Wikipedia

Pál Kadosa

Pál Kadosa (ur. 6 września 1903 w Levicach, zm. 30 marca 1983 w Budapeszcie[1][2][3]) – węgierski kompozytor i pianista.

Pál Kadosa
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 września 1903
Levice

Data i miejsce śmierci

30 marca 1983
Budapeszt

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pianista

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

W latach 1921–1927 studiował w Akademii Muzycznej w Budapeszcie u Zoltána Székelya (fortepian) i Zoltána Kodálya (kompozycja)[1][2][3]. Uczył gry na fortepianie w szkole muzycznej Fodora (1927–1943) i w szkole muzycznej im. Goldmarka (1943–1944)[1][2][3]. W 1945 roku został wykładowcą Akademii Muzycznej w Budapeszcie[1][2][3], gdzie od 1948 roku kierował katedrą fortepianu[1]. Dwukrotnie otrzymał nagrodę im. Kossutha (1950, 1975) oraz nagrodę im. Erkela (1955, 1962)[1][2]. Odznaczony został przez rząd węgierskim tytułem honorowym zasłużonego artysty (érdemes művész) w 1953 roku i wybitnego artysty (kiváló művész) w 1963 roku[2]. Był członkiem honorowym Royal Academy of Music w Londynie (1967) i członkiem korespondentem Akademie der Künste w Berlinie (1970)[1].

Był propagatorem nowej muzyki, w 1928 roku założył grupę Modern Magyar Muzsikusok[1][3], przekształconą później w węgierską sekcję Miedzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej[1]. W latach 1945–1949 pełnił funkcję przewodniczącego węgierskiej rady sztuki[1][3], od 1953 roku kierował stowarzyszeniem ochrony praw autorskich Artisjus[1]. Zasłynął jako interpretator utworów fortepianowych Béli Bartóka[1][3]. Był członkiem jury VII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1965)[4].

Twórczość

edytuj

W latach 30. XX wieku należał do grupy awangardowych węgierskich kompozytorów, reprezentujących antyromantyczną postawę[1]. Nawiązując do twórczości Béli Bartóka, Igora Strawinskiego i Paula Hindemitha wprowadzał w swoich kompozycjach ostre dysonanse i linearną polifonię, posługiwał się ostrymi konturami motywicznymi i zdynamizowanym tokiem rytmicznym[1]. Z biegiem czasu złagodził swój język dźwiękowy, zaś pod wpływem doświadczeń II wojny światowej zwrócił się ku muzyce bardziej dramatycznej i ekspresyjnej[1]. Na przełomie lat 40. i 50. podporządkował się narzuconym zasadom socrealizmu, tworząc muzykę bardziej przystępną w odbiorze i nawiązując do aktualnych tematów politycznych[1]. W późniejszym okresie swojej twórczości zaczął nawiązywać do swoich wcześniejszych utworów i próbował wprowadzać pewne elementy dodekafonii[1][3], stopniowo sytuując się na marginesie węgierskiego życia muzycznego[1].

Wybrane kompozycje

edytuj

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

Utwory orkiestrowe

  • 8 symfonii (I 1942, II „Capriccio” 1948, III 1955, IV na orkiestrę smyczkową, 1959, V Sinfonia breve 1961, VI 1966, VII 1967, VIII 1968)
  • 2 divertimenta (I 1933, II 1934)
  • Symfonia kameralna na 13 instrumentów (1929)
  • 4 koncerty fortepianowe (I 1931, II „Concertino” 1938, III 1953 zrewid. 1955, IV 1966)
  • 2 koncerty skrzypcowe (I 1932 zrewid. 1970, II 1941 zrewid. 1956)
  • Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestrę (1936)
  • Concertino na altówkę i orkiestrę (1937)
  • Partita (1944)
  • Gyászóda (1945)
  • Sinfonietta (1975)

Utwory kameralne

  • 3 kwartety smyczkowe (I 1935, II 1936, III 1957)
  • 2 tria smyczkowe (I 1930, II 1955)
  • Kwintet dęty (1954)
  • Trio fortepianowe (1956)
  • Serenada na 10 instrumentów (1967)
  • Sonatina na skrzypce solo (1923 zrewid. 1960)
  • Sonatina na wiolonczelę i fortepian (1924)
  • Sonatina na wiolonczelę solo (1924 zrewid. 1961)
  • 2 sonaty na skrzypce i fortepian (I 1925 zrewid. 1970, II 1963)
  • Suita na skrzypce i fortepian (1926 zrewid. 1970)
  • 4 duety na 2 skrzypiec (1930)
  • Mała suita na 2 skrzypiec (1931)
  • Suita na skrzypce solo (1931)
  • Partita na skrzypce i fortepian (1931)
  • Węgierskie melodie ludowe na skrzypce i fortepian (1931)
  • 5 małych etiud rytmicznych na skrzypce i fortepian (1931)
  • Improwizacja na wiolonczelę i fortepian (1957)
  • Sonatina na flet i fortepian (1961)
  • Sonatina na skrzypce i fortepian (1962)

Utwory fortepianowe

  • 4 sonaty (I 1926 zrewid. 1970, II 1927, III 1930, IV 1960)
  • 3 suity (I 1921, II 1921–1923, III 1923 zrewid. 1970)
  • 7 bagatel (1923)
  • 3 etiudy (1923)
  • Epigramy (1924)
  • Sonatina (1927)
  • Al fresco (1927)
  • 3 łatwe sonatiny (1930)
  • 5 szkiców (1931)
  • Suita ludowa (1933)
  • 6 pieśni ludowych (1935)
  • 10 łatwych utworów (1935)
  • Sonatina na tematy ludowe (1935)
  • Mała suita (1935)
  • 5 etiud (1935)
  • Rapsodia (1937)
  • 6 małych preludiów (1944)
  • 12 drobnych utworów (1944)
  • Epistulae ex Ponto (1948)
  • 10 bagatel (1957)
  • 4 caprichos (1961)
  • Kalejdoskop (1961)
  • Pillanatképek (1971)
  • Mezei csokor na fortepian na 4 ręce (1950)
  • Sonata na 2 fortepiany (1947)

Utwory wokalne i wokalno-instrumentalne

  • Pieśni na głos i orkiestrę, sł. Ernő Szép (1926)
  • Népdal kantáta na głos, klarnet, skrzypce i wiolonczelę (1939)
  • kantata De amore fatali, sł. Attila József (1940)
  • 7 pieśni na głos i fortepian, sł. Sándor Petőfi (1951)
  • 7 pieśni na głos i fortepian, sł. Attila József (1964)
  • 6 pieśni na chór a cappella, sł. János Arany (1969)
  • 4 pieśni na głos i fortepian, sł. Nelly Sachs (1970)

Opera

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 6. ISBN 978-83-224-3303-4.
  2. ↑ a b c d e f g Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1799. ISBN 978-0-02-865528-4.
  3. ↑ a b c d e f g h The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 433. ISBN 0-674-37299-9.
  4. ↑ Stanisław Dybowski: Laureaci Konkursów Chopinowskich w Warszawie. Warszawa: Selene, 2005, s. 246. ISBN 83-910515-1-X.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pál_Kadosa&oldid=75257157”