Pawężnica psia
Pawężnica psia (Peltigera canina (L.) Willd.) – gatunek grzybów z rodziny pawężnicowatych (Peltigeraceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pawężnica psia |
| Nazwa systematyczna | |
| Peltigera canina (L.) Willd. Fl. berol. prodr.: 347 (1787) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Peltigera, Peltigeraceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen caninus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Carl Ludwig Willdenow w 1787 r.[1]
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Dermatodea canina (L.) A. St.-Hil., 1805
- Lichen caninus L. 1753
- Peltidea canina (L.) Ach. 1803
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia
edytujDuża listkowata plecha osiągająca szerokość do 20 cm. Czasami ma postać rozetek, najczęściej jednak rośnie nieregularnie. Składa się z wielu miękkich odcinków o szerokości 1–2(4) cm. Mają brzegi zaokrąglone i płytko karbowane lub falowane. Powierzchnia górna gładka, o barwie szarej, brunatnoszarej, płowej, brązowawej. Jedynie brzegi plechy są pokryte pilśniowatymi włoskami. Jest to plecha heteromeryczna z glonami z rodzaju Nostoc. Dolna powierzchnia jest biaława i są na niej dobrze widoczne białawe lub brunatne żyłki oraz liczne, jasne, rozgałęzione lub proste chwytniki[4][5].
Apotecja powstają dość rzadko na zwężonych końcach odcinków. Są wzniesione, brązowe, okrągłe i siodełkowato wygięte. Mają średnicę 4–10 mm. Powstają w nich 4–8-komórkowe o wrzecionowatym kształcie, bezbarwne, igiełkowate i bardzo wydłużone askospory o rozmiarach 35–70 × 3–5 μm. W jednym worku powstaje po 8 askospor. Mają przegrody poprzeczne[4][5].
Bardzo podobna jest pawężnica pergaminowa. Odróżnia się mniej rozgałęzionymi chwytnikami (Peltigera membranacea)[5]. Podobna jest także pawężnica węgierska (Peltigera ponojensis), ale ma nierozgałęzione chwytniki. Pawężnica rudawa (Peltigera rufescens) ma rozgałęzione chwytniki, ale ciemne[4].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek kosmopolityczny, występujący niemal na wszystkich kontynentach. Nie występuje tylko na Antarktydzie, ale występuje na należących do Antarktyki wyspach, a także na wielu innych wyspach na całym świecie oraz w Arktyce[6]. Rośnie na próchnicznej ziemi, na torfie, na opadłych liściach, na mszakach i wątrobowcach, na opadłych gałęziach drzew, na korze u podstawy pni drzew. Występuje zarówno na kwaśnym podłożu, jak i na wapieniach[5].
W Polsce występuje zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich, ale jest rzadki[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w sytuacji wysokiego ryzyka wymarcia w stanie dzikim w regionie[7]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[8], od 17 października 2014 podlega ochronie częściowej[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d Consortium of North american Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-23].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.