Pstrąże
Pstrąże (niem. Pstransse, w latach 1933–1945 Strans[2], ros. Страхув, Strachów) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Bolesławiec, oddalona 20 km od Bolesławca[3]. Przez miejscowość przepływa rzeka Bóbr. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa jeleniogórskiego.
| wieś | |
.jpg) Opuszczone bloki mieszkalne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
0 |
| SIMC |
0189061 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bolesławiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bolesławieckiego  | |
 51°26′35″N 15°34′05″E/51,443056 15,568056[1]
| |
W październiku 2016 roku rozpoczęto rozbiórkę budynków po garnizonie radzieckim[4].
Historia
edytujPierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1305 roku, kiedy wieś wchodziła w skład dóbr kliczkowskich, jej nazwę zapisano jako Pstransee. Na przełomie XV i XVI wieku miał tu znajdować się niewielki zameczek obronny[5]. W 1865 roku zabudowa została zniszczona przez pożar. Do końca XIX wieku mieszkańcy wypasali bydło, owce oraz wytapiali żelazo.
W 1901 roku rozpoczęto przebudowę wsi dla potrzeb armii niemieckiej. Powstały koszary dla wojska, stajnie, doprowadzono bocznicę kolejową z Leszna Górnego, wybudowano betonowy most na Bobrze. Po I wojnie światowej stajnie przebudowano na garaże.
Podczas wycofywania się wojsk niemieckich wysadzono most na rzece Bóbr. 10 lutego 1945 Pstrąże zostało zajęte przez wojska radzieckie. Miejscowość była niedostępna dla Polaków, część drogowa mostu nie została odbudowana, aby utrudnić przedostawanie się ludności polskiej na teren obiektu[6]. Pstrąże oficjalnie nie widniało na mapach. Część wojskowa miasta pozostawała oddzielona murem od części cywilnej. Wszystko, co znajdowało się wewnątrz części wojskowej, pozostawało ściśle tajne i zachowywane w pełnej tajemnicy. Jedna z legend miejskich głosi, że wojska radzieckie przechowywały w Pstrążu broń atomową[7].
Od 1948 do 1951 stacjonowała tam 14 Brygada Artylerii Ciężkiej Wojska Polskiego[potrzebny przypis].
W miejscowości stacjonowały głównie[potrzebny przypis]:
- 510 samodzielny szkolny pułk czołgów (JW 74858) (w lipcu 1989 przeniesiony do Kamienki w Obwodzie Leningradzkim[a]),
- 76 Orszański pułk czołgów (JW 52801) (część, od lipca 1989 do 1991, wcześniej w Świętoszowie),
- 255 Wołgogradzko-Korsuński pułk zmechanizowany Gwardii im. gen. płk. Michała Stefanowicza Szumiłowa (JW 61412) (30 października 1982 przeniesiony do Wołgogradu[b]),
- 144 pułk zmechanizowany (JW 61412) (od 30 października 1982[b] do 1992),
- 27 mobilna baza rakietowo-techniczna (JW 81859) (do 1990 roku).
W miejscowości stacjonował również 8 Orszański pułk czołgów Gwardii (okres nieznany) oraz samodzielny batalion remontowy podległy dowództwu w Legnicy (JW 31728) (w latach 1989–1991).
Do 1992 roku miejscowość zajmowana przez Armię Radziecką, w 1994 r. miejscowość została podporządkowana polskiej administracji. Po całkowitym opuszczeniu miejscowości przez Armię Radziecką, Wojsko Polskie rozpoczęło pilnowanie miejscowości 10 kwietnia 1993 roku celem zabezpieczenia mienia na potrzeby późniejszego zasiedlenia. W 1995 roku, po decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w Bolesławcu, odstąpiono od zasiedlenia, zrezygnowano z pilnowania, a miejscowość włączono w obszar poligonu[potrzebny przypis].
Przez kolejne lata Pstrąże niszczało. Czynne były jedynie magazyny wojskowe na końcu bocznicy (adres Pstrąże 1). Odbywały się tu ćwiczenia Wojska Polskiego, w tym wojsk specjalnych, a także straży pożarnej, ratownictwa, policji. W 2016 rozpoczęła się rozbiórka osiedla[potrzebny przypis].
Obiekty
edytujNa obszarze wojskowego osiedla mieszkaniowego znajdowały się następujące obiekty: 8 bloków mieszkalnych, przedszkole, Szkoła Ośmioletnia nr 53, Kawiarnia „Bajka”, kotłownia, plac zabaw, plac sportowy[potrzebny przypis].
Na obszarze koszar wojskowych znajdowały się: domy korpusu oficerów, koszarowce, punkty kontrolne, biuro przepustek, areszt wojskowy, hotel oficerski, Szkoła Ośmioletnia nr 53 (później przeniesiona na osiedle), stadion piłkarski, basen otwarty, Garnizonowy Dom Oficerów, sklep uniwersalny, sklepiki, magazyny, kotłownia, Klub „Kadet”, sala sportowa, szkoła chorążych, klub z biblioteką, pralnia, kuchnia (największy budynek zespołu), stołówki, dwa place z trybunami, garaże czołgów i innych pojazdów wojskowych, warsztaty, obszar zieleni, place sportowe, stanowiska rakietowe, budynki szkoleniowe i sztabowe, Węzeł Łączności „Monografia”, poczta, ośrodek zdrowia[8].
W miejscowości znajdowało się także gospodarstwo oraz bocznica kolejowa z rampą.
Pomniki
edytuj
W miejscowości do dzisiaj zachowały się dwa pomniki:
- pomnik – tablica
- Pomnik Zwycięstwa (z wizerunkiem Włodzimierza Lenina)
Na budynku 1 kompanii 255 Wołgogradzko-Korsuńskiego pułku zmechanizowanego Gwardii widniała pamiątkowa tablica o treści: 1-я рота 255 гв. МСП в Сталинграде пленила фельдмаршала Паулюса (tłumaczenie z języka rosyjskiego na polski: 1. kompania 255 PZ Gw. w Stalingradzie wzięła do niewoli feldmarszałka Paulusa). Los tablicy jest nieznany[9].
Uwagi
edytuj- ↑ Po roku od przeniesienia do miejscowości Kamionka pułk został rozformowany.
- ↑ a b W rzeczywistości była to zmiana nazwy z 255 pułku na 144 pułk. Do Wołgogradu z 255 pułki przeniesiono tylko 16 osób z administracji pułku, sztandar, odznaki, księgą honorową i inne pamiątki, w szczególności pamiątki po bitwie stalingradzkiej, której tradycje dziedziczył 255 pułk. Z pozostałego całego uzbrojenia i prawie całego stanu osobowego utworzono formalnie nowy 144 pułk. 255 pułk w Wołgogradzie włączono później do składnicy mienia, a następnie m.in. rozwinięto podczas wojny w Czeczenii.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 112668
- ↑ Skorowidz ustalonych nazw miejscowości na ziemiach odzyskanych, Instytut Kartograficzny i Wydawniczy „Glob”, Wrocław, 1948.
- ↑ Pstrąże. [w:] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju) [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2011-10-25].
- ↑ Burzą miasto duchów. „Żal tego miejsca”. TVN24 Wrocław, 14 października 2016. [dostęp 2017-02-01].
- ↑ Waldemar Bena opis do mapy „Bory Dolnośląskie, Przemkowski Park Krajobrazowy” Wydawnictwo Turystyczne Plan, Jelenia Góra 2004 ISBN 83-88049-83-6.
- ↑ Pstrąże.
- ↑ Property Group Sp., Miasta widma. Czy są w Polsce opuszczone miasta, w których nikt nie mieszka? – Nieruchomości – RynekPierwotny.pl [online], Rynek Pierwotny [dostęp 2018-05-24] (pol.).
- ↑ Opracowano na podstawie wpisów w Wikimapii dokonanych przez byłych żołnierzy PGWAR.
- ↑ Władimir Markowczin, Feldmarszałek Paulus: od Hitlera do Stalina, Klub Detektywa, Moskwa 2000.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mieczysław Szczepański Polska życie po J.A.R., Rada Programowa do Zagospodarowania Przejętego Mienia i Rekultywacji Terenów Zdegradowanych przez Wojska Federacji Rosyjskiej, Warszawa, 2005. celarf.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-25)].