Wikipedia

Leanard Zajac

białoruski polityk

Leanard Iosifawicz Zajac (biał. Леанард Іосіфавіч Заяц, lub Lawon Jazepawicz Zajac, biał. Лявон Язэпавіч Заяц; ur. w marcu 1890 w Dołhinowie, zm. 23 września 1935 w Ufie) – białoruski działacz polityczny, publicysta, autor wspomnień; delegat na I Zjazd Wszechbiałoruski; od 1918 roku pełnił szereg funkcji w Białoruskiej Republice Ludowej (BRL), m.in. sekretarza rządu, kontrolera państwowego i szefa misji dyplomatycznej w Berlinie; więziony przez władze radzieckie, zmarł w niewoli.

Leanard Zajac
ilustracja
Data urodzenia

marzec 1890

Data i miejsce śmierci

23 września 1935
Ufa

Sekretarz Ludowego Sekretariatu Białorusi
Okres

od 21 lutego 1918
do 26 maja 1918

Przynależność polityczna

Białoruska Partia Ludowych Socjalistów, Białoruska Partia Socjalistów-Rewolucjonistów, frakcja Bloku

Poprzednik

stanowisko utworzone

Kontroler państwowy Białoruskiej Republiki Ludowej
Okres

od połowy listopada 1918

Poprzednik

stanowisko utworzone

Szef Misji Dyplomatycznej Białoruskiej Republiki Ludowej w Rzeszy Niemieckiej
Okres

od 25 sierpnia 1919
(p.o. od 4 maja 1919)
do 27 października 1919

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

Leanid Barkou

Członek Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego / Rady Białoruskiej Republiki Ludowej
Okres

od 26 grudnia 1917
do 14 grudnia 1919

Poprzednik

stanowisko utworzone

Członek prezydium Białoruskiego Komitetu Narodowego
Okres

od 7–9 kwietnia 1917
do 23 lipca 1917

Przynależność polityczna

Białoruska Partia Ludowych Socjalistów

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

stanowisko zlikwidowane

Sekretarz Białoruskiego Rządu Tymczasowego
Okres

od 12 lipca 1918
do 22 lipca 1918

Przynależność polityczna

frakcja Bloku

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

stanowisko zlikwidowane

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się we wsi Dołhinów, w powiecie wilejskim guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego, obecnie w rejonie wilejskim obwodu mińskiego Białorusi[1][2]. Ukończył Imperatorski Uniwersytet Sankt Petersburski[2][3], zdobywając wykształcenie prawnika[4]. W latach 1914–1916 pracował w Wileńskim Urzędzie Akcyzowym, a w latach 1916–1917 pełnił funkcję pierwszego (odpowiedzialnego) sekretarza Mińskiego Oddziału Wszechrosyjskiego Związku Ziemskiego[1][2][3].

Początki działalności w ruchu białoruskim

edytuj

Co najmniej od 1916 roku kontaktował się z białoruskim ruchem narodowym, bywając na spotkaniach jego działaczy w „Białoruskiej Chatce” na ul. Zacharzewskiej w Mińsku[5]. Od marca 1917 roku wchodził w skład Białoruskiej Partii Ludowych Socjalistów (BPLS), ugrupowania o programie konstytucyjno-demokratycznym[6]. 7–9 kwietnia (25–27 marca st. st.) 1917 roku brał udział jako przedstawiciel BPLS w zjeździe białoruskich organizacji narodowych w Mińsku, który opowiedział się za autonomią Białorusi w składzie demokratycznej federacji rosyjskiej. W jego trakcie został wybrany na członka prezydium Białoruskiego Komitetu Narodowego (BKN). Należał do ścisłego kierownictwa tej organizacji, wyznaczającego jej kierunek działalności[7]. W czasie kolejnego zjazdu białoruskich organizacji i partii narodowych 21–23 lipca (8–10 lipca st. st.) 1917 roku, na znak protestu przeciwko działaniom delegatów z Białoruskiej Socjalistycznej Gromady (BSG), wraz z delegatami z BPLS opuścił posiedzenie. 23 lipca (10 lipca st.st.) 1917 roku BKN został rozwiązany[8].

W lipcu 1917 roku Leanard Zajac wziął udział w wyborach municypalnych i zdobył mandat deputowanego do mińskiej dumy miejskiej z listy BPLS[9].

I Zjazd Wszechbiałoruski i Białoruska Republika Ludowa

edytuj
 
Ludowy Sekretariat Białorusi; Leanard Zajac z tyłu pierwszy z prawej

Leanard Zajac brał udział w I Zjeździe Wszechbiałoruskim, odbywającym się 18–30 grudnia (5–17 grudnia st. st.) 1917 roku w Mińsku. W jego trakcie, 26 grudnia (13 grudnia st. st.) wybrano go na członka Rady Zjazdu[2][4]. 21 lutego 1918 roku objął stanowisko sekretarza w utworzonym przez Radę Ludowym Sekretariacie Białorusi, będącym zalążkiem rządu przyszłej Białoruskiej Republiki Ludowej[a][2][10]. Kontynuował pracę w tej funkcji po ogłoszeniu niepodległości BRL 25 marca 1918 roku w Ludowym Sekretariacie Białorusi pod kierownictwem Jazepa Waronki[10]. Na przełomie kwietnia i maja 1918 roku, w wyniku rozłamu w BSG poparł Białoruską Partię Socjalistów-Rewolucjonistów (BPSR)[11], jednak już 14 maja należał do tzw. frakcji Bloku, do której należały: BSG, Białoruska Partia Socjalistów-Federalistów, Białoruska Partia Socjaldemokratyczna i Białoruska Ludowa Partia Socjalistów[12]. 9 czerwca (26 maja st.st.) 1918 roku nie znalazł się w nowym rządzie pod kierownictwem Romana Skirmunta, nadal jednak pracował jako sekretarz w gabinecie Jazepa Waronki, który nie uznał rządu Skirmunta i działał równolegle. 12 lipca 1918 roku został członkiem Białoruskiego Rządu Tymczasowego, utworzonego przez Jazepa Waronkę w opozycji do Ludowego Sekretariatu Białorusi Skirmunta[13]. 22 lipca 1918 roku wszedł w skład komisji ds. międzynarodowych nowego Ludowego Sekretariatu Białorusi pod kierownictwem Iwana Sierady[14]. W połowie listopada 1918 roku został mianowany przez kolejnego szefa rządu, Antona Łuckiewicza, na stanowisko kontrolera państwowego[15].

Po zajęciu Mińska, a potem Wilna przez bolszewików, Leanard Zajac przeniósł się na przełomie 1918 i 1919 roku do okupowanego jeszcze przez Niemców Grodna. Tam u boku premiera Antona Łuckiewicza kontynuował działalność w strukturach BRL. W pierwszych dniach stycznia 1919 roku został wyznaczony przez Łuckiewicza do utworzonego przez Niemców Tymczasowego Komitetu Miejskiego, gdzie reprezentował Białorusinów[16]. 9 lutego 1919 roku wziął udział w zorganizowanym przez Łuckiewicza zebraniu białoruskich organizacji, na którym podjęto decyzję o rozpoczęciu negocjacji z polskim rządem na temat utworzenia polsko-białoruskiej federacji. Warunkiem jednak miało być uznanie przez stronę polską Rady Ministrów BRL za oficjalny rząd Białorusi, do czego nie doszło[17]. 19 marca 1919 roku w Grodnie uczestniczył w kolejnym białoruskim zebraniu, tym razem reprezentując Białoruską Partię Socjaldemokratów[18]. 22 marca 1919 roku wraz z grupą polityków BRL opuścił Grodno i udał się do Berlina, gdzie 4 maja utworzył Misję Dyplomatyczną BRL w Niemczech[19]. Na początku był pełniącym obowiązki szefa, a od 25 sierpnia – szefem Misji[20][21]. 27 października 1919 roku Misja została zredukowana przez Łuckiewicza, a Leanard Zajac otrzymał polecenie powrotu wraz ze środkami finansowymi rządu do Mińska[22]. Polecenia jednak nie wykonał[23]. Według innego źródła został zwolniony ze stanowiska szefa misji ze względu na stan zdrowia[20][21].

Działalność po rozłamie Rady BRL

edytuj

Po rozłamie Rady BRL 13–14 grudnia 1919 roku został kierownikiem kancelarii i sekretarzem państwowym w Ludowej Radzie BRL[1][2]. W październiku 1920 roku tymczasowo stanął na czele Białoruskiego Biura Prasowego w Berlinie[20][21]. W 1925 przebywał na emigracji politycznej w Czechosłowacji, gdzie m.in. leczył się w sanatorium i pisał wspomnienia[5]. W 1925 roku wziął udział w II Konferencji Wszechbiałoruskiej w Berlinie, na której uznał władze radzieckie w Mińsku za jedyne centrum narodowego i państwowego odrodzenia Białorusi. W tym samym roku przyjechał do Białoruskiej SRR. Pełnił w niej funkcję konsultanta-inspektora Urzędu Budżetowego Ludowego Komisariatu Finansów Białoruskiej SRR. 19 lipca 1930 roku został aresztowany przez DPU Białoruskiej SRR i oskarżony o działalność w fikcyjnym antyradzieckim „Związku Wyzwolenia Białorusi”. 10 kwietnia 1931 roku został uznany winnym członkostwa w kontrrewolucyjnej organizacji i antysowieckiej agitacji. Skazano go na 5 lat zesłania do Ufy w Baszkirskiej ASRR. 25 lipca 1935 został aresztowany ponownie przez NKWD. Zmarł w więzieniu podczas śledztwa 23 września 1935 roku[1][2][24].

10 czerwca 1988 został zrehabilitowany[1][2].

Prace i archiwizacja dokumentów

edytuj

Leanard Zajac jest autorem artykułów publicystycznych i wspomnień na temat działaczy białoruskiej kultury[1]. Był też jednym z głównych depozytariuszy dokumentów Białoruskiej Republiki Ludowej w czasie, gdy większość jej struktur przestała już funkcjonować[25].

Utwory

edytuj
  • Maksim Bahdanowicz. W: Szlach paeta: Zbornik uspaminau i bijahraficznych materyjałau pra Maksima Bahdanowicza. Mińsk: 1975. (biał.).

Życie prywatne

edytuj

Leanard Zajac przez wiele lat, co najmniej od 1916 roku, chorował na gruźlicę. Od jesieni 1916 roku był znajomym białoruskiego poety Maksima Bahdanowicza[5].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ 9 marca 1918 roku Komitet Wykonawczy Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego ogłosił II Hramotę Konstytucyjną, w której obwieścił powstanie Białoruskiej Republiki Ludowej. W wyniku tej decyzji Rada Zjazdu Wszechbiałoruskiego zmieniła nazwę na Radę BRL. Patrz: Białoruska Republika... s. 232–234..

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f Заяц Леанард Іосіфавіч. W: Represawanyja… tom. I.
  2. ↑ a b c d e f g h Encykłapiedyja... s. 426.
  3. ↑ a b Michaluk 2010 ↓, s. 283
  4. ↑ a b Michaluk 2010 ↓, s. 190
  5. ↑ a b c Лявон Заяц: Максім Багдановіч. Muzeum Literackie Maksima Bahdanowicza. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)]. (biał.).
  6. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 175
  7. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 164–166
  8. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 173
  9. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 174-175
  10. ↑ a b Michaluk 2010 ↓, s. 231
  11. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 300
  12. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 313–314
  13. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 313–323
  14. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 324
  15. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 337
  16. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 369
  17. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 292–293
  18. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 406
  19. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 408–409
  20. ↑ a b c Надзвычайная місія БНР у Нямеччыне (1919 — 1925). ARCHE, 2009-04-29 12:41. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-21)]. (biał.).
  21. ↑ a b c Уладзімір Сакалоўскі: Беларуская місія ў Берліне. Nowy Czas, 2009-03-28. [dostęp 2017-05-04]. (biał.).
  22. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 478–479
  23. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 495
  24. ↑ Заяц Леанард Іосіфавіч. W: Represawanyja… tom. III ks. II.
  25. ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 21

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leanard_Zajac&oldid=66346052”