Kopułka łąkowa
Kopułka łąkowa (Cuphophyllus pratensis (Pers.) Bon) – gatunek grzybów z rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kopułka łąkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Cuphophyllus pratensis (Pers.) Bon Docums Mycol. 14(no. 56): 10 (1985) [1984] | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cuphophyllus, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus pratensis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1984 r. Marcel Bon, przenosząc go do rodzaju Cuphophyllus[1].
Synonimów naukowych jest ponad 70. Niektóre z nich[2]:
- Agaricus pratensis Fr. 1818
- Camarophyllus pratensis (Fr.) P. Kumm. 1871
- Hygrocybe pratensis (Fr.) Murrill 1914
- Hygrophorus pratensis (Fr.) Fr. 1836
Polską nazwę podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[3]. Niektóre atlasy podawały nazwę wilgotnica łąkowa[4][5]. Obydwie te nazwy polskie są jednak niespójne z aktualną nazwą naukową, według Index Fungorum gatunek ten bowiem nie należy już ani do rodzaju Camarophyllus (kopułek), ani Hygrocybe (wilgotnica), lecz do rodzaju Cuphophyllus. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym nadała mu polską nazwę[6].
Morfologia
edytujŚrednica od 2 do 12 cm, młody jest wypukły, następnie wypukły do płaskiego, a u starszych owocników wklęsły. Jego powierzchnia jest falista, a pośrodku znajduje się niewielki, tępy grabek. Skórka jest gładka, sucha i matowa. Cuphophyllus pratensis ma kapelusz w różnych odcieniach żółtego i pomarańczowego, natomiast u odmiany Cuphophyllus pratensis var. pallida kapelusz jest jasny, w kolorach od białego do jasnokremowego[4][7].
Szerokie, rzadkie, dość daleko zbiegające po trzonie, ostrze gładkie, kolor nieco jaśniejszy od kapelusza[5].
Wysokość od 2,5 do 5,5 cm, średnica od 6 do 12 mm, cylindryczny, zwężony ku podstawie, powierzchnia sucha, gładka, podłużnie włókienkowata. Pełny, elastyczny, kolor – jak w kapeluszu lub nieco jaśniejszy[4].
Gruby w centrum kapelusza, wąski ku jego brzegom, kremowopomarańczowy, soczysty. Smak łagodny, zapach delikatny, niemal niewyczuwalny[5][7].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie. Rozmiar 6-7 × 4–5 μm[8].
- Gatunki podobne
Najbardziej jest podobny tzw. kopułka śnieżna (Cuphophyllus virgineus), ale jest mniejsza i bardziej delikatna[4]. Podobna jest też wodnicha gajowa (Hygrophorus nemoreus), wyrastająca w lasach liściastych (dąb). Kapelusz ma ciemniej brązowo zabarwiony, biały miąższ.
Występowanie i siedlisko
edytujNajwięcej stanowisk opisano w Europie, ale notowany jest w wielu kontynentach: w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, w Azji i na Nowej Zelandii[9]. Dość pospolity jest w Alpach, w Niemczech podlega ochronie[5]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[10].
Naziemny grzyb saprotroficzny[3]. Owocniki wytwarza od sierpnia do końca listopada, wyrastają one pojedynczo lub w grupach, w trawie, na pastwiskach, na łąkach i przy brzegach lasów. Rośnie zarówno na glebach kwaśnych, jak i zasadowych. W Europie Środkowej jest to jeszcze dość częsty gatunek, gdzie indziej rzadki. Częściej występuje na pogórzu i w górach[4][7].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny[5][8]. Jest bardzo smaczny i można go przyrządzić na różne sposoby z przeznaczeniem do bezpośredniego spożycia[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-04-02] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-04-02] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 96–97, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 402, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 102, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-02].
- ↑ a b c d Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 645, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 302, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 62, ISBN 83-89648-38-5.