Piotr Gorajski
Piotr Gorajski herbu Korczak (zm. 1619) – starosta uszpolski, przywódca szlachty w rokoszu Zebrzydowskiego, mówca sejmowy, obrońca wolności sumienia i praw protestantów, alchemik.
 Korczak | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Jan Gorajski |
| Matka |
Anna Osmólska |
| Żona |
Elżbieta Zielińska primo voto Słupecka |
| Dzieci |
Jan Dymitr |
Wykształcenie i działalność polityczna
edytujPoczątkowo kształcił się na dworze hetmana Jana Tarnowskiego. Później studiował m.in. w Bazylei w 1579, w Paryżu w 1582, w Wittenberdze w 1583.
Po powrocie do kraju zaangażował się w działalność polityczną. Był posłem z województwa sandomierskiego na sejm 1590/1591 roku[1], na sejm 1600[2], 1607[3] i 1611, deputatem do sprawy brandenburskiej[4]. W 1608 otrzymał godność starosty uszpolskiego.
Był aktywnym członkiem kościoła ewangelicko-reformowanego. Działał w opozycji do króla Zygmunta III Wazy, którego oskarżał o łamanie zasad wolności religijnej. W czasie sejmu 1611 wypowiadając się w sprawie religii przekonywał, że jego wyznanie pochodzi z nieba a nie "z Rzymu od pana papieża", co spotkało się z ostrym odzewem ze strony katolików[5].
W 1606 włączył się w skierowany przeciw Zygmuntowi III rokosz Zebrzydowskiego. Był jednym z przywódców szlachty biorącej udział w rokoszu, lecz mimo to nie zdecydował się podpisać aktu detronizacji monarchy. Jego zaangażowanie było motywowane względami religijnymi (konsekwentnie walczył z rosnącymi wpływami katolicyzmu, który był wyznaniem faworyzowanym przez Zygmunta III).
Z własnej kieszeni utrzymywał zbory protestanckie. Zagrabił uposażenie pniowskiej parafii, a tamtejszy kościół przekształcił w zbór kalwiński.
Protekcji udzielał mu książę Janusz Ostrogski. Za jego sprawą był zamieszany w proces fałszowania monety (wraz z Andrzejem Męcińskim, Marcinem Silnickim i Janem Zaduskim), jednak z uwagi na chorobę nie został za to osądzony[6][7]. Ostatecznie z pomocą kanclerza Jerzego Ossolińskiego udało mu się oczyścić z zarzutów.
Życie prywatne
edytujJego rodzicami byli Jan Gorajski i Anna Osmólska[8]. Miał dwóch braci: Adama (zwanego "Młodszym") oraz Jana. Po 1602 był opiekunem osieroconego bratanka Zbigniewa Gorajskiego.
Był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy w 1863 z Elżbietą Zielińską, wdową po Zbigniewie Słupeckim, a po raz drugi w 1611 z Katarzyną, wdową po Mikołaju Naruszewiczu, córką wojewody nowogrodzkiego księcia Mikołaja Radziwiłła. To drugie małżeństwo wciągnęło go w orbitę politycznych wpływów rodu Radziwiłłów, lecz ostatecznie rozpadło się po kilkunastu latach.
Prywatnie zajmował się alchemią i z tego powodu był znany w Europie. Jako humanista był mecenasem pisarzy i twórców. Swoje dzieła dedykowali mu m.in. Andrzej Wolan, Bartosz Paprocki oraz Marcin Chmielecki.
W dworku Dekemastate niedaleko Leeuwarden w Holandii znajduje się zachowany portret – obraz olejny przedstawiający Piotra Gorajskiego[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 335.
- ↑ Andrzej Radman, Marek Ferenc, Rejestr senatorów i posłów na sejmie walnym warszawskim 9 lutego - 21 marca 1600 r., w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. MCCLXVII – 2004, Prace Historyczne, z. 131, s. 95.
- ↑ Anna Filipczak-Kocur. Senatorowie i posłowie koronni na sejmie 1607 roku. „Przegląd Historyczny”. 76/2, 1985, s. 296.
- ↑ Janusz Byliński: Sejm z 1611 roku. W nowym opracowaniu. Wrocław, 2016, s. 219.
- ↑ Jerzy Michalski, Historia sejmu polskiego. Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej. PWN Warszawa 1984, s.273.
- ↑ Antoni Górski, Cnoty i wady narodu szlacheckiego. Szkic historyczny, Nakł. A. Górskiej, Warszawa 1935, s. 116.
- ↑ Zbigniew Ossoliński, Pamiętnik
- ↑ Genealogia dynastyczna R. Jurzaka
- ↑ Peter Gorayski de Goray [online], www.dekemastate.nl [dostęp 2018-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-23].