Mleczajowiec biel
Mleczajowiec biel (Lactifluus piperatus (L.) Roussel, mleczaj biel) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczajowiec biel |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactifluus piperatus (L.) Roussel, (1806) Tent. disp. meth. fung. (Lipsiae): 64 (1797) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactifluuus, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus piperatus. W 1797 r. Christiaan Hendrik Persoon przeniósł go do rodzaju Lactarius, a w 1806 Henri François Anne de Roussel do rodzaju Lactifluus[1].
Nazwę polską mleczaj biel podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka mleczaj, biel, chrząstka, krowiak biały, bielak, mleczaj biały[2]. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, uznając przeniesienie do rodzaju Lactifluus, zarekomendowała używanie nazwy „mleczajowiec biel”[3]. Nazwy regionalne: mleczak, mleczarz, gruzd[4]. Niektóre synonimy łacińskie[5]:
- Agaricus piperatus L. 1753
- Agaricus piperatus Scop. 1772
- Galorrheus piperatus (Scop.) P. Kumm. 1871
- Lactifluus piperatus (L.) Kuntze 1891
- Lactarius piperatus (L.) Pers. 1797
Morfologia
edytujSuchy i gładki, bez połysku. Średnica 6–20 cm. Kolor czysto biały ze słabym kremowym odcieniem. U starszych osobników miejsca okaleczone są w kolorze brązowym. Płasko sklepiony kapelusz występuje u młodych osobników, przy starszych kapelusz przechodzi w szerokolejkowaty z podwiniętym brzegiem[4].
Bardzo gęste, cienkie, wąskie, krótko zbiegające po trzonie, rozwidlone. Początkowo są białe, później stają się żółtawe[6].
Kształtu walcowatego, wysokość 3–9 cm, szerokość 1–3 cm, biały, w późniejszym okresie częściowo plamisty. Jest pełny, dołem cieńszy, twardy i gładki[6].
Początkowo biały, potem żółtawy, spoisty, twardy i kruchy[6].
Wydziela się obficie, jest białe. Podczas wysychania nieznacznie żółknie, pod działaniem KOH zmienia kolor na żółty. W smaku jest ostre, piekące[7].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki krótko elipsoidalne, o rozmiarach 8–9 × 5–6 μm. Powierzchnia niemal gładka, dopiero po zabarwieniu uwidaczniają się bardzo delikatne brodawki z nielicznymi łącznikami, które jednak nie tworzą siateczki. Podstawki mają rozmiar 40–60 × 7–8 μm. Cystydy o zaokrąglonych szczytach mają rozmiar 60–70 × 5–9 μm i wszystkie są do siebie podobne. Liczne i nieco maczugowate pleurocystydy mają rozmiar 35–55 × 5–9 μm[7].
- Gatunki podobne
- mleczajowiec chrząstka (Lactifluus vellereus) – przez grzybiarzy nagminnie mylony z mleczajem bielem. Różni się od niego rzadszymi blaszkami, jest większy i ma pilśniowo-zamszowy kapelusz[6]
- mleczajowiec zieleniejący (Lactifluus glaucescens) – jego mleczko i uszkodzone miejsca po pewnym czasie zmieniają kolor na niebiesko-zielony[6]
- gołąbek smaczny (Russula delica) – ma dużo krótszy trzon i nie wydziela mleczka
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Europie, północno-wschodniej Turcji[8] i w Ameryce Północnej[9]. Zawleczony został także do Australii[10]. W Polsce jest pospolity[2], jednak rzadszy od mleczaja chrząstki[7].
Rośnie w różnego rodzaju lasach, ale częściej w liściastych[6]. W odróżnieniu od innych grzybów rośnie nawet podczas suchej pogody, można go w lesie spotkać w okresie, gdy brak innych grzybów[4].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy[2]. W Polsce i w większości krajów uważany jest za grzyb niejadalny[11]. Jednak w wielu krajach świata (Bhutan, Bułgaria, Malawi, Meksyk, Nepal, Rosja, Turcja, Ukraina, Zambia) uważany jest za grzyb jadalny[12]. Ma piekący smak, którego można się pozbyć po kilkukrotnym wygotowaniu i odlaniu wody i tylko po takiej obróbce nadaje się do spożycia. Nadaje się do solenia i kiszenia[13]. W postaci wysuszonej i sproszkowanej używany jako przyprawa. Jadane są również kapelusze smażone w cienkich plasterkach na słoninie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16].
- ↑ a b c Henryk Orłoś: Atlas grzybów leśnych. Warszawa: PWRiL, 1974.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Sesli, E. (2007). „Checklist of the Turkish ascomycota and basidiomycota collected from the Black Sea region” (PDF). Mycotaxon 99: 71–74. Retrieved 2010-09-19 oraz wschodniej części Ameryki Północnej.
- ↑ MushroomEXpert. [dostęp 2013-03-04]. (ang.).
- ↑ Hall, Ian Robert; Buchanan, Peter K.; Stephenson, Steven L.; Yun, Wang; Cole, Anthony L. J. (2003). Edible and Poisonous Mushrooms of the World. Timber Press. p. 156. ISBN 978-0-88192-586-9. Retrieved 2008-08-16.
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.