Pilzno

Pilzno (cz. Plzeň^ⓘPlzeň, niem. Pilsen) – miasto w zachodnich Czechach, stolica kraju pilzneńskiego. Położone jest w kotlinie, gdzie zbiega się wiele potoków, tworząc rzekę Berounkę. Znane jest przede wszystkim z piwa Pilsner Urquell i zakładów Škoda Transportation. Na początku 2024 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 185 tys., Pilzno zajmowało czwarte miejsce pod względem liczby ludności w Czechach.

Pilzno

Plzeň

Śródmieście z katedry św. Bartłomieja
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	pilzneński
Powiat	Pilzno-miasto
Burmistrz	Martin Baxa
Powierzchnia	137,66 km²
Wysokość	430 m n.p.m.
Populacja (1.01.2024) • liczba ludności • gęstość	185 599 1 348,24 os./km²
Nr kierunkowy	37
Kod pocztowy	301 00
Tablice rejestracyjne	P
Podział miasta	4 dzielnice
Położenie na mapie kraju pilzneńskiego Pilzno
Położenie na mapie Czech Pilzno
49°44′N 13°22′E
Strona internetowa

Charakterystyka

Powierzchnia miasta wynosi 137,66 km². Powiat Pilzno-miasto jest powiatem grodzkim oraz siedzibą powiatów Pilzno Północ i Pilzno Południe. Od 1 stycznia 2003 powiaty nie są już jednostką podziału administracyjnego Czech. Podział na powiaty zachowały jednak sądy, policja i niektóre inne urzędy państwowe. Został również zachowany dla celów statystycznych.

Historia

Pilzno w XIX wieku

Najstarsze ślady osiedli ludzkich na tym terenie datuje się na 5000 lat p.n.e., ale początki dzisiejszego miasta to 1295, kiedy to Wacław II założył osadę, która dzięki dogodnemu położeniu szybko rozwinęła się w ośrodek handlowy.

W herbie Pilzna znajduje się wielbłąd. Zwierzę to było podarkiem, jaki przywieźli ze sobą najemnicy czescy walczący w bitwie pod Grunwaldem. Był to jeden z wielbłądów, które Władysław II Jagiełło otrzymał od swych sojuszników: księcia Witolda i Dżalala ad-Dina.

W latach 1599 i 1600 miasto pełniło funkcję stolicy Czech: mieszkał tutaj cesarz Rudolf II Habsburg. Rozwój zahamowała wojna trzydziestoletnia oraz zarazy.

W XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój Pilzna – stało się silnym ośrodkiem przemysłu żelaznego, a główną postacią tego okresu był Emil Škoda, właściciel huty żelaza. Po 1890 huta została przekształcona w zakład zbrojeniowy, a w później samochodowy.

Już Wacław II nadał 260 mieszczanom przywilej warzenia piwa; na początku wieku XVII było w mieście 26 browarów. Jakość produkcji nie zawsze była wysoka, więc w XIX rada miejska przymusiła browarników do połączenia się i w 1842 założono browar Pilsner Urquell – dzisiejszą wizytówkę Pilzna, które wówczas należało do Cesarstwa Austrii.

W okresie II wojny światowej Pilzno stało się częścią Protektoratu Czech i Moraw (granica z III Rzeszą biegła za rogatkami miasta) oraz siedzibą władz administracyjnych (Oberlandratsbezirk Pilsen). W 1945 miasto wyzwoliły wojska amerykańskie, co komunistyczne państwo czechosłowackie starało się ukryć przez cały czas swego istnienia.

1 czerwca 1953 w zakładach Škody (wówczas Zakładach im. Lenina) doszło do strajku pracowników przeciwko zapowiedzianej wymianie pieniędzy. W stłumionych przez komunistyczne władze protestach wzięło udział ok. 20 tys. ze 130 tys. mieszkańców miasta.

Náměstí Republiky

Katedra św. Bartłomieja

Ratusz w Pilźnie

Wielka Synagoga

Struktura powierzchni

Według danych z 31 grudnia 2003 powiat ma obszar 137,66 km², o strukturze:

• użytki rolne – 45,32%, w tym 72,25% gruntów ornych
• inne – 54,68%, w tym 34,49% lasów.

Liczba gospodarstw rolnych wynosi 61.

Demografia

Rok	Liczba ludności	Liczba kobiet	Liczba mężczyzn
2008	165 238	85 402	79 836
2016	169 858	87 241	82 617
2023	181 240	94 049	87 191
2024	185 599	96 078	89 521

Zatrudnienie

Mieszkańcy ze stałym zatrudnieniem	66 067
Średnia pensja miesięczna	17 557 koron
Bezrobotni	6638
Stopa bezrobocia	7,65%

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, środków transportu, spożywczy, elektrotechniczny, elektroniczny, poligraficzny, papierniczy, drzewny, odzieżowy, skórzany oraz materiałów budowlanych.

Transport

W Pilźnie kofunkcją systemy zbiorowych przewozów autobusowych, tramwajowych i trolejbusowych.

Przez miasto przebiega autostrada D5 łącząca Pragę z Niemcami.

W dzielnicy Východní Předměstí znajduje się jeden z największych dworców kolejowych w kraju.

Szkolnictwo

W Pilźnie działają:

Rodzaj szkoły	Liczba szkół
Przedszkola	49
Szkoły podstawowe	31
Gimnazja	6
Szkoły średnie techniczne	17
Szkoły średnie ogólnokształcące	10
Szkoły wyższe	3

Służba zdrowia

Lekarze	1333
Szpitale	5
Specjalistyczne ośrodki terapeutyczne	2
Gabinety dentystyczne	130
Apteki	44

Sport

ČEZ Aréna

• HC Pilzno 1929 – klub hokejowy
• Viktoria Pilzno – klub piłkarski

Urodzeni w Pilźnie

• Petr Čech – piłkarz
• Karel Gott – piosenkarz
• Peter Grünberg – fizyk
• Andrea Hlaváčková – tenisistka
• Eva Hrdinová – tenisistka
• Emil Škoda – przemysłowiec
• Barbora Strýcová – tenisistka
• Jiří Trnka – animator
• Wowa Bayak – muzyk, wokalista
• Benny Cristo – piosenkarz

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

• Birmingham, Stany Zjednoczone
• Jekaterynburg, Rosja
• Liège, Belgia
• Limoges, Francja
• Ratyzbona, Niemcy
• Takasaki, Japonia
• Winterthur, Szwajcaria

Bibliografia

• Český statistický úřad (czeski urząd statystyczny)

Linki zewnętrzne

• Plzeň (ang.)
• Opis Pilzna w książce Z notatek turysty autorstwa Czesława Jankowskiego, wyd. 1907