Mleczaj dołkowany
Mleczaj dołkowany (Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj dołkowany |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 334 (1838) | |
| Zasięg | |
| |
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli jako Agaricus scrobiculatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu Elias Fries w 1838 r.
- Agaricus intermedius Fr. 1815
- Agaricus scrobiculatus Scop. 1772
- Galorrheus scrobiculatus (Scop.) P. Kumm. 1871
- Lactarius scrobiculatus var. montanus Methven 1985
- Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr. 1838, var. scrobiculatus
- Lactarius scrobiculatus var. violascens Lindblad 1855
- Lactifluus scrobiculatus (Scop.) Kuntze 1891
Nazwę polską nadał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka rydzawa[3].
Morfologia
edytujŚrednica 5–20 cm, za młodu jest niemal półkulisty, potem staje się spłaszczony, a na końcu zapadnięty. Brzegi kapelusza długo pozostają podwinięte. Skórka pilśniowa i z wyjątkiem środka pokryta łuskami. W czasie suchej pogody jest nieco błyszcząca, w czasie wilgotnej bardzo śliska. Kolor od słomkowożółtego poprzez złocisty do rdzawożółtego[4].
Gęste, wąskie, cienkie i szeroko przyrośnięte do trzonu. Kolor od kremowego poprzez żółty do blado-cynamonowego. Na młodych okazach z blaszek wydzielają się kropelki białego mleczka[4].
Wysokość 3–8 cm, szerokość 2–3,5 cm. Jest gruby, walcowaty i bardzo twardy. U młodych osobników jest pełny, u starszych pusty. Kolor bladokremowy lub żółtawy. Bardzo charakterystyczną cechą jest występowanie na trzonie ciemniejszych wgłębień wyglądających jak tłuste plamy[4].
Jędrny, żółtawy, o ostrym smaku i słabym, jabłkowym zapachu[5].
Wydziela się oficie. Jest białe, ale natychmiast po wypłynięciu zmienia barwę na cytrynowo-żółtą. W smaku jest ostre i bardzo piekące[5].
Jasnokremowy[5]
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 7,5–10 × 6,5–7,5 µm, owalne, o powierzchni pokrytej brodawkami i łącznikami tworzącymi nieliczne oczka. Podstawki 45–50 × 8–10 µm, pomiędzy nimi występują przewody mleczne. Cystydy nieliczne, 60–75 × 7–10 µm, maczugowato-cylindryczne lub wrzecionowate[5].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobny jest mleczaj żółtofioletowy (Lactarius repraesanteneus). Zewnętrznie wygląda niemal tak samo, ma tylko bardziej włochaty brzeg kapelusza. Odróżnić go można głównie po tym, że jego uszkodzone miejsca oraz mleczko zmieniają kolor na fioletowy. Podobny jest też mleczaj cytrynowy (Lactarius citriolens), ale ma żółknące mleczko[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej i Środkowej, w Europie i w Azji, w której podano jego stanowiska tylko w Japonii i Korei[6]. w Ameryce Północnej jest rzadki, w Europie, gdzie jest szeroko rozprzestrzeniony[7]. W Polsce jest niezbyt częsty[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie tylko pod świerkami i jest jednym z bardziej charakterystycznych gatunków grzybów w górskich lasach świerkowych. Jest tutaj dość pospolity[9]. Na niżu natomiast jest rzadki, ale miejscami występuje w granicach zasięgu świerka[4].
Znaczenie
edytujW Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[8]. Niektóre atlasy grzybów podają nawet, że jest grzybem trującym[4], ale w Europie Północnej i Południowej jest uważany za grzyb jadalny i wykorzystywany jest do kwaszenia (po kilkukrotnym wygotowaniu i odlaniu wody, co pozbawia go gorzkiego smaku)[9]. Na opracowanej dla FAO liście gatunków grzybów jest wymieniony jako jadalny w Meksyku[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2014-04-25] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 383, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 426, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 43–44, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ Michael Kuo, Lactarius scrobiculatum [online], MushroomEXpert [dostęp 2013-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-22].
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 426, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 260, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.