Krukowate

Krukowate
	Corvidae
	Leach, 1820
	; Kruk zwyczajny (Corvus corax)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	krukowate
	Typ nomenklatoryczny
	Corvus Linnaeus, 1758
Rodzaje
	24 rodzaje (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	24 rodzaje (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; kolor zielony - gatunki rodzime, żółty - (re)introdukowane, niebieski - wymarłe po 1500 roku, czerwony – wymarłe przed 1500 rokiem
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Krukowate^[1] (Corvidae) – rodzina ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes).

Charakterystyka

Obejmuje ok. 130 gatunków (liczba gatunków podawana różnie; IOC: 133^[2], HBW: 130^[3], Kompletna lista ptaków świata UJ: 129^[1], TiF: 132^[4]) o zróżnicowanym trybie życia. Zamieszkują cały świat oprócz terenów antarktycznych, Nowej Zelandii, południowej Ameryki Południowej i większości wysp oceanicznych^[2]^[3]^[5]^[6].

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

średnie lub duże: długość ciała 19–70 cm (licząc długi ogon u niektórych gatunków), masa ciała 40–1500 g^[5];
mocny dziób ze szczecinkami wokół nozdrzy^[5]
u wielu gatunków duża ilość barwy czarnej w upierzeniu, zwykle z połyskiem; inne barwy to biała, błękitna, kasztanowa, szara, zielona^[5] (np. kitta szmaragdowa, Cissa chinensis), żółta, fioletowa^[3]
gniazda budowane z gałązek, umieszczone na drzewach, rzadziej w dziuplach^[5]
w zniesieniu 2 do 8 jaj, od białawych do bladozielonych, często z plamkami; inkubacja 16–22 dni, młode opuszczają gniazdo po 18–25 dniach życia^[5]
kruki i wrony należą do najbardziej inteligentnych ptaków^[7], na przykład w eksperymentach pokazują zdolność do planowania złożonych działań^[8].

Systematyka

Do rodziny zaliczane są następujące rodzaje^[1]:

Pyrrhocorax Tunstall, 1771
Platysmurus Reichenbach, 1850
Temnurus Lesson, 1831 – jedynym przedstawicielem jest Temnurus temnurus (Temminck, 1825) – cierniogon
Crypsirina Vieillot, 1816
Dendrocitta Gould, 1833
Urocissa Cabanis, 1851
Cissa Boie, 1826
Cyanopica Bonaparte, 1850
Perisoreus Bonaparte, 1831
Garrulus Brisson, 1760
Ptilostomus Swainson, 1837 – jedynym przedstawicielem jest Ptilostomus afer (Linnaeus, 1766) – kruczek
Podoces J.G. Fischer, 1821
Zavattariornis Moltoni, 1938 – jedynym przedstawicielem jest Zavattariornis stresemanni Moltoni, 1938 – abisyniak
Pica Brisson, 1760
Nucifraga Brisson, 1760
Corvus Linnaeus, 1758
Cyanolyca Cabanis, 1851
Aphelocoma Cabanis, 1851
Gymnorhinus zu Wied, 1841 – jedynym przedstawicielem jest Gymnorhinus cyanocephalus zu Wied, 1841 – modrowroniec
Cyanocitta Strickland, 1845
Cyanocorax Boie, 1826

Taksony wymarłe – szczątki kopalne

Do rodziny krukowatych należało kilka wymarłych rodzajów, których szczątki są datowane na miocen, pliocen i plejstocen^[9]:

Miocorvus (środkowy miocen) – jedynym przedstawicielem był Miocorvus larteti
Protocitta (wczesny plejstocen)
- Protocitta ajax
- Protocitta dixi
Henocitta (środkowy plejstocen) – jedynym przedstawicielem był Henocitta brodkorbi
Corvus – rodzaj obecnie istniejący, wymarłe taksony to:
- Corvus larteti (późny miocen)
- Corvus pliocaenus (pliocen)
  - Corvus pliocaenus janossyi (plejstocen)
- Corvus hungaricus (plejstocen)
- Corvus wetmoeri (późny plejstocen)
- Corvus pumilis
- Corvus moriorum
  - Corvus moriorum antipodum

Prócz tego odnaleziono szczątki kopalne żyjących obecnie gatunków^[9]: modrowronki zaroślowej (Aphelocoma coerulescens) oraz kalifornijskiej (A. californica), modrosójki błękitnej (Cyanocitta cristata) oraz czarnogłowej (C. stelleri), modrowronki jukatańskiej (Cyanocorax yucatanicus), czołoczubej (C. cristatellus) oraz zielonej (C. yncas), sójki kanadyjskiej (Perisoreus canadensis), sójki zwyczajnej (Garrulus glandarius), sroki (Pica pica), sroki żółtodziobej (Pica nuttalli), orzechówki zwyczajnej (Nucifraga caryocatactes) i popielatej (N. columbiana), wrończyka (Pyrrhocorax pyrrhocorax) oraz wieszczka (P. graculus), kawki (Corvus monedula), gawrona (C. frugilegus), wrony rybożernej (C. ossifragus), wrony antylskiej (C. leucognaphalus), wrony alaskańskiej (C. caurinus), wrony amerykańskiej (C. brachyrhynchos), czarnowrona (C. corone), wrony wielkodziobej (C. macrorhynchos), kruka meksykańskiego (C. cryptoleucus), kruka pustynnego (C. ruficollis) oraz kruka zwyczajnego (C. corax).

Srokówka jasnoskrzydła (Dendrocitta vagabunda)
Kitta żółtodzioba (Urocissa flavirostris)
Sójka zwyczajna (Garrulus glandarius)
Sroka zwyczajna (Pica pica)
Modrowronka pluszogłowa (Cyanocorax chrysops)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 – krukowate – Crows and Jays (wersja: 2024-10-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-20].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c dos Anjos, L. & Bonan, A.: Crows and Jays (Corvidae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-04-24].
↑ John H. Boyd III: Corvidae: Crows, Jays. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.04 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kevin J. McGowan & David Holyoak: Corvidae. W: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 480–487. ISBN 978-83-7670-263-6.
↑ Crows (Corvidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. (ang.).
↑ Paul Rincon: Crows and jays top bird IQ scale. BBC, 22 lutego 2005. [dostęp 2019-04-24]. (ang.).
↑ Alex H.A.H. Taylor Alex H.A.H. i inni, New Caledonian Crows Use Mental Representations to Solve Metatool Problems, „Current Biology”, 29 (4), 2019, 686–692.e3, DOI: 10.1016/j.cub.2019.01.008, ISSN 0960-9822, PMID: 30744978, PMCID: PMC6384166 [dostęp 2019-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b Pierce Brodkorb: Catalogue of fossil birds. T. 5. Passeriformes. Florida State Museum of Biological Sciences, 1978, s. 162-170.

[eko-1] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 – krukowate – Crows and Jays (wersja: 2024-10-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-20].

[ioc-2] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-21]. (ang.).

[hbwa-3] s Anjos, L. & Bonan, A.: Crows and Jays (Corvidae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-04-24].

[tif-4] John H. Boyd III: Corvidae: Crows, Jays. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.04 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-21]. (ang.).

[wrs-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kevin J. McGowan & David Holyoak: Corvidae. W: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 480–487. ISBN 978-83-7670-263-6.

[ibc-6] Crows (Corvidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. (ang.).

[bbc-7] Paul Rincon: Crows and jays top bird IQ scale. BBC, 22 lutego 2005. [dostęp 2019-04-24]. (ang.).

[cb-8] Alex H.A.H. Taylor Alex H.A.H. i inni, New Caledonian Crows Use Mental Representations to Solve Metatool Problems, „Current Biology”, 29 (4), 2019, 686–692.e3, DOI: 10.1016/j.cub.2019.01.008, ISSN 0960-9822, PMID: 30744978, PMCID: PMC6384166 [dostęp 2019-03-24] (ang.).

[fossil-9] Pierce Brodkorb: Catalogue of fossil birds. T. 5. Passeriformes. Florida State Museum of Biological Sciences, 1978, s. 162-170.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]