Owocnik

Owocnik, karpofor, sporofor, sporokarp – zbita część grzybni, w której na zewnątrz lub wewnątrz powstają zarodniki płciowe (mejospory). Owocniki występują głównie u grzybów wyższych; workowców i podstawczaków. Ich budowa jest charakterystyczna dla różnych grup grzybów. Wyróżnia się w nich dwa rodzaje grzybni: płonną – hamatecjum, stanowiącą rusztowanie – i zarodnionośną – hymenium (obłocznię), w której wytwarzane są zarodniki.

Typy askokarpów: Od lewej: apotecjum, perytecjum, klejstotecjum, gymnotecjum

Typy bazydiokarpów
1 – kapeluszowy blaszkowaty, 2 – kapeluszowy rurkowaty, 3 – polyporoidalny, 4 – kapeluszowy kolczasty, 5 – zamknięty, 6,7 – hubiasty blaszkowy, 8 – hubiasty polyporoidalny, 9 – hubiasty kolczasty, 10 – cyfelloidalny, 11 – klawarioidalny, 12 – kantarelloidalny, 13 – rozpostarty, 14 – rozpostarto-odgięty

Funkcje owocników

• wytwarzanie zarodników,
• odstraszanie mykofagów poprzez tworzenie substancji odstraszających, odstraszającą barwę, występujące na ich powierzchni twarde włoski, łuski, cystydy, szczecinki,
• u gatunków rozsiewanych przez mykofagów zwabianie ich zapachem, barwą (np. u trufli),
• różnego rodzaju inne przystosowania ułatwiające rozprzestrzenianie się zarodników (np. geotropizm, mechaniczne wyrzucanie zarodników i inne)

Typy owocników

Owocniki grzybów workowych noszą nazwę askokarpu. Wyróżnia się następujące ich typy:

• apotecjum (miseczka)
• chasmotecjum
• gymnotecjum
• klejstotecjum
• perytecjum (otocznia)
• pseudotecjum.

Owocniki grzybów podstawkowych to bazydiokarpy. Istnieje ogromna różnorodność ich kształtów. Ważniejsze typy budowy bazydiokarpów:

• zamknięte (angiokarpiczne), czyli wnętrzniaki, w których płodna gleba z podstawkami znajduje się wewnątrz zamkniętego owocnika (np. purchawki Lycoperdon).
• otwarte (gymnokarpiczne), w których hymenium znajduje się na zewnętrznej powierzchni owocnika tworząc tzw. hymenofor. Wśród nich wyróżnia się wiele typów:
  • rozpostarte lub resupinowate – płaskie, całą powierzchnią przylegające do podłoża,
  • rozpostarto-odgięte – częściowo przylegające z brzegami odstającymi od podłoża,
  • cyfelloidalne – tarczkowate, rurkowate, kubkowate lub miseczkowate,
  • klawarioidalne – pałeczkowate, maczugowate lub krzaczasto rozgałęzione,
  • siedzące – przyrośnięte bokiem lub grzbietem do podłoża. Występują np. u grzybów nadrzewnych, zwanych popularnie hubami. Mogą mieć kształt blaszkowaty, wachlarzowaty, konsolowaty, nerkowaty, trójkątny, kopytkowaty, poduszeczkowaty, języczkowaty;
  • kapeluszowe – zbudowane z kapelusza lub główki i trzonu. Zwykle mają osłonę całkowitą i częściową, na trzonie mogą mieć pierścień, bulwę lub pochwę. Mogą mieć różnorodny hymenofor.

Ze względu na miejsce tworzenia owocnika wyróżnia się:

• owocniki podziemne, czyli hypogeiczne, zwane sporokarpami,
• owocniki półpodziemne,
• owocniki nadziemne, czyli hypogeiczne.

Twory grzybniowe, w których powstają zarodniki bezpłciowe (mitospory) to konidiomy.

Czas życia owocników

Niektóre są bardzo krótkotrwałe, ich czas życia nie przekracza jednej doby, niektóre mogą istnieć i wytwarzać zarodniki przez wiele lat. Pod względem trwałości owocniki dzieli się na dwie grupy:

• owocniki jednoroczne, których czas życia wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przed zimą giną, niektóre jednak mogą przetrwać zimę (gdy jest łagodna) i rosnąć w następnym sezonie wegetacyjnym,
• owocniki wieloletnie, które na tym samym podłożu rozwijają się przez wiele lat.

• 
  Owocniki grzyba kapeluszowego (suchogrzybek złotopory)
• 
  Owocniki hubiaste (żagwiak łuskowaty)
• 
  Owocniki zamknięte (purchawka chropowata)
• 
  Owocniki klawarioidalne goździeńczyka grzebieniastego
• 
  Owocniki cyffeloidalne fałdówki kędzierzawej
• 
  Owocnik kortycjoidalny powłocznicy wierzbowej