Białokrowiak okazały

(Przekierowano z Leucopaxillus giganteus)

Białokrowiak okazały (Aspropaxillus giganteus (Sowerby) Kühner & Maire) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].

Białokrowiak okazały
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

Aspropaxillus

Gatunek

białokrowiak okazały

Nazwa systematyczna
Aspropaxillus giganteus (Sowerby) Kühner & Maire
Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 50: 13 (1934)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aspropaxillus, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go James Sowerby w 1800 r., nadając mu nazwę Agaricus giganteus. Obecne miano, uznane przez Index Fungorum, nadali mu Robert Kühner i René Charles Maire w 1934 r.[1]

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[2] Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Aspropaxillus nazwa ta stała się niespójna z naukową.

Synonimy[3]:

  • Agaricus giganteus Sowerby 1800
  • Clitocybe gigantea (Sowerby) Quél. 1872
  • Leucopaxillus giganteus (Sowerby) Singer 1939
  • Leucopaxillus giganteus subsp. buekkensis Bohus 1958
  • Leucopaxillus giganteus var. coalescens Calonge & M. Seq. 2003
  • Omphalia geotropa var. gigantea (Sowerby) Quél. 1886
  • Paxillus giganteus (Sowerby) Fr. 1874

Morfologia

edytuj
Kapelusz

O średnicy 10–35 cm, początkowo łukowaty, potem płaski, na koniec lejkowato wklęsły, zawsze bez garba. Brzeg początkowo podwinięty i delikatnie owłosiony, u dorosłych okazów ostry i faliście powyginany[4]. Rekordowy okaz miał kapelusz o średnicy 45 cm[5].

Blaszki

Gęste, wąskie, sprężyste i głęboko zbiegające na trzon. U młodych okazów białe, u starszych skórzastożółtawe, na koniec brązowe. Po uciśnięciu brązowieją[4].

Trzon

Wysokość 5–10 cm, szerokość 2–4 cm, twardy, pełny, włóknisty. Początkowo biały, potem coraz ciemniejszy, w końcu brudnobrązowy[4].

Miąższ

Twardy, o barwie od białej do kremowobiałej, po ususzeniu brązowy, u starszych okazów wodnisty. Smak słodkawy, zapach spermy[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, 6–9 × 4–5,5 μm, słabo amyloidalne[5].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Aspropaxillus giganteus jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej i Europie. Odnotowano jego występowanie także w Korei, Japonii i na Nowej Zelandii[6]. Władysław Wojewoda w zestawieniu wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski przytacza tylko 3 jego stanowiska z uwagą, że rozprzestrzenienie i stopień zagrożenia tego gatunku nie są znane[2]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Zaliczony w nim jest do gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną[7].

Występuje na łąkach, pastwiskach, w sadach, ogrodach i innych trawiastych miejscach, w świetlistych lasach liściastych i mieszanych. Owocniki od lipca do października[4]. Czasami tworzy czarcie kręgi[5].

Znaczenie

edytuj

Grzyb saprotroficzny. Jest grzybem jadalnym[4], ale o małej wartości smakowej. Najlepiej przed ugotowaniem pokroić go w cienkie paski. Nadaje się do zup, risotto i do sosów[5].

Gatunki podobne

edytuj
  • Lejkówka żółtobrązowa (Infundibulicybe gibba). Jest również biaława i lejkowata, ale znacznie mniejsza, a jej zarodniki są nieamyloidalne i nie elipsoidalne, lecz pestkowate[5].
  • Infundibulicybe geotropa. Jest lejkowata, ale zwykle mniejsza z wyższym trzonem. Jej zarodniki są nieamyloidalne[5]. Na kapeluszu ma zawsze wydatny garbek[4].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-17].
  2. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2021-07-17].
  4. a b c d e f g Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. a b c d e f Leucopaxillus giganteus (Sibth.) Singer – Giant Funnel [online] [dostęp 2021-07-17].
  6. DiscoverLife [online] [dostęp 2021-07-17].
  7. Aktualne stanowiska białokrowiaka okazałego w Polsce [online] [dostęp 2021-07-17].