskie lub prawie niebieskie[4].
W skórce występują mniej lub bardziej wyprostowane włoski, szkliste u góry i brązowe na dole, ostre lub tępe, zazwyczaj z powiększoną podstawą (1,5–3 µm). Pomiędzy włoskami bardzo liczne dermatocystydy 33–100 × 6,5–8 µm. Wiele włosów i strzępek, niezróżnicowanych morfologicznie, ma wygląd strzępek mlecznych, w sulfowanilinie zmieniają kolor na niebieski. Na trzonie są maczugowate dermatocystydy o szerokości 5–6 µm[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej i Europie[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 4 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[6].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach i parkach pod sosnami, świerkami i dębami[3], często w towarzystwie borowika szlachetnego (Boletus edulis)[4].
Jest grzybem niejadalnym[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 599, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h H. Romagnesi, Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, Mycobank, 1977, s. 1–998 [dostęp 2024-02-08] (fr.).
- ↑ Występowanie Russula consobrina na świecie (mapa) [online], DiscoverLife Maps [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-16] (pol.).
- ↑ Russula consobrina / Russule cousine [online] [dostęp 2024-02-16] (fr.).