Order Gwiazdy Jerzego Czarnego

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego
*Orden Karađorđeve zvezde*
	; Awers odznaki
	; Awers I klasy
	; Awers IV klasy z mieczami
	; Baretka I klasy
	; Baretka II klasy
	; Baretka III klasy
	; Baretka IV klasy
	; Baretka I klasy z mieczami
	; Baretka II klasy z mieczami
	; Baretka III klasy z mieczami
	; Baretka IV klasy z mieczami
	; Baretka Złotego Krzyża
	; Baretka Srebrnego Krzyża
Ustanowiono	1 stycznia 1904
Powyżej	Order Świętego Księcia Łazarza
Poniżej	Order Orła Białego
	Multimedia w Wikimedia Commons

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego (również: Order Gwiazdy Karadziordzia^[1] lub Order Gwiazdy Karadżordża^[2] bądź Order Gwiazdy Karageorga^[3], serb. Орден Карађорђеве звезде, serb.-chorw. Orden Karađorđeve zvezde) – wysokie odznaczenie państwowe Królestwa Serbii w latach 1904–1918, potem Królestwa SHS w latach 1918–1929, a następnie Królestwa Jugosławii (do 1945), obecnie order domowy dynastii Karadziordziewić.

Historia i organizacja

Po morderstwie króla Aleksandra Obrenowicia, ostatniego ze swej dynastii, tron przejął w 1903 r. Piotr I Karadziordziewić, który z obrenowiciowskich odznaczeń przejął tylko Order św. Łazarza, Order Białego Orła i Order św. Sawy, likwidując związane z tradycją rodzinną obalonej dynastii ordery Miłosza Wielkiego, Krzyża Takowy i Natalii. Zamiast dwóch pierwszych z nich wprowadzono rok później, z datą ustanowienia 1 stycznia 1904 r. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego, nawiązujący swą nazwą do czynów protoplasty nowej dynastii, Jerzego Czarnego Petrowicia. Order zajął po św. Łazarzu drugie miejsce w kolejności starszeństwa orderów serbskich i zachował je także później w czasach Królestwa SHS i Jugosławii.

Order był nadawany za „wybitne zasługi cywilne i wojskowe”, początkowo przeznaczony tylko dla poddanych serbskich, a po zmianie statutów w roku 1906 udostępniono go również cudzoziemcom.

Order był podzielony na cztery klasy cywilne:

I klasa – Krzyż Wielki,
II klasa – Wielki Oficer,
III klasa – Komandor,
IV klasa – Oficer,

w czasie wojen bałkańskich w 1912 ustanowiono dodatkowe cztery klasy z mieczami (sa mačevima), nadawane za akty odwagi oraz wybitną służbę wojskową:

I klasa – Krzyż Wielki z Mieczami,
II klasa – Wielki Oficer z Mieczami,
III klasa – Komandor z Mieczami,
IV klasa – Oficer z Mieczami,

w 1915 dodano dwie najniższe klasy z mieczami przeznaczone dla podoficerów oraz szeregowych, nadawane za czyny wymagające osobistej dzielności w boju:

Krzyż Złoty,
Krzyż Srebrny^[4].

Książęta krwi królewskiej otrzymywali Wielki Krzyż przy chrzcie, ale nosić go mogli dopiero od 18 roku życia.

Odznaczenie (trójklasowe) o identycznej nazwie i podobnym wyglądzie nadaje obecnie Republika Serbska (zob. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego).

Wygląd insygniów

Wbrew swej nazwie order bynajmniej nie miał formy gwiazdy: oznaka to tzw. krzyż Ruperta, a więc krzyż równoramienny, zbudowany na łukach, z rozszerzonymi zakończeniami zaokrąglonych ramion, emaliowany na biało, ze złotymi promieniami między ramionami.

W medalionie awersu znajdował się biały krzyż serbski w czerwonym polu, otoczony napisem Зa Веру и Cвoбoду – 1904 (Za wiarę i wolność – 1904). Na medalionie rewersu orderu umieszczono białego dwugłowego orła serbskiego, otoczonego napisem Пeтap I – 1904 (Piotr I – 1904). Zawieszką była złota korona królewska.

W wersji z mieczami krzyżowano je między ramionami, z ostrzami skierowanymi w górę. Dwie najniższe klasy żołnierskie wykonane były z pozłacanego lub posrebrzanego brązu i nieemaliowane.

Order bez mieczy noszono na czerwonej wstędze z obustronną białą bordiurą, klasy wojskowe na czerwonej wstążce bez bordiury.

Gwiazda orderowa I i II klasy była srebrna, ośmiopromienna, z nałożoną na nią oznaką orderu, przy czym gwiazda I klasy miała 85–92 mm, a II klasy – 82–84 mm średnicy^[4].

Odznaczeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Gwiazdy Jerzego Czarnego.

Krzyż Wielki z Mieczami (lista niepełna)

1914–1918

Albert I Koburg – król Belgów
Ferdynand I Rumuński – król Rumunii
Luigi Cadorna – generał włoski
Louis Franchet d’Espérey – marszałek Francji
Douglas Haig – generał brytyjski
Joseph Joffre – marszałek Francji
John Pershing – generał amerykański
Philippe Pétain – marszałek Francji
Maurice Sarrail – generał francuski

1941–1945

Kragujevac – miasto

Przypisy

↑ Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedzieć o nich należy. Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 52
↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 614.
↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. VII.
↑ ^a ^b Dmitrij Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdoms of Serbia and Yugoslavia. Balkan Heritage, Rungsted Kyst, 1996, s. 76-85 (ang.)

Bibliografia

Arnhard Graf Klenau: Europäische Orden ab 1700, Monachium, 1978
Royal Orders – The Order of the Star of Karageorge. royalfamily.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-05)].

[1] Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedzieć o nich należy. Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 52

[kodeks-2] Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 614.

[3] Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. VII.

[dr-4] Dmitrij Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdoms of Serbia and Yugoslavia. Balkan Heritage, Rungsted Kyst, 1996, s. 76-85 (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]