Wikipedia

Pasztunizacja

Pasztunizacja (paszto پښتون‌ جوړونه) lub patanizacja[1][2][3] bądź afganizacja[4][5][6] – dobrowolny lub przymusowy[7][8] proces przyswajania języka paszto i kultury pasztuńskiej[9].

Mapa przedstawiająca strukturę etniczną Afganistanu (1997)

Historia

edytuj

Początki pasztunizacji sięgają VIII i IX wieku; wówczas na terenie dzisiejszego Afganistanu osiedlały się ludy tureckie, które z czasem zaczęły asymilować się z mieszkającymi tam plemionami pasztuńskimi[10]. Jednym z takich ludów byli Chaladżowie, którzy zamieszkiwali regiony Ghazni, Kalatu i Zabulistanu. Zawierali oni małżeństwa z miejscowymi Pasztunami oraz stopniowo przyjmowali ich kulturę. Część Chaladżów opuściła teren Afganistanu i przeniosła się na teren subkontynentu indyjskiego, w XIII wieku założyli oni Sułtanat Delhijski oraz rządzącą nim dynastię Chaldżiów[11][12][13][14][15].

Proces pasztunizacji był przeprowadzany również poprzez osiedlanie się Pasztunów na terenach zamieszkiwanych przez inne ludy[16], które pod wpływem silnej pozycji politycznej Pasztunów przyjmowały ich kulturę oraz język[17]; odbywało się to na początku XVI wieku w regionie Peszawaru leżącego ówcześnie w granicach Sułtanatu Delhijskiego[18]. Proces ten nasilił się w Imperium Durrani założonym przez Ahmeda Szaha Abdalego w połowie XVIII wieku; Pasztuni osiedlali się wówczas na północy kraju, zdominowanej przez Persów[16]. Pasztuńskie osadnictwo w tym tereni było również inicjowane przez Imperium Brytyjskie w latach 80. XIX wieku; miało to na celu powstrzymać potencjalną rosyjską ekspansję w kierunku Indii[19]. W ramach pasztunizacji, pod koniec XIX wieku w Afganistanie miały miejsce prześladowania ludności hazarskiej[20].

Panujący w latach 1919-1929 król Afganistanu Amanullah Chan mianował Mohammada Gula Chama Momanda na wicegubernatora Balchu; prowadził politykę pasztunizacji między innymi poprzez zmianę persko- i tureckojęzycznych nazw geograficznych na pasztuńsko języczne oraz poprzez przekazywanie pastwisk ludności pasztuńskiej, które należały wcześniej do Tadżyków i Uzbeków[21]. Pasztunizacja była realizowana również w prowincjach Dżozdżan, Sar-e Pol i Farjab; w tych regionach używanie nie-pasztuńskich nazw miejscowości było karane grzywną[21].

Kolejni królowie Afganistanu, Mohammad Nader Szah i Mohammad Zaher Szah, również próbowali kontynuować politykę pasztunizacji[22][23]. W 1939 roku zaprzestano nauczania w afgańskich szkołach w języku perskim, zastępując go językiem paszto[24]. Nieznajomość tego języka przez uczniów przyczyniła się do paraliżu afgańskiego systemu edukacji oraz upowszechnienia się zjawiska analfabetyzmu[24]. Po kilku latach władze przywróciły w perskojęzycznych regionach naukę w języku perskim[24]. W latach 1939–1978 prowadzono kursy języka paszto, obowiązkowe dla afgańskich urzędników oraz pracowników banków; nie przyniosły one oczekiwanych rezultatów, ponieważ większość perskojęzycznych osób uczęszczających na te kursy nie potrafiła czytać ani pisać w języku paszto[24].

Podczas władzy Talibów, w zamieszkanej głównie przez Uzbeków prowincji Farjab ludność nie mogła posługiwać się ojczystym językiem, była zmuszana do używania języka paszto[8][25].

Część Ajmaków zamieszkujących afgańską prowincję Ghor przyjęła język paszto[26]. Aktualnie pasztunizacji podlegają również Tadżycy i Uzbecy, którzy osiedlają się na terenach zamieszkanych przez Pasztunów[9].

Krytyka i kontrowersje

edytuj

Ludność perska zamieszkująca Afganistan krytykowała wydawanie nowych dokumentów tożsamości wyłącznie w języku paszto[27], mimo że język perski również ma w tym kraju status języka urzędowego[28]. Kontrowersyjny był również sposób rejestrowania pochodzenia etnicznego w elektronicznych aktach urodzenia poprzez uznanie wszystkich mieszkańców Afganistanu za Afgańczyków; według ludności niepasztuńskiej, taki sposób rejestracji pochodzenia narzuca im pasztuńską tożsamość etniczną[29][30].

Według Międzynarodowej Grupy Kryzysowej, były prezydent Afganistanu Aszraf Ghani dokonywał nominacji w rządzie wyłącznie na podstawie pochodzenia etnicznego[a][31].

W 2016 roku jeden z pracowników biura prezydenckiego ujawnił rozwiązania umożliwiające zwalnianie z niego osób o innej etniczności niż pasztuńska, by na ich miejsce zatrudniać Pasztunów[32].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Aszraf Ghani jest etnicznie Pasztunem.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nayak 1984 ↓, s. 189.
  2. ↑ Ahmed 1997 ↓, s. 108.
  3. ↑ Institute of Objective Studies 1989 ↓, s. 39.
  4. ↑ Gilles Dorronsoro: Afghanization. carnegieendowment.org, 2009-09-23. (ang.).
  5. ↑ Ron Synovitz: Karzai's Takeover Of Afghan Election Watchdog Raises Concerns. rferl.org, 2010-02-23. (ang.).
  6. ↑ Malik 1987 ↓, s. 431.
  7. ↑ Zahir Ahmadi (ظاهر احمدی): پشتونیزم منحیث دستگاهی برای سرکوب غیر پشتون ها و زنگ خطر برای تمام اقوام غیر پشتون. kabulpress.org, 2021-02-06. (pers.).
  8. ↑ a b آیا طالبان به دنبال یکدست‌سازی قومی در افغانستان هستند؟. parsi.euronews.com, 2021-08-11. (pers.).
  9. ↑ a b Banting 2003 ↓, s. 14.
  10. ↑ Baxter 1997 ↓.
  11. ↑ Chaurasia 2002 ↓, s. 28.
  12. ↑ Yunus i Parmar 2003 ↓, s. 97.
  13. ↑ Cavendish 2006 ↓, s. 320.
  14. ↑ Khaljī dynasty, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
  15. ↑ Thorpe i Thorpe 2009 ↓, s. 63.
  16. ↑ a b Meri 2006 ↓, s. 713.
  17. ↑ Lansford 2003 ↓, s. 16.
  18. ↑ Arlinghaus 1988 ↓, s. 17.
  19. ↑ Christian Bleuer: State-Building, Migration and Economic Development on the Frontiers of Northern Afghanistan and Southern Tajikistan. journals.sagepub.com, 2012-01-01. (ang.).
  20. ↑ Elyas Alavi: The Forgotten People. parsejournal.com. (ang.).
  21. ↑ a b Kuszan 1999 ↓, s. 148-187.
  22. ↑ Rubin 2002 ↓, s. 66.
  23. ↑ Atabaki i O'Kane 1998 ↓, s. 208.
  24. ↑ a b c d Pohaniar 1997-1998 ↓, s. 188-189.
  25. ↑ حذف زبان ازبیكي در مكاتب فاریاب از سوي طالبان. avapress.com, 2020-10-29. [dostęp 2021-10-27]. (pers.).
  26. ↑ Vogelsang 2002 ↓, s. 18.
  27. ↑ حذف گذشته فرهنگی ملیت های افغانستان با توزیع تذکره تابعیت الکترونیکی. jawedan.com, 2009-03-24. (pers.).
  28. ↑ اعتراض فارسی زبانان به کارت هویت جدید اتباع افغانستان که تنها به زبان پشتو است. rfi.fr, 2011-04-17. (pers.).
  29. ↑ اشرف‌غنی با درج کلمه 'افغان' و قومیت در شناسنامه‌های الکترونیکی موافقت کرد. bbc.com, 2017-03-02. (pers.).
  30. ↑ جنجال بر سر واژه 'افغان' مانع توزیع شناسنامه‌های الکترونیک در افغانستان. bbc.com, 2015-09-15. (pers.).
  31. ↑ گروه بین‌المللی بحران: ادامه اختلاف‌های غنی و عبدالله ثبات افغانستان را متزلزل کرده. bbc.com, 2017-04-10. (pers.).
  32. ↑ Ehsan Navid (احسان نوید): در گروه تلگرام اداره‌ی امور ریاست‌جمهوری چه می‌گذرد؟. etilaatroz.com, 2017-07-16. (pers.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pasztunizacja&oldid=74511728”