Reguły kolizyjne

Reguły kolizyjne – reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa. Niekiedy – wraz z dyrektywami wykładni i wnioskowaniami prawniczymi – zalicza się je do tzw. wykładni prawa sensu largo lub tzw. reguł egzegezy. Niekiedy też je same nazywa się wykładnią uchylającą (interpretatio derogans).

Reguły kolizyjne I stopnia:

1. Lex superior derogat legi inferiori – Norma wyższa uchyla normę niższą. Kryterium jest hierarchia danego aktu prawnego
2. Lex specialis derogat legi generali – Norma szczególna uchyla normę generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego
3. Lex posterior derogat legi priori – Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa.

Reguły kolizyjne II stopnia (lub tzw. metareguły kolizyjne):

1. Lex posterior generali non derogat legi priori speciali (inaczej: lex priori specialis derogat legi posteriori generali) – Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.
2. Lex superior priori derogat legi posteriori inferiori – norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jaka powstała później
3. Lex superior generalis derogat legi inferiori speciali – norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jaka jest mniej od niej ogólna.

Kolizja reguł kolizyjnych:

• hierarchiczność → chronologiczność
• chronologiczność ← szczegółowość
• hierarchiczność ≠ szczegółowość - w zależności od konkretnej sytuacji. Wedle teoretyków prawa prymat należy przyznać kryterium hierarchiczności, natomiast najczęściej w orzecznictwie współczesnym pierwszeństwo ma zasada lex specialis (ze względu na małą popularność konstytucji w sprawach popularnych).

Zobacz też

• wykładnia prawa

Bibliografia

• Maciej Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Wydawnictwo CM, Warszawa 2019, ISBN 978-83-66704-82-4.