Ordynacje Radziwiłłów herbu Trąby

Ordynacje Radziwiłłów – ordynacje rodowe w Rzeczypospolitej Obojga Narodów z ośrodkami w Nieświeżu, Ołyce i Klecku^[1], założone na podstawie układu grodzieńskiego z 16 sierpnia 1586 roku zawartego przez synów Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Zatwierdzone przez Sejm w 1589 roku. Powstanie tych trzech majoratów dało początek trzem liniom radziwiłłowskim. Od Mikołaja Krzysztofa Sierotki, najstarszego syna Mikołaja Czarnego, wywodziła się linia nieświeska; od Albrychta linia klecka, a od Stanisława linia ołycka.

Ordynacje te były dziedziczone zwykle z ojca na syna, z dwoma ważnymi wyjątkami. W 1813 roku po śmierci ordynata Dominika Hieronima Radziwiłła, wystąpił problem sukcesji. Po pierwsze, miał on przedślubnego syna, z którego matką się ożenił już po jego narodzinach, oraz córkę Stefanię urodzoną po ślubie, która jednak jako kobieta, nie mogła dziedziczyć ordynacji. W Austrii przyznano spadek i ordynację na rzecz syna Dominika, ale w Rosji na skutek intryg jego kuzyna Michała Hieronima Radziwiłła, car uznał za kolejnego ordynata syna księcia Michała, Antoniego Henryka Radziwiłła. Owo rozwiązanie wymagało oddzielenia od majątków ordynackich, majątków zwykłych, do których miała prawo jako legalna dziedziczka księżniczka Stefania. Był to proces skomplikowany i zakończony dopiero w połowie XIX wieku. Majątek księżnej Stefanii Wittengstein był ogromny (ok. 1 mln ha po uwłaszczeniu chłopów) i nazywano go Schedą wittengsteinowską.

Kolejny problem pojawił się po śmierci księcia Antoniego Henryka Radziwiłła, gdyż jego synowie mieszkając razem z rodzinami w Berlinie w tym samym pałacu, przez całe życie odmawiali przeprowadzenia działu spadku, w tym ordynacji. Sprawę przeprowadzono dopiero po ich śmierci w 1873 roku, przyznając ordynację przygodzicką i ołycką potomkom Bogusława, zaś nieświeską i sukcesję w ordynacji kleckiej (w sumie około 150 000 ha) potomkom Wilhelma. Ci ostatni uzyskali później także erygowanie ordynacji dawidgródeckiej dla siebie od cara. W rękach ich bezpośrednich potomków ordynacje pozostały już do 1939 roku.

Ordynaci

Ordynacja Nieświeska

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka, I ordynat
Jan Jerzy Radziwiłł, II ordynat, syn poprzedniego
Albrycht Władysław Radziwiłł, III ordynat, brat poprzedniego
Zygmunt Karol Radziwiłł, IV ordynat, brat poprzedniego
Aleksander Ludwik Radziwiłł, V ordynat, brat poprzedniego
Michał Kazimierz Radziwiłł, VI ordynat, syn poprzedniego
Jerzy Józef Radziwiłł, VII ordynat, syn poprzedniego
Karol Stanisław Radziwiłł, VIII ordynat, brat poprzedniego
Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko, IX ordynat, syn poprzedniego
Karol Stanisław Radziwiłł Panie Kochanku, X ordynat, syn poprzedniego
Dominik Hieronim Radziwiłł, XI ordynat, bratanek poprzedniego
Antoni Henryk Radziwiłł, XII ordynat, daleki kuzyn,
Wilhelm Radziwiłł, XIII ordynat, syn poprzedniego
Antoni Wilhelm Radziwiłł, XIV ordynat, syn poprzedniego
Jerzy Fryderyk Radziwiłł, XV ordynat, syn poprzedniego
Albrecht Antoni Wilhelm Radziwiłł, XVI ordynat, syn poprzedniego
Leon Władysław Radziwiłł, XVII ordynat, brat poprzedniego, ostatni ordynat

Ordynacja Klecka

Albrecht Radziwiłł, I ordynat
Jan Albrycht Radziwiłł, II ordynat, syn poprzedniego
Jan Władysław Radziwiłł, III ordynat, syn poprzedniego
Michał Karol Radziwiłł, IV ordynat, brat poprzedniego
Stanisław Kazimierz Radziwiłł, V ordynat, syn poprzedniego
Dominik Mikołaj Radziwiłł VI ordynat, daleki kuzyn
Jan Mikołaj Radziwiłł, VII ordynat, syn poprzedniego
Marcin Mikołaj Radziwiłł, VIII ordynat, syn poprzedniego
Józef Mikołaj Radziwiłł, IX ordynat, syn poprzedniego
Michał Hieronim Radziwiłł, X ordynat, brat poprzedniego
Ludwik Mikołaj Radziwiłł, XI ordynat, syn poprzedniego
Leon Radziwiłł, XII ordynat, syn poprzedniego
Jerzy Fryderyk Radziwiłł, XIII ordynat, kuzyn
Albrecht Antoni Wilhelm Radziwiłł, XIV ordynat, syn poprzedniego
Leon Władysław Radziwiłł, XV ordynat, brat poprzedniego

Ordynacja Ołycka

Stanisław Radziwiłł, I ordynat
Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, II ordynat, syn poprzedniego
Albrycht Stanisław Radziwiłł, III ordynat, brat poprzedniego
Michał Kazimierz Radziwiłł, IV ordynat, kuzyn poprzedniego
Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko, VII ordynat, syn poprzedniego
Karol Stanisław Radziwiłł Panie Kochanku, VIII ordynat, syn poprzedniego
Dominik Hieronim Radziwiłł, IX ordynat, bratanek poprzedniego
Antoni Henryk Radziwiłł, X ordynat, daleki kuzyn
Bogusław Fryderyk Radziwiłł, XI ordynat, syn poprzedniego
Ferdynand Radziwiłł, XII ordynat, syn poprzedniego
Janusz Franciszek Radziwiłł, XIII ordynat, syn poprzedniego
Edmund Ferdynand Radziwiłł, XIV ordynat, trzeci syn poprzedniego

Ordynacja Dawidgródecka

Stanisław Wilhelm Radziwiłł, I ordynat,
Karol Mikołaj Radziwiłł, II ordynat, kuzyn poprzedniego

Zobacz też

Przypisy

↑ „Ordynacje te utworzono z dóbr: Ołyki, Nieświeża, Klecka, Słucka, Miru, Gródka Dawidowskiego z przyległościami. Utworzyły one trzy kompleksy dóbr ordynackich, czyli ordynacje: Nieświeską, Ołycką i Klecką.”, Aleksander Mełeń, Ordynacje w dawnej Polsce, Lwów 1929, s. 9.

[1] „Ordynacje te utworzono z dóbr: Ołyki, Nieświeża, Klecka, Słucka, Miru, Gródka Dawidowskiego z przyległościami. Utworzyły one trzy kompleksy dóbr ordynackich, czyli ordynacje: Nieświeską, Ołycką i Klecką.”, Aleksander Mełeń, Ordynacje w dawnej Polsce, Lwów 1929, s. 9.

[1]