Migdałowiec pospolity
Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Prunus amygdalus Batsch) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej (Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Turkiestan, Uzbekistan). Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenił się i na naturalnych siedliskach rośnie obecnie również w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Libia, Tunezja), w Azji Zachodniej (Cypr, Iran), na Kaukazie (Armenia) i w Europie (Portugalia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Macedonia, Serbia, Włochy, Bułgaria, Szwajcaria)[4].
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
migdałowiec pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Prunus amygdalus Batsch Beytr. Entw. Gewächsreich 1: 30 (1801)[3] | |
.jpg)
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzew lub nieduże drzewo o wysokości do 10 m[5].
- Liście
- Kształtu lancetowatego o piłkowanym brzegu, sezonowe[5].
- Kwiaty
- Rozwijają się przed pojawieniem się liści. Białe lub różowe. Mają 5 działek kielicha, 5 odwrotnie jajowatych płatków korony, 1 słupek i liczne pręciki[5].
- Owoce
- Pestkowce. Mają podłużny i spłaszczony kształt, długość do 6 cm, zielonkawą barwę. Młode owoce jadalne. Wyłuskane pestki w handlu noszą nazwę migdałów[5].
- Roślina trująca
- Nasiona odmiany gorzkiej (var. amara Focke) w większej ilości są trujące – wywiązuje się w nich kwas pruski.
Historia uprawy
edytuj| Migdałki ze skorupką
Produkcja w 2018 | |
|---|---|
| Państwo | Produkcja (w tonach) |
 Stany Zjednoczone
|
1 872 500 |
 Hiszpania
|
339 033 |
 Iran
|
139 029 |
 Maroko
|
117 270 |
 Turcja
|
100 000 |
 Włochy
|
79 801 |
 Australia
|
69 880 |
 Tunezja
|
66 733 |
 Algieria
|
57 213 |
Pierwszym ośrodkiem uprawy migdałowca był Bliski Wschód. Stąd jego uprawy były przez starożytnych Greków Rzymian i Egipcjan rozprzestrzeniane w regionie śródziemnomorskim: w Afryce Północnej i Europie Południowej. Zaczęto je tutaj uprawiać co najmniej 3 tysiące lat p.n.e., być może jeszcze wcześniej, pestki dzikich migdałów znaleziono bowiem w wykopaliskach na terenie Grecji, datowanych na 8 tysięcy lat p.n.e.[7] Najstarsze znaleziska migdałowców w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu około 1550 r. p.n.e.[8] Do Ameryki Północnej migdałowiec sprowadzony został w 1700 r.[7]
Zastosowanie
edytuj- Sztuka kulinarna
Migdałowca uprawia się głównie dla jadalnych nasion zwanych migdałami. Nasiona odmian słodkich zawierają dużo tłuszczu i skrobi. Są jadalne w stanie surowym, nadają się też na przetwory. Są wykorzystywane jako dodatek do wyrobów cukierniczych, są jednym ze składników bakalii, często używa się ich do produkcji marcepanu. Wyciskany z migdałów tłuszcz jest bardzo smaczny i pożywny, ma nazwę orszady i jest również wykorzystywany w sztuce kulinarnej. Z nasion odmian gorzkich wytwarza się olejek migdałowy wykorzystywany m.in. w przemyśle spożywczym[5].
- Inne zastosowania
Roślina kosmetyczna: Olejek migdałowy stosowany jest jako składnik lotionów, mleczek i kremów. Otręby migdałowe bywają też stosowane do mycia bardzo wrażliwej skóry[9].
Udział w kulturze
edytuj- W Biblii migdałowiec zwyczajny wymieniony jest 9 razy[10]. W Księdze Jeremiasza (1,11-12) jest określony jako "drzewo czuwające", co związane jest z tym, że zakwita bardzo wcześnie (już w połowie lutego), a obfitość kwiatów powoduje, że w krajobrazie jeszcze uśpionej przyrody widoczny jest z daleka. Hebrajskie słowo określające migdałowca oznacza również czuwać lub strażnika[8].
- W Księdze Liczb (17,23) jest opis, jak laska Aarona w Przybytku Mojżeszowym zakwitła i wydała owoce w ciągu jednej nocy, w ten sposób wskazując, że Aaoron i jego synowie z woli boskiej zostali uprawnieni do posługi kapłańskiej. Laska wykonana była z drewna migdałowca[8].
- Pąki migdałowca stały się z polecenia Mojżesza motywem zdobniczym na ornamentach świeczników opisanych w Księdze Wyjścia (25,33-36; 37,19-20). Miało to znaczenie symboliczne: wypełniony palącą się oliwą kielich młodego zawiązku owocu symbolizował stałą, choć niewidoczną obecność Boga w jego Przybytku[8].
- Migdały znajdowały się wśród darów przywiezionych przez głodujących braci Józefa do Egiptu[8].
- Z drewna migdałowca Jakub strugał patyki przy wodopoju dla wypasanych trzód. W dawnych przekładach Biblii błędnie przetłumaczono to jako patyki z leszczyny[8].
- Od aramejskiej nazwy migdałowca pochodzi nazwa kilkakrotnie w Biblii wymienionej miejscowości Luz. W starożytności dość często miejscowościom nadawano nazwę od powszechnie uprawianej w jej okolicach rośliny[8].
- W starożytności z drewna migdałowca robiono berła dla królów, wierzono bowiem, że posiada ono tajemniczą moc, która przechodzi na króla[8].
- W chrześcijaństwie kwiaty migdałowca symbolizują dziewiczość Matki Boskiej[10].
- Zauroczony kwitnącym migdalowcem Vincent van Gogh podczas pobytu w miejscowości Saint-Rémy namalował obraz Kwitnący migdałowiec[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ Prunus amygdalus Batsch, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-07].
- ↑ a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2020-04-13].
- ↑ a b Almond – Prunus dulcis. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b c d e f g h Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 180. ISBN 83-09-00765-5.
- ↑ a b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Vincent van Gogh Gallery: The Paintings: Blossoming Almond Tree. [dostęp 2011-03-03]. (ang.).