Osiedle Kopalniana
Osiedle „Kopalniana” – osiedle mieszkaniowe w Katowicach, położone w dzielnicy Śródmieście. Składa się ono z czterech 14-kondygnacyjnych wieżowców mieszkalnych, zwanych potocznie „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”, które powstały w latach 60. XX wieku przy ulicy Uniwersyteckiej, w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
 Zespół „Dolarowców” widzianych z wieży widokowej na terenie Muzeum Śląskiego (2020) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data budowy |
1964–1967 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′45,5″N 19°01′42,6″E/50,262639 19,028500
| |
Historia
edytuj
Jest to pierwsze śródmiejskie osiedle mieszkaniowe na terenie Katowic[1]. Zostało ono zaplanowane na terenie po dawnych kortach tenisowych i ogrodnictwie miejskim, pomiędzy ulicami Uniwersytecką, Bankową, aleją W. Roździeńskiego i współczesną aleją W. Korfantego[1].
Projekt osiedla powstał w 1962 roku. W literaturze za projektanta podaje się Stanisława Kwaśniewicza, w niektórych źródłach wskazywana jest para architektów – Jędrzej Badner i Stanisław Kwaśniewicz, którzy współpracowali także z Zygmuntem Majerskim, a w jeszcze innym źródle za projektanta urbanistyki osiedla podaje się Jędrzeja Badnera, architektury zaś Tadeusza Krzysztofiaka[1].
Zaprojektowano wieżowce mieszkalne oraz luźno rozrzuconą niską zabudowę, a taki układ zabudowy wymusiło ukształtowanie terenu (dolina Rawy) oraz warunki górnicze[1]. Na osiedlu miało także powstać przedszkole, szkoła, pawilony sklepowe i garaże, lecz ostatecznie większości z planów nie zrealizowano z uwagi na przekazanie terenów pod rozbudowę Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Szkołę na osiedlu zaczęto budować w 1960 roku przy ulicy Bankowej, lecz budynek ten w międzyczasie zaadaptowano na potrzeby Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[2].
Wieżowce mieszkalne wzniesiono w latach 1964–1966[1] (bądź w latach 1964–1972[3]). Inwestorami bloków były różne instytucje, na przykład blok przy ulicy Uniwersyteckiej 12 (róg z ulicą prof. A. Chełkowskiego) powstał na zlecenie PKO. Miał on wyższy standard i sprzedawano tam za dewizy mieszkania własnościowe. W związku z dewizowym zakupem mieszkań bloki te potocznie zaczęto nazywać „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”[2].
Przy bloku PKO wzniesiono w latach 1969–1970 dwukondygnacyjny pawilon PKO (później „Pewexu”) o charakterystycznej architekturze. Po licznych przebudowach pawilon ten stracił swój pierwotny charakter[4]. W pawilonie tym według stanu z września 2022 roku zlokalizowany jest sklep sieci Biedronka[5].
Charakterystyka
edytuj
Osiedle „Kopalniana” składa się z czterech dwuczłonowych 14-kondygnacyjnych budynków na osi północ-południe, zwanych „Dolarowcami”[2], położonych przy ulicy Uniwersyteckiej 12, 21, 25 i 29 w Katowicach[3], w granicy dzielnicy Śródmieście[6], w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[3]. Powstało na terenie o powierzchni 26 ha[1].
Wieżowce mieszkalne mają szkieletową konstrukcję z prefabrykowanymi stropami[2], a ich wysokość sięga ponad 40 metrów[7]. Okna na elewacji „Dolarowców” zostały specyficznie poprzesuwane, dzięki czemu na elewacjach wieżowców powstały geometryczne zygzakowate wzory utworzone z pustek i wypełnień. Ostatecznie efekt ten zniknął po modernizacjach bloków[2]. Wejścia do budynków powstały w formie całkowicie przeszklonych pawilonów o wysuniętych do przodu żelbetowych daszkach[2]. Na dachach dwóch wieżowców wzniesiono przeszklone pawilony służące pierwotnie do obserwacji dróg przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej[2].
Budynki pod numerem 25 i 29 są w zarządzie Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej i są pod administracją osiedla Gwiazdy[7]. Budynki te mają dodatkowe zabezpieczenia – są wyposażone w drzwi przeciwpożarowe, system oświetlenia dróg awaryjnych na parterach i dwa piony hydrantowe[7].
| Lp. | Adres | Rok ukończenia budowy |
Pow. użytkowa [m²] |
Pow. zabudowy [m²] |
L. kondygnacji |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Uniwersytecka 12 | 1968 | 7230,69 | 1344,00 | 14 1 |
| 2 | Uniwersytecka 21 | 1967 | b.d. | 765,00 | 14 1 |
| 3 | Uniwersytecka 25 | 1966 | 6600,24 | 844,26 | 14 1 |
| 4 | Uniwersytecka 29 | 1967 | 6649,90 | 844,26 | 14 1 |
Źródło danych: Urząd Miasta Katowice[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Borowik 2019 ↓, s. 314.
- ↑ a b c d e f g Borowik 2019 ↓, s. 315.
- ↑ a b c Dolarowce. Urbanity. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
- ↑ Borowik 2019 ↓, s. 316.
- ↑ Katowice Uniwersytecka 12. Biedronka. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
- ↑ a b c Administracja Osiedla Gwiazdy. Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Aneta Borowik, Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980), wyd. pierwsze, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, ISBN 978-83-66018-17-4 (pol.).