Nowe Brzesko
Nowe Brzesko – miasto[2] w Polsce położone na lewym brzegu Wisły w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, której jest siedzibą. Miasto jest położone przy drodze krajowej nr 79.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Kościół Wszystkich Świętych | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1279–1870; 2011 | ||||
| Burmistrz |
Krzysztof Madejski | ||||
| Powierzchnia |
7,26[1] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
12 | ||||
| Kod pocztowy |
32-120 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KPR | ||||
Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |||||
 50°08′14″N 20°23′05″E/50,137222 20,384722
| |||||
| TERC (TERYT) |
1214034 | ||||
| SIMC |
0329705 | ||||
| Strona internetowa | |||||
Prawa miejskie w latach 1279–1870 i od 2011.
Miasto opactwa norbertanów w Hebdowie w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3].
Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie krakowskim, obwodzie miechowskim województwa krakowskiego[4].
Historia
edytujPierwsze wzmianki o Nowym Brzesku pochodzą z XIII w. Początkowo wieś była własnością biskupów krakowskich. W 1223 r. opat brzeski Florian nadał ją klasztorowi norbertanów w Hebdowie. W 1279 r. Gotfryd de Glesin uzyskał przywilej założenia miasta na prawie magdeburskim.
Historia Nowego Brzeska ściśle łączy się z historią klasztoru w Hebdowie. Za czasów Jana Długosza Nowe Brzesko miało 40 łanów miejskich, z których opłacało czynsz klasztorowi. Znajdowały się w nim dwa młyny na Wiśle, jeden należący do klasztoru, drugi do wójta miasteczka. W 1449 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywilej lokacyjny Nowego Brzeska. Przywileje zostały później potwierdzone jeszcze dwa razy: 17 kwietnia 1674 przez króla Jana Sobieskiego oraz 4 października 1767 przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Nowe Brzesko znalazło się w Nowej Galicji (zabór austriacki), w 1809 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, a od roku 1815 w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Gdy zgromadzenie zakonne norbertanów w Hebdowie zostało rozwiązane w 1818 r., miasto przeszło na własność rządu. W 1827 r. w Nowym Brzesku było 151 domów i 904 mieszkańców. 1 stycznia 1870 Nowe Brzesko utraciło prawa miejskie[5].
Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich[6].
Do 1954 roku Nowe Brzesko było siedzibą gminy Gruszów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzesko Nowe. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W dniu 27 lipca 2010 Rada Ministrów nadała miejscowości Nowe Brzesko status miasta od dnia 1 stycznia 2011[2].
Demografia
edytuj- Piramida wieku mieszkańców Nowego Brzeska w 2014 roku[7].
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
- Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, dzwonnica, otoczenie w obrębie ogrodzenia, drzewostan.
Kościół z 1670 r., rozbudowany w połowie XIX i na początku XX wieku. Świątynia trójnawowa z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Ołtarz główny pochodzi z 1664 r. W kościele znajdują się dwa późnobarokowe ołtarze boczne.
Inne zabytki
edytuj- Kapliczka brogowa z pochodzącą z końca XVIII w. drewnianą rzeźbą św. Floriana[9].
Sport
edytujW mieście działa Ludowy Klub Sportowy Nadwiślanka Nowe Brzesko. Za datę utworzenia klubu podaje się rok 1921, jednak według wspomnień późniejszych działaczy, już w 1917 r. istniały w Nowym Brzesku dwie drużyny piłkarskie, które rozgrywały między sobą mecze towarzyskie, Bugaj i Brygada[10]. Pierwszą tworzyli mieszkańcy miejscowości, drugą natomiast - żołnierze armii austriackiej, którzy stacjonowali w miejscowych koszarach[10]. Siedziba klubu znajduje się przy ulicy Niecałej 1. Jego własnością jest stadion, mogący pomieścić ok. tysiąc widzów[11].
Ludzie związani z Nowym Brzeskiem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ a b Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 929.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 45.
- ↑ Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).
- ↑ Cmentarz w Miechowie :: miechowski_kuferek [online], miechowski_kuferek.manifo.com [dostęp 2021-05-13].
- ↑ Nowe Brzesko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Michał Zalewski: Brogowa kapliczka św. Floriana w Nowym Brzesku. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne, 2014. [dostęp 2017-07-05]. (pol.).
- ↑ a b Aleksander Gąciarz: 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko. Kraków-Nowe Brzesko: 2006, s. 10.
- ↑ Nieoficjalna strona LKS Nadwiślanka Nowe Brzesko
Bibliografia
edytuj- Aleksander Gąciarz, 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko, Kraków-Nowe Brzesko 2006.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885.
Linki zewnętrzne
edytuj- Gmina Nowe Brzesko
- Brzesko Nowe (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 405.