Mleczaj żółtofioletowy
Mleczaj żółtofioletowy (Lactarius repraesentaneus Britzelm.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj żółtofioletowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius repraesentaneus Britzelm. Ber. naturhist. Augsburg 28: 136 (1885) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go Max Britzelmayr w 1885 r. i nadana przez niego nazwa naukowa jest ważna[1]. Niektóre synonimy naukowe:
- Lactarius repraesentaneus Britzelm. 1885 subsp. repraesentaneus
- Lactarius repraesentaneus subsp. speciosus (Burl.) Singer 1942
- Lactarius scrobiculatus var. repraesentaneus (Britzelm.) Killerm. 1933
- Lactarius speciosus Burl. 1908
- Lactifluus repraesentaneus (Britzelm.) Kuntze 1891[2].
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r.[3]
Morfologia
edytujO średnicy do 15 cm, początkowo wypukły, potem rozpostarty, na koniec wklęsły. Powierzchnia matowa, pokryta krótkimi i gęstymi włoskami, w stanie wilgotnym gładka i nieco błyszcząca, o barwie od jasnożółtej do jasnoochrowej, czasami z odcieniem miodowym lub pomarańczowym, słabo pręgowana. Brzeg podwinięty i kosmaty, gdyż pokryty jest ciemniejszymi i dłuższymi włoskami[4].
Dość gęste, z międzyblaszkami, przyrośnięto-zbiegające, przy trzonie czasami rozwidlone, kremowe z ochrowym odcieniem. Po uszkodzeniu powstają na nich brudnoliliowe plamy[4].
Jasnosłomkowy, cylindryczny lub nieco rozszerzony, do 15 cm długości, na szczycie plamisty, z ciemnymi wodnistymi jamkami; staje się pusty[4].
Żółtawobiały, twardy i jędrny, o przyjemnym zapachu korzeni przyprawowych. Początkowo jest bez smaku, po pewnym czasie gorzkawy[4].
Dość obfite, białe lub wodnistobiałe. Od razu oddzielone od grzyba pozostaje białe, ale w kontakcie z miąższem zmienia barwę na fioletową. W pierwszym momencie ma łagodny lub trochę gorzki smak, wkrótce jednak staje się gorzkawe, ale nie piekące[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki owalne o rozmiarach 9–11 × 6,5–9 μm. Na powierzchni posiadają dość duże brodawki połączone regularną siateczką. Podstawki mają rozmiar 60–70 × 8–11 μm. Wąskowrzecionowate pleurocystydy mają rozmiar 60–90 × 6–12 μm. Występują także podobne, ale mniejsze cheilocystydy[4].
- Gatunki podobne
Mleczaj dołkowany (Lactarius scrobiculatus) również ma podobną barwę i dołkowany trzon, ale odróżnia się owłosieniem brzegu kapelusza[4], a przede wszystkim tym, że jego białe mleczko przebarwia się na cytrynowożółto i jest silnie piekące[5].
Występowanie i siedlisko
edytujMleczaj żółtofioletowy jest dość częsty na półkuli północnej. Występuje w zasięgu występowania świerka i brzozy zarówno w nizinnych lasach, jak i w górach[4]. W Polsce do 2020 r. podano 9 stanowisk[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – zagrożony wyginięciem[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii, Niemczech, Litwie, Słowacji, Czechach[3].
W latach 1995–2004 i ponownie od roku 2014 objęty ochroną częściową bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[5].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rozwija się w lasach liściastych i iglastych, głównie pod świerkami i brzozami na glebach ubogich w wapń, przede wszystkim w górach (do 2000 m n.p.m.) i w północnej Europie[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 381, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 51–52, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 66, ISBN 83-89648-38-5.