Polna (województwo małopolskie)

Polna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Grybów.

Polna

wieś
Zabytkowy kościół św. Andrzeja Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Grybów
Liczba ludności (2021)	1059
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-331
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0428057
Położenie na mapie gminy wiejskiej Grybów Polna
Położenie na mapie Polski Polna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Polna
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Polna
49°40′26″N 20°59′35″E

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Środowisko przyrodnicze

Miejscowość położona na Pogórzu Rożnowskm i Pogórzu Ciężkowickim w dolinie potoku Polnianka. Na południowy wschód od wsi piętrzy się wzniesienie Zielona Góra (690 m n.p.m.). Okolice Polnej mają urozmaiconą budowę geologiczną, łączą się tutaj dwie płaszczowiny: śląska i magurska. Niedaleko wsi położony jest rezerwat przyrodniczy (droga łącząca Polną z Wyskitną), w którym rosną 300-letnie lipy i dęby. W kompleksie leśnym należącym do mieszkańców wsi Polna, przy jednej z dróg na Maślaną Górę, znajduje się źródełko „św. Jana”.

Historia

Polna istniała przed 1375 rokiem. W 1383 roku Polna wzmiankowana jest na prawie niemieckim. Właścicielem wsi był w tym czasie Mroczko, syn Mroczka z Sędziszowic. Po nim dziedziczył wieś jego syn Andrzej. Zmarł on już przed rokiem 1430, gdyż pojawia się w źródłach wdowa po nim Beata. Majątek jego odziedziczyli synowie Jan, Mikołaj i Jakub, którzy w 1435 roku sprzedali Polną za 540 grzywien Pawłowi, dziedzicowi Bobowej. Tenże Paweł dokonał w 1437 roku rozgraniczenia Polnej i Szalowej z dziedzicem tej ostatniej wsi – Adamem.

W następnych latach wieś często zmieniała właścicieli. Część jej odziedziczyli synowie Pawła z Bobowej: Jan i Stanisław. Pewne udziały przypadły Zawiszy Czamblowskiemu z Lipinek oraz Stanisławowi Staszkowskiemu, który według Jana Długosza występuje jako jedyny dziedzic Polnej. Spadkobierczyni Jana z Bobowej Danuta Zakrzewska sprzedała jego część Eliazarowi z Bruśnika, który z kolei odsprzedał ją w 1486 roku Janowi Gładyszowi z Szymbarku. Gładysz odkupił też pozostałą część Polnej w 1489 roku od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. W 1490 roku miał miejsce krótkotrwały zastaw Polnej Stanisławowi z Szalowej. W końcu XV wieku znajdował się we wsi folwark rycerski, z którego dziesięcinę płacono miejscowemu plebanowi. Dziesięcina pieniężna z łanów kmiecych uiszczana była na rzecz biskupstwa krakowskiego.

Pomnik w Polnej ku pamięci zamordowanych 26 października 1943 r. 3 osób podejrzewanych o działalność konspiracyjną.

W pierwszej połowie XVI wieku Polna pozostawała własnością Gładyszów. Opiekunem małoletnich dzieci Jana Gładysza był w 1504 roku jego bratanek Jakub z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego dziedzictwo Polnej przejął syn Jana, Erazm. Następnie właścicielem wsi był Stanisław Staszkowski a po nim Szymon Gładysz. W roku 1629 Polną odziedziczył Jan Gawroński, następnie Więckowski i Andrzej Żebracki. W roku 1887 Polną włada hr Eustachy Stadnicki. Następnie właścicielami wsi są od roku 1890 Alfred i Rozalia Wysoccy. Na początku XIX wieku Polna należy do Drohojewskich (później mieli Czorsztyn). Rok 1932 – Polna należy do rodziny Walągów.

W czasie okupacji hitlerowskiej w Polnej znajdował się znaczący ośrodek konspiracyjny Armii Krajowej.
26 października 1943 Gestapo wraz z żandarmerią i policją niemiecką poszukiwało we wsi partyzantów. Akcja nie dała rezultatów, pomimo to Niemcy spalili zabudowania Kostrzewów i zamordowali 3 osoby.

Parafia

Jako siedziba parafii Polna była ośrodkiem skupiającym wokół siebie sąsiednie mniejsze miejscowości. Przy kościele znajdowała się w XVI wieku szkoła i szpital. Parafia posiadała własne role i łąki, tzw. plebańskie. Dziesięcinę snopową pobierała w 1529 roku nadal z folwarku rycerskiego, a prócz tego tzw. meszne i mensalia ze wsi Wyskitnej. W 1536 roku naliczono w Polnej 5,5 łana, młyn o jednym kole i karczmę dziedziczną.

Kościół parafialny - XVI w.

W Polnej od 1892 roku pracował jako wikariusz bł. ks. Jan Balicki, który w 2002 roku został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II. W bocznym ołtarzu kościoła parafialnego są umieszczone jego relikwie. W każdy 3 (lub 4) piątek miesiąca odbywa się specjalne nabożeństwo do bł. ks. Balickiego (o uzdrowienie i uwolnienie).

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła.
  Drewniany kościół o cechach późnogotyckich z fundacji Gładyszów, powstał z połowy XVI wieku. Pełni funkcję kościoła parafialnego. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. Na stronie www.korona3d.pl udostępniona jest wirtualna wycieczka po świątyni wraz z opisem i lektorem w 4 wersjach językowych. Link do wycieczki: wirtualna wycieczka
• Park dworski.
  Park z pierwszej połowy XIX wieku (wpisany do rejestru zabytków 11 listopada 1985).

Inne zabytki

• Spichlerz plebański z XIX wieku;
• dwór;
• kapliczka św. Jana Nepomucena XIX z wieku;
• kapliczka murowana XIX w. (przy drodze Polna- Łużna);
• krzyż przydrożny drewniany z około 1800 roku;
• plebania murowana – 1910 r.;
• budynki gospodarcze w zespole plebańskim z lat 1920–1939.

Szkolnictwo

Szkoła Podstawowa im. bł. ks. Jana Balickiego w Polnej
W 1892 roku z inicjatywy ówczesnego wikariusza bł. ks. Jana Balickiego, który przyczynił się do zamknięcia karczm żydowskich, w jednej z nich; dokładnie stojącej naprzeciwko kościoła parafialnego urządzono salę lekcyjną. Jego dzieło kontynuowali następcy. Od 24 października 2003 r. szkoła nosi właśnie jego imię. W 2020 r. rozpoczęła się rozbudowa szkoły, która zakończyła się w 2021 r. Uroczyste otwarcie nowej części szkoły odbyło się 21 października 2021 r.

Ochotnicza straż pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Polnej powstała w 1910 roku. Ma na wyposażeniu jeden samochód pożarniczy Steyr.

Komunikacja

Miejscowość Polna znajduje się na trasie kolejowej Stróże – Biecz – Jasło. Przewoźnicy autobusowi kursują przede wszystkim do Gorlic, Grybowa, Nowego Sącza i okolicznych miejscowości.

Trasy rowerowe

• Trasa: Stróże – Wyskitna – Polna – Stróże;
• Wielokulturowy Szlak Winny (kolor czerwony): Przełęcz Wysowska – Blechnarka (turystyczne przejście graniczne ze Słowacją) – Wysowa – Hańczowa – Stawisze – Śnietnica – Brunary – Florynka – Wawrzka – Podchełmie – Grybów – Siołkowa – Stróże – Polna – Szalowa – Wilczyska – Jeżów – Bobowa – Sędziszowa;
• Królewski Szlak Rowerowy (kolor zielony): Biecz – Strzeszyn – Wilczak – Klęczany – Gorlice – Ropica Polska – Bystra – Bucze – Bieśnik – Szalowa – Biedowa – Bugaj – Wyskitna – Polna – Stróże – Biała Niżna – Grybów – Ptaszkowa – Królowa Górna – Królowa Polska – Kamionka Wielka – Kamionka Mała – Nowy Sącz – Cyganowice – Lipie – Strzembiałki – Przysietnica – Moszczenica Wyżna – Skrudzina – Gołkowice – Gaboń – Łazy Brzyńskie – Obidza.

Osoby związane z miejscowością

• Alfred Wysocki – syn Alfreda Wysockiego (h. Odrowąż) właściciela Polnej.
• Kazimierz Żuliński – powstaniec styczniowy, duchowny, rezydent w miejscowej parafii.
• Jan Balicki – błogosławiony kościoła katolickiego, duchowny, wikariusz w Polnej.
• Marian Czuchnowski – polski poeta. Opis rodzinnej miejscowości (Polna) zawarł w utworze „Na wsi”.

Zobacz też

• Parafia św. Andrzeja Apostoła w Polnej
• Kościół św. Andrzeja Apostoła w Polnej
• Szkoła Podstawowa w Polnej
• Ochotnicza Straż Pożarna w Polnej
• Przystanek PKP Polna

Bibliografia

• Ewidencja zabytkowego parku w POLNEJ w woj. Nowy Sącz gmina. Grybów, mgr inż. Barbara Michońska – Kraków 1981/83.

Linki zewnętrzne

• Polna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 598 .
• Krótka analiza historyczna - Ewidencja zabytkowego parku dworskiego w Polnej, Kraków 1981/83, s. 1-2.