Limeryk
Limeryk (ang. limerick, od miasta Limerick w Irlandii) – miniaturka liryczna; nonsensowny, groteskowy wierszyk o skodyfikowanej budowie:
- pięć wersów o ustalonej liczbie sylab akcentowanych (w klasycznym limeryku wersy I, II i V liczą po trzy zestroje, a wersy III i IV – po dwa[1]),
- układ rymów aabba,
- główne metrum: anapest lub amfibrach,
- nazwa w klauzuli pierwszego wersu (podstawa rymu a).
Utwór ten, który pod względem treści jest rymowaną anegdotą, ma też zwykle stały układ narracji:
- wprowadzenie bohatera i miejsca, w którym dzieje się akcja, w pierwszym wersie,
- zawiązanie akcji w wersie drugim (często wprowadzony jest tu drugi bohater),
- krótsze wersy trzeci i czwarty to kulminacja wątku dramatycznego,
- zaskakujące, najlepiej absurdalne rozwiązanie w wersie ostatnim[2].
Limeryk, którego historyczne proweniencje sięgają prawdopodobnie XVIII-wiecznej Irlandii, wprowadził do świata literatury Edward Lear[3] w ostatniej dekadzie XIX w. Gatunek ten szybko stał się popularny w męskich klubach wiktoriańskiej Anglii, gdzie powodzeniem cieszyły się limeryki sprośne, pornograficzne czy bluźniercze. W Polsce gatunek ten wykorzystywali m.in. Julian Tuwim, Maciej Słomczyński[4], Wisława Szymborska, Stanisław Barańczak, Janusz Minkiewicz, Antoni Marianowicz, Mariusz Parlicki[5][6], Krzysztof Daukszewicz, Bronisław Maj, Michał Rusinek, Piotr Michałowski[7], Jacek Kaczmarski.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ definicja limeryku na www.poetryarchive.org.
- ↑ Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Limeryki, czyli o plugawości i promienistych szczytach nonsensu. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1998, s. 5. ISBN 83-7180-991-3.
- ↑ Limeryki Edwarda Leara tłumaczył na język polski między innymi Robert Stiller. Zobacz Edward Lear, Limeryki wszystkie, z obrazkami według autora, czyli dzieł zebranych tom pierwszy. Przełożył z angielskiego i objaśnił Robert Stiller, Warszawa 1986.
- ↑ Zobacz: Maciej Słomczyński, Limeryki plugawe, Kraków 1998.
- ↑ Mariusz Parlicki, Rozkosze giętkiego języka. Limeryki, lepieje, altruitki i odwódki, Kraków 2015: Wydawnictwo Miniatura – Stowarzyszenie Siwobrodych Poetów, ISBN 978-83-8052-138-4.
- ↑ Mariusz Parlicki (red.), Seks w pewnym mieście. Antologia limeryków kosmatych, Marta Andersson i inni, Warszawa 2016: Wydawnictwo Pisarze.pl, ISBN 978-83-63143-47-3.
- ↑ Piotr Michałowski Li(me)ryczny Plan Szczecina wyd. FOKA, Szczecin 1998 ISBN 83-87147-40-0.