Błonoskórek korzeniasty
Błonoskórek korzeniasty (Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
błonoskórek korzeniasty |
| Nazwa systematyczna | |
| Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen Nova Hedwigia, Beih. 137: 202 (2010) | |
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w taksonomii: Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał go Richard Relhan jako Agaricus radicatus, później przez różnych mykologów zaliczany był do rodzajów Collybia, Mucidula, Gymnopus, Oudemansiella, Xerula. W 2010 r. Ronald H. Petersen przeniósł go do nowo utworzonego rodzaju Hymenopellis[2].
Gatunek Hymenopellis radicata ma około 50 synonimów naukowych. Niektóre z nich[2]:
- Agaricus radicatus Relhan, 1786
- Collybia napipes Sacc. 1887
- Collybia radicans P. Kumm. 1871
- Gymnopus radicatus (Relhan) Gray 1821
- Oudemansiella radicata (Relhan) Singer 1936
- Xerula radicata (Relhan) Dörfelt 1975
W 2003 r. Władysław Wojewoda nadał mu polską nazwę pieniążkówka gładkotrzonowa (dla synonimu Xerula radicata). W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako pieniążkówka korzeniasta i monetka korzeniasta[3]. Po przeniesieniu tego gatunku do rodzaju Hymenopellis wszystkie nazwy polskie stały się jednak niespójne z nową nazwą naukową, co stanowiło przyczynę rekomendacji Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, do aktualizacji nazwy w 2024 r.[4]
Morfologia
edytujŚrednica 4–12 cm, u młodych owocników dzwonkowaty, później płaskołukowaty, w końcu płaski. W środku posiada zazwyczaj tępy garb. Powierzchnia gładka, w czasie wilgotnej pogody błyszcząca i lepka, w czasie suchej wysychająca. Często charakterystycznie pomarszczona. Błyszczący, barwy ochrowej, żółtobrązowej, żółtosiwej. Skórka daje się łatwo ściągnąć[5][6].
Rzadkie, różnej długości, przy trzonie zaokrąglone lub wykrojone ząbkiem, barwy białej[6].
Wysokość 10–20 cm, grubość 5–12 mm. Walcowaty, w dolnej części zazwyczaj zgrubiały, u młodych owocników pełny, u starszych rurkowaty. Wydłużona, cieńsza korzeniasta część podziemna, o długości dochodzącej do 30 cm, posiadająca skręcone włókna. Powierzchnia gładka, delikatnie podłużnie karbowana, biaława, dołem brązowawa[5].
Kruchy, biały, niezmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, zapach niewyraźny[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 15–18 × 8–10 µm. Cheilocystydy maczugowate, wybrzuszone, o rozmiarach 60–110 × 12–35 µm. Pleurocystydy szeroko maczugowate, szeroko zaokrąglone, o obciętych wierzchołkach i rozmiarach 60–120 × 22–35 µm[7].
- Gatunki podobne
- pieniążkówka dębowa (Xerula pudens) ma kapelusz suchy, bez zmarszczek i nie posiada korzeniastego trzonu[5],
- mokrononóżka bukowa (Hydropus subalpinus), ma kapelusz bez zmarszczek z ostrzejszym czubkiem. Gatunek rzadki[7].
Występowanie i siedlisko
edytujNajwięcej stanowisk odnotowano w Europie, Australii i USA. Podano występowanie także w Japonii, Algierii i Turcji[8]. W Polsce gatunek pospolity[3].
Saprotrof[3]. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach botanicznych, przy drogach na próchniejących podziemnych korzeniach, próchniejących pniakach i drewnie przykrytym ziemią, szczególnie często na bukach, dębach, grabach, topoli osice. Owocniki wytwarza od czerwca do listopada[3]. Szczególnie pospolity jest w lasach bukowych[7]. Grzyb jadalny, ale o małej wartości[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 696, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26].
- ↑ a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 90, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 334, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Monaco Nature Encyclopedia. ''Hymenopellis radicata'' [online] [dostęp 2020-02-26] (ang.).
- ↑ Występowane Hymenopellis radicata na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-04-08].