Krasnoborowik ceglastopory
Krasnoborowik ceglastopory, borowik ceglastopory (Neoboletus erythropus (Pers.) C. Hahn) – gatunek grzybów należący do rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krasnoborowik ceglastopory |
| Nazwa systematyczna | |
| Neoboletus erythropus (Pers.) C. Hahn Mycol. bavarica 16: 132 (2015) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Neoboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Sytuacja taksonomiczna tego gatunku jest skomplikowana. Oryginalny opis Boletus erythropus Pers. odnosił się do Suilellus queletii, podczas gdy Boletus luridus β erythropus (Pers.: Fr.)Fr. odnosił się do obecnego rozumienia Neoboletus erythropus. Autorzy którzy preferują oryginalny opis Boletus erythropus używali nazwy Boletus luridiformis (oraz Neoboletus luridiformis) do opisu tego taksonu. Po odkryciu gatunku Boletus xanthopus, siostrzanego do B. erythropus, część taksonomistów stwierdziła, że jest on synonimem B. luridiformis, po czym odnalazła stary takson Boletus praestigiator jako odpowiadający B. erythropus[2]. Odmiana żonkilowa (Boletus luridiformis Rostk. var. junquilleus (Quél.) Knudse) czasem jest wyróżniana jako odrębny gatunek krasnoborowik żonkilowy (Neoboletus junquilleus (Quél.) Gelardi, Simonini & Vizzin)[3].
Grupa naukowców z Chin w 2016 r. zaproponowała włączenie rodzaju Neoboletus do utworzonego w 2012 r. rodzaju Sutorius. Spotkało się to z częściową dezaprobatą środowiska mykologicznego. Publikacje z 2019 r. potwierdzają, że przeniesienie to było niesłuszne[4].
- Boletus erythropus Pers. 1796
- Boletus luridus var. erythropus (Pers.) Fr. 1821
- Boletus luridus subsp. erythropus (Pers.) Pers. 1825
- Dictyopus erythropus (Pers.) Quél. 1886
- Suillus erythropus (Pers.) Kuntze 1898
- Tubiporus erythropus (Pers.) Maire, 1937
- Boletus erythropus var. cedretorum Maire 1916
- Boletus erythropus subsp. rubens Schiffn. 1922
- Boletus erythropus f. compactus Killerm. 1925
- Boletus erythropus f. vetustus Killerm. 1925
- Boletus erythropus var. novoguineensis Hongo 1973
- Neoboletus erythropus var. novoguineensis (Hongo) Blanco-Dios 2018
- Boletus erythropus var. rubropileus Dermek 1984
- Boletus luridiformis var. rubropileus (Dermek) Šutara, in Šutara, Mišík & Janda 2009
- Neoboletus luridiformis var. rubropileus (Dermek) Blanco-Dios 2018
Nazwę borowik ceglastopory nadała Alina Skirgiełło w 1939 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także pod nazwami: grzyb wilczy, czerwononóżka, pociec, borowik ceglastopory odmiana typowa, borowik ceglastopory odmiana żonkilowa[6]. Po przeniesieniu go do rodzaju Neoboletus nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy krasnoborowik ceglastopory[3].
Morfologia
edytujŚrednica dochodzi do 20 cm, u młodych egzemplarzy półkolisty, do rozpostartego u starszych. Powierzchnia kapelusza początkowo jest sucha, zamszowa, później gładka i naga. Barwa ciemnobrązowa, czasem z ochrowymi plamkami[7].
Długie i wycięte przy trzonie. U młodych owocników żółte do oliwkowych, u starszych egzemplarzy – rdzawe. Po uszkodzeniu silnie sinieją[8].
Wysokość 5–15 cm, grubość 2–5 cm. U młodych egzemplarzy trzon zazwyczaj jest pękaty, następnie maczugowaty, baryłkowaty. Pełny. Kolor żółty, pokryty bardzo gęsto ceglastoczerwonymi nieregularnymi strzępkami (nie siatką!). W górnej części trzonu strzępków jest mniej, co powoduje, że trzon jest tu bardziej żółty[7].
Żółty, przekrojony lub uszkodzony szybko zmienia barwę na ciemnoniebieską. Smak łagodny, zapach słaby[7].
Zarodniki eliptyczno-wrzecionowate, gładkie, o rozmiarach 13–18 × 5,5–6,5 μm[8].
- Gatunki podobne
Młode owocniki mogą być mylone z gorzkoborowikiem żółtoporym (Caloboletus calopus), ponieważ oba grzyby często występują równocześnie na tym samym terenie. Najważniejsze cechy odróżniające krasnoborowika ceglastoporego to: strzępki na trzonie zamiast siatki, czerwone rurki zamiast żółtych (tylko u starszych owocników) i ciemniejszy kapelusz. Podobny jest też modroborowik gładkotrzonowy (Suillellus queletii), ale ma kapelusz oliwkowobrązowy, pomarańczowoczerwony lub ceglastoczerwony, pomarańczowe pory i trzon u podstawy karminowoczerwony[7].
Występowanie i siedlisko
edytujZnany jest tylko w Europie i Japonii[9]. W Europie Środkowej i w Polsce jest dość pospolity. Rośnie w lasach liściastych i iglastych od maja do późnej jesieni[10] W górach występuje dużo częściej, niż na niżu[8]. Odmiana typowa występuje głównie pod jodłami, grabami, bukami, świerkami, dębem szypułkowym i lipą, odmiana żonkilowa pod dębami i bukami[6].
Odmiana żonkilowa jest w Polsce bardzo rzadka. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[11]. Jest na czerwonych listach gatunków rzadkich także w Austrii, Czechach, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii, Norwegii i Słowacji[6].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy[6]. Grzyb jadalny, jednak ze względu na czerwone zabarwienie porów i trzonu rzadko przez grzybiarzy zbierany, gdyż kojarzony bywa z trującymi borowikami o czerwonym zabarwieniu (np. borowikiem szatańskim). Niektórzy jednak uważają go za smaczny grzyb jadalny[10]. Spożywany może być tylko po obróbce termicznej, gdyż surowy, niedogotowany lub niedosmażony może u niektórych powodować zaburzenia trawienne. Dawniej sugerowano obgotowanie, a następnie odlanie wody, ale obecnie większość źródeł wspomina tylko, żeby nie był surowy[12][13][14].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online], Index Fungorum [dostęp 2019-06-16].
- ↑ Machiel E. Noordeloos i inni, Flora Agaricina Neerlandica, t. 7, 2018.
- ↑ a b Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ Hui Chai i inni, New and noteworthy boletes from subtropical and tropical China, 2019.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-06-16].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 78, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 11, 127, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 276, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 73, 76, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 61, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Borowik ceglastopory, rodzaj borowik – zastosowanie [online], www.ekologia.pl [dostęp 2018-11-07] (pol.).
- ↑ grzybland – Borowik ceglastopory [online], www.grzybland.pl [dostęp 2018-11-07].
- ↑ Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 46, ISBN 978-83-7073-776-4.