Płomyczka galaretowata
Płomyczka galaretowata, płomykowiec galaretowaty (Guepinia helvelloides (DC.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rzędu uszakowców (Auriculariales).
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Incertae sedis |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
płomyczka galaretowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Guepinia helvelloides (DC.) Fr. Elench. fung. 2: 30 (Greifswald, 1828) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Incertae sedis, Auriculariales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1805 r. Augustin Pyramus de Candolle nadając mu nazwę Tremella helvelloides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1828 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Guepinia[1].
- Guepinia rufa (Jacq.) Beck 1884
- Gyrocephalus helvelloides (DC.) Keissl. 1914
- Gyrocephalus rufus (Jacq.) Bref. 1888
- Phlogiotis helvelloides (DC.) G.W. Martin 1936
- Phlogiotis rufa (Jacq.) Quél. 1886
- Tremella helvelloides DC. 1805
- Tremella rufa Jacq. 1778
- Tremiscus helvelloides (DC.) Donk 1958[2].
Nazwę polską „płomykowiec galaretowaty” nadał Władysław Wojewoda w 1987 r. (dla synonimu Tremiscus helvelloides). W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako płomyk galaretowaty lub płomykówka galaretowata[3]. Nazwę „płomyczka” dla rodzaju Guepinia i konsekwentnie „płomyczka galaretowata” dla gatunku zarekomendowała Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego w 2021 r.[4]
Morfologia
edytujWysokość 5–12 cm, szerokość 3–7 cm, kształt łopatkowaty, językowaty, lejkowaty, często ukształtowany w postaci rożka, dołem zwężony, często ze szczeliną. Jest półprzeźroczysty. Powierzchnia naga, u młodych owocników o barwie od pomarańczowej do łososiowoczerwonej, u starszych koralowoczerwona do czerwonobrązowej. Hymenium występuje na wewnętrznej stronie. Początkowo jest gładkie, później żebrowato pomarszczone lub żyłkowane i często białawe od zarodników[5].
Krótki, walcowaty lub zwężony ku dołowi, pusty, górą rozdarty. Barwa biaława[5].
Ma grubość 2–5 mm, początkowo jest sprężysty i chrząstkowaty, potem galaretowaty, u starszych owocników rozpływa się. Początkowo ma barwę pomarańczową, z czasem blednie i staje się żółtawy. Jest bez smaku, ma przyjemny zapach[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki eliptyczne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 9–12 × 4–8 μm. Podstawki jajowate, o rozmiarach 14–21 × 9–13 μm[6].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Europie[7]. Na południu Niemiec i w krajach alpejskich dość częsty, poza tymi regionami w Europie jest raczej rzadki[8]. W Polsce jest rzadki. W Tatrach stanowiska stwierdzono m.in. w dolinach: Kościeliskiej, Strążyskiej i Małej Łąki[9]. Do 2020 r. podano 81 stanowisk. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[10]. W latach 1995–2004 objęty ochroną częściową, w latach 2004–2014 ochroną ścisłą, a od 2014 roku ponownie ochroną częściową[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Danii, Estonii, Anglii, Norwegii, Finlandii, Litwie[3].
Rozwija się w miejscach wilgotnych, zacienionych na resztkach drewna, głównie na kłodach świerkowych lub jodłowych (rzadziej innych gatunków), często zagrzebanych w ziemi, przez co wydaje się, że rośnie na ziemi. Czasem pojawia się wprost u nasady pni. Spotykany jest w górach, na glebach wapiennych. Owocniki wytwarza od lipca do października[5].
Znaczenie
edytujGrzyb saprotroficzny[3]. Grzyb jadalny, chociaż bez smaku. Może być spożywany na surowo lub używany do marynat. Dzięki swojemu charakterystycznemu wyglądowi, płomykowiec nie może być pomylony z jakimkolwiek innym grzybem[12].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-09-15].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Michael Kuo, Guepinia helvelloides [online], MushroomExpert [dostęp 2014-09-15].
- ↑ Występowanie Guepinia helvelloides na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-09-15].
- ↑ Andrzej Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Tadeusz Zwijacz, Płomykówka galaretowata, „„Tatry””, 4 (46), jesień 2013, s. 51.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Edmund Garnweidner i inni, Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, Warszawa: MUZA SA, 2006, ISBN 83-7319-976-4.