Pokój w Brömsebro
Pokój w Brömsebro – traktat pokojowy podpisany 13 sierpnia 1645 w Brömsebro na południu dzisiejszej Szwecji, kończący wojnę duńsko-szwedzką z lat 1643–1645, zwaną również wojną Torstensona[1].
 Mapa przedstawiająca zmiany przebiegu granic wynikające z traktatu: żółte – ziemie oddane Szwecji przez Danię czerwone – ziemie przekazane pod zarząd szwedzki na okres 30 lat (de facto nigdy Danii niezwrócone) | |||
| Data |
13 sierpnia 1645 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
ustępstwa terytorialne i finansowe Danii | ||
| Przyczyna |
wojna duńsko-szwedzka z lat 1643–1645 | ||
| Strony traktatu | |||
| |||
Geneza
edytujWojna pomiędzy Królestwem Danii i Norwegii a Królestwem Szwecji, tocząca się w latach 1643–1645, jest zazwyczaj uznawana za fragment znacznie większego konfliktu zbrojnego – wojny trzydziestoletniej[2][3][4]. Bezpośrednią przyczyną jej wybuchu był atak szwedzki na Danię, wywołany dążeniem do zmniejszenia wpływów duńskich na Półwyspie Skandynawskim, a także podniesienie ceł sundzkich przez duńskiego króla Chrystiana IV[1]. Szwedzi szybko opanowali Jutlandię i Skanię[1]. Ze względu na dwie porażki w bitwach morskich w Zatoce List oraz w Zatoce Kilońskiej Szwedom nie udało się jednak przeprawić na Wyspy Duńskie[5].
Ze względu na brak możliwości dalszej walki i znaczną przewagę floty szwedzkiej, która została wsparta przez Holendrów, król duński zwrócił się do strony szwedzkiej z prośbą o zakończenie konfliktu. Wcześniej, w sierpniu 1644 roku odrzucił propozycję przeprowadzenia rozmów pokojowych w Westfalii przy udziale mediatorów francuskich i holenderskich[6]. Później jednak zgodził się na pertraktacje na granicy duńsko-szwedzkiej. Jako miejsce prowadzenia rozmów wybrano wieś Brömsebro, położoną w pobliżu Kalmaru[7], na granicy należącej wówczas do Danii prowincji Blekinge i szwedzkiej prowincji Smalandia[8]. Negocjacje rozpoczęły się w lutym 1645 roku. Stronę szwedzką reprezentowali kanclerz Axel Oxenstierna, Mattias Soop, Johan Skytte oraz Ture Bielke. Johana Skytte, który zmarł w marcu 1645 roku zastąpił Ture Sparre[9]. Na czele duńskiej delegacji stał natomiast Corfitz Ulfeldt[9].
Postanowienia
edytujNa mocy traktatu pokojowego, podpisanego 13 sierpnia 1645 roku, król duński zobowiązał się do przekazania Szwecji prowincji Jämtland i Härjedalen, a także wysp Gotlandii i Ozylii[7]. Pod zarząd szwedzki na 30 lat trafić też miała prowincja Halland. W praktyce jednak Szwedzi ziem tych nigdy Danii nie zwrócili[7]. Ponadto wszystkie szwedzkie statki zostały zwolnione z ceł sundzkich. Zarówno Duńczycy, jak i Szwedzi zostali natomiast zwolnieni z ceł na Łabie[7]. Pokój w Brömsebro zezwalał również szwedzkiemu królowi na transport żołnierzy przez cieśninę Sund[10]. Zastrzeżono jednak, że ich liczba nie może przekraczać 1200, zaś strona duńska musi zostać o takim transporcie poinformowana na trzy tygodnie przed jego przeprowadzeniem[10].
Ze względu na wsparcie dyplomatyczne, jakiego podczas wojny udzieliły Szwecji hanzeatyckie miasta Hamburg, Lubeka i Brema, one również zostały uznane za strony traktatu pokojowego[6]. Podczas osobnych rozmów zobowiązano duńską administrację do zwolnienia z ceł miasta Glückstadt oraz uznania autonomii Hamburga. Niemniej duńscy królowie zachowali jednak pretensje do przejęcia kontroli nad niemieckim miastem aż do 1768 roku[6].
Znaczenie
edytujPokój w Brömsebro był pierwszym z serii traktatów, które stopniowo ograniczały wpływy Królestwa Danii i Norwegii w regionie[11]. Na jego mocy Korona duńska utraciła rozległe obszary na Półwyspie Skandynawskim o dużym znaczeniu strategicznym[12]. Jednocześnie duńska administracja utraciła istotne źródła dochodów. Dochody z pobierania ceł sundzkich w krótkim czasie spadły z 400 tysięcy do 140 tysięcy rigsdalerów[11]. Przyczyniło się to do znacznego wzrostu zadłużenia państwa. Sytuację pogorszył dodatkowo traktat zawarty w Kristianopel pomiędzy Danią a Holandią[13][14]. Na mocy tego dokumentu zmniejszono wysokość ceł pobieranych od statków holenderskich[11][15][16].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c The Torstensson War 1643-45.. Kings and Queens of Denmark. [dostęp 2016-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. (ang.).
- ↑ August 13 In Swedish History. Nordstjernan. [dostęp 2016-09-07]. (ang.).
- ↑ Lars Ericson Wolke, Göran Larsson, Nils Erik Villstrand: Trettioåriga kriget. Europa i brand 1618–1648. Historiska Media, 2006, s. 191-199. ISBN 91-85377-37-6.
- ↑ Peter Englund: Ofredsår. Atlantis, 1997, s. 301-349. ISBN 91-7486-349-5.
- ↑ William P. Guthrie: The Later Thirty Years War: From the Battle of Wittstock to the Treaty of Westphalia. Greenwood Publishing Group, 2003, s. 140–142. ISBN 978-0-313-32408-6.
- ↑ a b c Peter Hamish Wilson: The Thirty Years War: Europe’s Tragedy. Harvard University Press, 2009, s. 691. ISBN 978-0-674-03634-5.
- ↑ a b c d Alastair H. Thomas: The A to Z of Denmark. Scarecrow Press, 2010, s. 75. ISBN 978-1-4616-7184-8.
- ↑ The history of the Swedes, tr. with an intr. and notes by J.H. Turner. Uniwersytet Oksfordzki, 1845, s. 320.
- ↑ a b Freden i Brömsebro 1645. Historjesajten.se. [dostęp 2016-09-07]. (szw.).
- ↑ a b The Merchants’ Magazine and Commercial Review, Tom 10. Uniwersytet Kalifornijski, 1844, s. 304.
- ↑ a b c R. Nisbet Bain: Scandinavia: A Political History of Denmark, Norway and Sweden from 1513 to 1900. Cambridge University Press, 2014, s. 174. ISBN 978-1-107-68885-8.
- ↑ Oskar Bandle, Kurt Braunmuller, Ernst-Hakon Jahr, Allan Karker, Hans-Peter Naumann: The Nordic Languages: An International Handbook of the History of the North Germanic Languages, Tom 2. Ulf Teleman. Walter de Gruyter, 2005, s. 1240. ISBN 978-3-11-017149-5.
- ↑ Nordisk familjebok (1894): Öresundstullen. Projekt Runeberg. [dostęp 2016-09-14]. (szw.).
- ↑ Torben Hvidegaard. Øresundstolden på Christian 4.’s tid. Sundtoldens betydning 1613-1645 for forholdet mellem Danmark, Sverige og Nederlandene. „Fortid og nutid”, s. 215, September 2000. Hefte 3. Dansk Historisk Fællesråd. ISSN 0106-4797.
- ↑ Dick Harrison: Ett stort lidande har kommit över oss. Historien om trettioåriga kriget. Ordfront, 2014, s. 475. ISBN 978-91-7037-794-5.
- ↑ Nils Erik Villstrand: Sveriges historia 1600–1721. Norstedts, 2011, s. 130. ISBN 978-91-1-302440-0.