Mleczaj jodłowy
Mleczaj jodłowy (Lactarius salmonicolor R. Heim & Leclair) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj jodłowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius salmonicolor R. Heim & Leclair Revue Mycol., Paris 18: 221 (1953) | |
| Zasięg | |
| |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisali go w 1953 r. Roger Heim i A. Leclair[2]. Synonimy naukowe[2]:
- Lactarius salmoneus R. Heim & Leclair 1950
- Lactarius salmonicolor f. brigantiacus L. Remy 1965
- Lactarius salmonicolor R. Heim & Leclair 1953, f. salmonicolor
- Lactarius subsalmoneus Pouzar 1954
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 1999 r., dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako mleczaj późnojesienny[3].
Morfologia
edytujŚrednica 5–15 cm, u młodych okazów wypukły, potem płaski z wklęsłym środkiem. Powierzchnia barwy pomarańczowożółtej, brzoskwiniowożółtej lub pomarańczowej, koncentrycznie strefowana rudopomarańczowymi pręgami. Podczas wilgotnej pogody mogą pojawiać się winno-brązowe plamy. Nie występuje barwa zielona, jedynie u starszych owocników może pojawiać się zielonawy odcień. Brzeg podwinięty i nieco oszroniony, ale u starszych owocników staje się gładki[4].
Nieco zbiegające, średnio gęste, czasami rozwidlające się przy trzonie. U młodych owocników są jasnoochrowe z pomarańczowym odcieniem[4]. Po uszkodzeniu nie zielenieją, co najwyżej stają się bardziej czerwone[5].
Wysokość 3–6 cm, grubość 1–2,5 cm, walcowaty, kruchy. Początkowo jest pełny, ale szybko staje się pusty. Kolor jak w kapeluszu, powierzchnia delikatnie oszroniona[4].
Kremowy, po uszkodzeniu natychmiast pojawia się pomarańczowe, nieco gorzkie mleczko. Po około 10 minutach zmienia ono kolor na miniowy, po 1–2 godzinach na pomarańczowobrązowy lub winnoczerwony. Wydziela słaby, owocowy zapach[4].
Bladoochrowy[4].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory 9–10 × 7–8 µm, owalne, o powierzchni pokrytej brodawkami, częściowo połączonymi łącznikami tworzącymi siateczkę. Podstawki 40–52 × 7–8 µm. Cystydy dość liczne, wrzecionowato-cylindryczne, występujące zarówno na ostrzu, jak i na powierzchni blaszek[4].
- Gatunki podobne
Istnieje kilka gatunków bardzo podobnych mleczajów. Przez grzybiarzy zazwyczaj nie są rozróżniane, zresztą rozróżnienie ich tylko na podstawie wyglądu jest trudne, a czasami wręcz niemożliwe. Są to: mleczaj rydz (Lactarius deliciosus), mleczaj świerkowy (Lactarius deterrimus), mleczaj modrzewiowy (Lactarius porninsis), mleczaj czerwieniejący (Lactarius sanguifluus) i mleczaj zmienny (Lactarius semisanguineus). Najbardziej charakterystycznymi cechami mleczaja jodłowego są: miejsce występowania (pod jodłami), sok pomarańczowy (w niewielkich ilościach), owocnik bez śladów zielonego koloru i nie zieleniejący po uszkodzeniu[6].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[7]. W Europie Środkowej w niektórych rejonach (np. w Alpach) jest pospolity, w innych rzadki. Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Rośnie wyłącznie pod jodłami[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy. W Polsce występuje głównie w górach; w Pieninach, Gorcach, na Babiej Górze i na Roztoczu[4]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych w Austrii i Niemczech[3].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny, saprotrof[6][9]. Jest nieco gorzkawy, jednak nie psuje to jego smaku[10]. Dla grzybiarzy ważną jego cechą jest to, że w odróżnieniu od innych gatunków jadalnych mleczajów („rydzów”) niemal nigdy nie robaczywieje[8].
Z owocników wyizolowano związki seskwiterpenowe o nazwie laktarowiolina, laktarazulen i laktarofulwen. Laktarowiolina wykazuje działanie antybiotyczne w stosunku np. do prątka gruźlicy i pałeczki duru brzusznego[11].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 382, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 68–69, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 175, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 420, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Występowanie Lactarius salmonicolor na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 261, 367, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 75, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Grzybland [online] [dostęp 2011-10-03].
- ↑ Grażyna Końska, Halina Komorowska, Lecznicze działanie grzybów, „Wszechświat. Czasopismo przyrodnicze”, 110, 2009, s. 7–9.