Wikipedia

Mauretania

państwo w Afryce Zachodniej
Ten artykuł dotyczy współczesnego państwa. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Mauretania (arab. ‏موريتانيا‎, Muritanija), nazwa oficjalna Islamska Republika Mauretańska (arab. ‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎, Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija) – państwo w północno-zachodniej Afryce, nad Atlantykiem. Graniczy z Senegalem, Mali, Algierią i Saharą Zachodnią. Znaczną część kraju stanowią pustynne terytoria saharyjskie.

Islamska Republika Mauretańska
‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎
République Islamique de Mauritanie
Godło Flaga
Godło Flaga
Dewiza: Honneur, Fraternité, Justice
(Honor, braterstwo, sprawiedliwość)
Hymn: نشيد وطني موريتاني
Ustrój polityczny

republika islamska

Stolica

Nawakszut

Data powstania

28 listopada 1960

Prezydent

Muhammad wuld al-Ghazwani

Premier

Moctar Ould Diay

Powierzchnia

1 030 700 km²

Populacja (2023)
• liczba ludności


4,862 mln[1]

• gęstość

4 os./km²

Kod ISO 3166

MR

Waluta

ugija (MRU; Do 2018: MRO[2])

Telefoniczny nr kierunkowy

222

Domena internetowa

.mr

Kod samochodowy

RIM

Kod samolotowy

5T

Strefa czasowa

UTC 0

Język urzędowy

arabski

Religia dominująca

islam

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


10,97 mld[3] USD
2 475[3] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


32,95 mld[3] dolarów międzynar.
7 437[3] dolarów międzynar.

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Ustrój polityczny

edytuj
Zobacz też: Ustrój polityczny Mauretanii.

Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego[4]. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta.

Geografia

edytuj
Osobny artykuł: Geografia Mauretanii.

Mauretania ma dostęp do Oceanu Atlantyckiego (linia brzegowa wynosi 754 km[5]). Większa część kraju to pustynia Sahara. Jedyną dużą rzeką, która nie wysycha, jest Senegal (graniczna). Najwyższe wzniesienie: Kudjat Idżdżil – 915 m n.p.m.

Na południu kraju, w strefie Sahelu, częstym elementem krajobrazu są sawanny porośnięte akacjami (guma arabska). Ku północy stają się coraz suchsze, przechodząc stopniowo w pustynie.

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny Mauretanii.

Mauretania podzielona jest na 12 regionów administracyjnych i 1 dystrykt stołeczny. Regiony dzielą się dalej na 44 departamenty, noszące nazwy swoich stolic.

Historia

edytuj
 
Meczet w Szinkicie

W starożytności tereny współczesnej Mauretanii zamieszkiwane były przez plemiona Bafour – przodków współczesnej czarnej ludności z grup etnicznych Soninke i Imraguen. W średniowieczu Bafour zostali w znacznej części wyparci przez koczownicze plemiona berberyjskie. W XI–XII wieku Mauretania, rządzona przez dynastię Almorawidów, była znaczącym państwem, potem podległa sułtanowi Maroka. W XV wieku na wybrzeżach powstały faktorie handlowe Portugalczyków, później także Holendrów, Francuzów i Brytyjczyków, którzy wzajemnie rywalizowali o wpływy w regionie. Od 1903 protektorat, a następnie kolonia francuska w składzie Francuskiej Afryki Zachodniej. Od 1958 autonomiczna Mauretańska Republika Islamska w ramach Wspólnoty Francuskiej, a od 1960 niepodległa republika.

Osobny artykuł: wojna w Saharze Zachodniej.

Pierwszym prezydentem republiki został Muchtar wuld Dadda, będący przywódcą jedynej legalnej Partii Ludu Mauretanii[6]. Początkowo większość krajów arabskich nie uznała niezależności Mauretanii i potwierdzała słuszność marokańskich pretensji do obszarów Mauretanii. Mauretania w rezultacie zmuszona była do zawiązania bliższych relacji z Francją i z państwami Czarnej Afryki. W 1969 roku Maroko uznało niepodległość Mauretanii, co spowodowało zbliżenie kraju do państw arabskich[7]. W 1975 roku Daddah wprowadził program reform zapowiadających ustanowienie demokracji islamskiej, narodowej, centralistycznej i socjalistycznej, oraz wprowadził w życie porozumienie z Marokiem i Hiszpanią odnośnie do podziału Sahary Zachodniej[8]. W tym samym roku na północy Mauretanii rozpoczęła się wojna z siłami Frontu Polisario[9].

W lipcu 1978 i maju 1979 doszło do wojskowych zamachów stanu, w wyniku których władzę przejął Wojskowy Komitet Odrodzenia Narodowego, a dotychczas rządząca Partia Ludu Mauretanii została zdelegalizowana[10]. Władzę w wyniku puczu objął Muhammad Chuna uld Hajdalla, który wprowadził w kraju islamskie prawo szariatu[11]. W 1979 roku Mauretania po nieudanych starciach z Frontem Polisario, zrzekła się pretensji do terenu Sahary Zachodniej, a w 1984 roku uznała niepodległość tego kraju[12]. W marcu 1981 roku miał miejsce nieudany zamach stanu, inspirowany przez Maroko, niezadowolone z polityki wobec Polisario[7][13]. W tym samym roku Mauretania jako ostatni kraj na świecie zdelegalizowała niewolnictwo, ale nadal nie było ono skutecznie ścigane[14]. W roku 1984 do władzy, w wyniku zamachu stanu doszedł pułkownik Maawija uld Sid’Ahmad Taja[15][16]. Taja swoją władzę oparł na prawicowej Republikańskiej Partii Demokratycznej i Socjalnej[17]. W 1989 roku doszło do konfliktu granicznego z Senegalem i zamieszek w kraju na tle etnicznym, zakończonych wygnaniem z kraju do Senegalu kilkudziesięciu tysięcy Afro-Mauretańczyków, którzy utworzyli tam Afrykańskie Siły Wyzwolenia Mauretanii (FLAM)[7]. Taja legitymizował swoją władzę prezydencką w kolejnych, niespełniających standardów demokratycznych wyborach[7]. Do połowy lat 90. prowadził proiracką politykę zagraniczną, z której zrezygnować musiał na skutek międzynarodowej izolacji kraju po I wojnie w Zatoce Perskiej[8]. W czerwcu 2003 roku miała miejsce próba przewrotu wojskowego, ale została stłumiona[7].

Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2005).

W sierpniu 2005 roku doszło do puczu wojskowego, który odsunął od władzy Taję. Do marca 2007 roku prezydentem kraju był pułkownik Ili uld Muhammad Fal[7]. Wojskowi podjęli jednak następnie kroki w kierunku demokratyzacji kraju i wyprowadzenia go z izolacji[7]. Wybory prezydenckie w marcu 2007 roku wygrał startujący jako niezależny, ale postrzegany jako popierany przez Wojskową Radę Sprawiedliwości i Demokracji, cywilny polityk Sidi uld Szajch Abdallahi[7]. Uznany był przez społeczność międzynarodową za pierwszego demokratycznie wybranego prezydenta Mauretanii; prowadził politykę otwarcia kraju na współpracę międzynarodową, faktycznej likwidacji niewolnictwa oraz dialogu z uchodźcami tworzącymi zbrojną organizację FLAM[7]. W 2007 roku wprowadzono przepisy pozwalające ścigać osoby korzystające z pracy niewolniczej, które jednak nie są przestrzegane, gdyż jest ono tolerowane przez duchowieństwo i urzędników[18]. Prezydent Abdallahi krytykowany był jednak w kraju za daleko idący nepotyzm i rosnące ambicje polityczne[7]. Kraj zaczął borykać się również z akcjami radykalnych islamistów związanych z Al-Ka’idą Islamskiego Maghrebu[7].

Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2008).

Próbując ograniczyć wpływy wojskowych, 6 sierpnia 2008 roku prezydent Sidi uld Szajch Abdallahi odwołał ze stanowiska szefa Gwardii Prezydenckiej generała Abd al-Aziza wraz z kilkoma innymi wojskowymi. W tym samym dniu generał Abd al-Aziz przeprowadził zamach stanu, zatrzymując prezydenta, premiera Jahja uld Ahmad al-Waghafa i ministra spraw wewnętrznych. 7 sierpnia ogłoszono skład 11-osobowej Rady Państwa na czele z Abd al-Azizem, która ogłosiła Abdallahiego „byłym prezydentem”[19]. 8 sierpnia 2008 cztery partie, sprzeciwiające się zamachowi stanu (Narodowy Pakt na rzecz Demokracji i Rozwoju – PNDD-ADIL, Powszechny Sojusz Postępowy –APP, Unia Sił Postępu – UFP, Al-Mithaq), zawarły sojusz polityczny i utworzyły Narodowy Front Obrony Demokracji[20].

14 sierpnia 2008 Abd al-Aziz mianował nowym premierem Mulaja uld Muhammada al-Aghzafa[21][22]. Ostatecznie, po wypracowaniu porozumienia z opozycją, wybory prezydenckie odbyły się 18 lipca 2009. Zdecydowane zwycięstwo w nich odniósł Muhammad uld Abd al-Aziz, zdobywając 52,6% głosów. Opozycja odrzuciła wyniki wyborów, uznając je za „prefabrykowane”. Międzynarodowi obserwatorzy z Unii Afrykańskiej i Ligi Państw Arabskich nie stwierdzili jednak żadnych oszustw wyborczych[23][24].

Demografia

edytuj
Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.
Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Populacja Mauretanii w milionach mieszkańców[25]. Około 40% ludności to Haratyni (ludność pochodzenia afrykańskiego mówiąca w języku arabskim) , 30% mieszkańców to biali Maurowie, czyli Arabo-Berberowie, nad rzeką Senegal mieszkają ludy czarnoskóre (Wolofowie, Tukulerzy, Soninke, Fulanie), ok. 30% ludności[26]. Główną religią państwa jest islam. Przyrost naturalny 2,7‰ (2021)[27]; w północnej i wschodniej części kraju ludność skupiona w nielicznych oazach. W dolinie rzeki Senegal średnia gęstość zaludnienia ponad 10 mieszkańców na km², średnia gęstość zaludnienia kraju 4 mieszkańców na km² (2021). Susza lat 70. i 80. spowodowała masową wędrówkę ludności koczowniczej do miast (1963 Nomadowie stanowili 83% ogółu ludności). Ludność miejska 39%; gł. m. poza stolicą to Nawazibu i Kajhajdi, z rolnictwa utrzymuje się ok. 60% ludności.

W zależności od szacunków przyjmuje się, że 140 tys. do 280 tys. mieszkańców kraju, tzw. Haratyni, to niewolnicy (10–20% populacji)[18].

Religie

edytuj
Osobny artykuł: Diecezja Nawakszut.

Struktura religijna kraju w 2019 roku, według World Christian Database[28]:

Gospodarka

edytuj
 
Rybacy na plaży w Nawakszucie
 
Pociąg kolei mauretańskiej, wyładowany rudą żelaza

Mauretania jest ubogim krajem rolniczym. Państwo to jest bardzo słabo rozwinięte (do końca lat 60. – koczownicze pasterstwo), silnie uzależnione od pomocy zagranicznej (gł. kapitał francuski). Podstawą gospodarki jest rybołówstwo (w latach 70. i 80. – górnictwo rud żelaza i miedzi). Roczne połowy morskie to ponad 90 tys. ton (głównie sardynki i tuńczyk).

  • Wskaźniki gospodarcze: (2021)[27]
    • PKB: 8,23 mld USD
    • PKB na 1 mieszkańca: 1723 USD
    • Tempo wzrostu gospodarczego: 2,3%
    • Inflacja: 2,4% (2020)
    • Stopa bezrobocia: 11,5%

Przemysł i górnictwo

edytuj

W 2006 roku Mauretania dołącza do państw eksportujących ropę naftową.

Poza tym Mauretania posiada złoża rud żelaza, rud miedzi, złota i gipsu.

Wydobycie żelaza, miedzi i złota zajmuje ważne miejsce w przemyśle Mauretanii. Jeśli chodzi o wydobywanie żelaza Mauretania jest w pierwszej dwudziestce światowych wydobywców, chociaż w ostatnim czasie zauważalna staje się tendencja spadkowa[29].

W 2018 roku Mauretania produkowała około 11 tysięcy ton rudy żelaza natomiast miedzi w 2015 roku 45 tysięcy ton[30].

Rolnictwo

edytuj

Uprawy

edytuj

proso, sorgo, ryż, kukurydza

Hodowla

edytuj

bydło, owce, kozy

Emisja gazów cieplarnianych

edytuj

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauretanii wyniosła w 2019 roku 13,21 Mt.[31] W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła w 2021 roku 1723 kg dwutlenku węgla[27]. Skokowy wzrost emisji samego dwutlenku węgla nastąpił w roku 1992 i od tego czasu proporcja jego i N2O jest podobna. Przez kolejne kilkanaście lat jego emisje pozostawały na zbliżonym poziomie, a po spadku w 2008 nastąpił dość szybki wzrost. Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego cały czas był transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wynosiła 3,239 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 714 kg i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 198 kg[32].

Handel

edytuj

Mauretania głównie importuje maszyny i materiały budowlane. Eksportuje ryby, ropę naftową i złoto.

Transport

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ The World Bank in Mauritania [online], The World Bank.
  2. ↑ ISO 4217 AMENDMENT NUMBER 165. [zarchiwizowane z tego adresu (15 grudnia 2017)].
  3. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  4. ↑ Facts About Mauritania [online], worldfacts.us [dostęp 2017-11-25].
  5. ↑ Mauritania. [w:] The World Factbook [on-line]. Cia.gov, 2024-02-20. [dostęp 2024-02-22]. (ang.).
  6. ↑ Meredith, Martin (2005), The Fate of Africa: A History of Fifty Years of Independence, New York: Public Affairs Publishing, s. 69.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Krzysztof Kubiak. Zamach stanu w Mauretanii. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. Nr 09/2008, s. 96-102, 2008. ISSN 1429-270x. 
  8. ↑ a b Mauretania. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-23].
  9. ↑ Haidalla, Mohamed Khouna Ould. rulers.org. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
  10. ↑ Abdel Wedoud Ould Cheikh: Sozialstrukturen und politische Macht in Mauretanien, s. 4.
  11. ↑ Mauritania History. Encyclopædia of the Orient. [dostęp 2009-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-03)]. (ang.).
  12. ↑ Mauritania: Regional Security Concerns. Library of Congress Country Studies. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
  13. ↑ THE HAIDALLA REGIME. Library of Congress Country Studies. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
  14. ↑ anti-slavery. [dostęp 2020-05-24]. (ang.).
  15. ↑ Kontynenty i państwa: Afryka. Kraków: Fogra, 2000, s. 288. ISBN 83-7227-729-X.
  16. ↑ AROUND THE WORLD; Mauritania’s President Arrested by Coup Leader. The New York Times, 14 grudnia 1984. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
  17. ↑ „Mauritania’s new junta keeps on winning friends”. middle-east-online.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-20)]., Middle East Online, 8 sierpnia 2005.
  18. ↑ a b Robert Stefanicki: Mauretania – nawet co piąty mieszkaniec może być niewolnikiem Cały. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2014-09-27. [dostęp 2014-09-27]. (pol.).
  19. ↑ „Mauritanian junta promises polls”, BBC News, 7 sierpnia 2008.
  20. ↑ „Hundreds attend anti-coup rally in Mauritania”. afp.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-12)]., AFP, 8 sierpnia 2008.
  21. ↑ „Mauritania junta names respected diplomat as PM”, Reuters, 14 sierpnia 2008.
  22. ↑ „New Mauritanian Prime Minister Moulaye Ould Mohamed Laghdaf”, yahoo.com, 14 sierpnia 2008.
  23. ↑ „Junta leader wins vote, opposition calls results 'prefabricated'”. france24.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-24)]., France 24, 20 lipca 2009.
  24. ↑ „Junta leader declared Mauritania president”, AFP, 20 lipca 2009.
  25. ↑ World Population Prospects – Population Division – United Nations (dostęp 2017-11-08).
  26. ↑ CIA Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-10)]..
  27. ↑ a b c World Bank, Mauritania Data [online].
  28. ↑ WWL 2020 Country Dossier Mauritania [online], Open Doors USA [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13].
  29. ↑ Aleksander Olech Bolesław Wójtowicz Rywalizacja o surowce w Sahelu Region konfliktu mocarstw, s. 18. https://www.researchgate.net/publication/365790066_Rywalizacja_o_surowce_w_Sahelu_-_region_konfliktu_mocarstw
  30. ↑ Aleksander Olech Bolesław Wójtowicz Rywalizacja o surowce w Sahelu Region konfliktu mocarstw, s. 18. https://www.researchgate.net/publication/365790066_Rywalizacja_o_surowce_w_Sahelu_-_region_konfliktu_mocarstw
  31. ↑ Climate Watch, Historical GHG Emissions [online].
  32. ↑ Mauritania, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 158, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mauretania&oldid=74979470”