Konrad Zembrzuski
Konrad Zembrzuski, ps. „Bury”, „Dolina”[1] (ur. 19 lutego 1890 w Radzicach, zm. 13–14 kwietnia 1940 w Katyniu) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 pułkownik kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 lutego 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13–14 kwietnia 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
.jpg)
Życiorys
edytujUrodził się 19 lutego 1890 w Radzicach, w ówczesnym powiecie pułtuskim guberni łomżyńskiej, w rodzinie Aleksandra i Stefanii z Krzyżanowskich[2]. W latach 1902–1905 uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum w Pułtusku[3]. Absolwent Szkoły Przemysłowo-Technicznej Władysława Piotrowskiego w Warszawie, student Instytutu Elektronicznego przy Uniwersytecie w Tuluzie. Od 9 listopada 1913 do 6 sierpnia 1914 był komendantem miejscowym Związku Strzeleckiego w Tuluzie[4].
W czasie I wojny światowej walczył w szeregach I Brygady Legionów. 6 sierpnia 1914 wyruszył z Oleandrów w składzie 2. plutonu 1. Kompanii Kadrowej. 3 listopada 1914 został wcielony do oddziału kawalerii Władysława Prażmowskiego ps. „Belina”, późniejszego 1 pułku ułanów Legionów Polskich. Służył w 3. i 4. szwadronie[5]. Od 5 lutego do 31 marca 1917 był słuchaczem kawaleryjskiego kursu oficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem dostatecznym. Posiadał wówczas stopień wachmistrza[6]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie, a później w Łomży. Zwolniony 15 lipca 1918 w związku z likwidacją obozu[7].
3 listopada 1918 zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego i został adiutantem dowódcy Milicji na powiat chełmski. 18 grudnia 1918 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem awansu na podporucznika, ogłoszonego w rozkazie generała majora Edwarda Śmigłego-Rydza[8]. 20 września 1919 został odkomenderowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Starej Wsi pod Warszawą[9]. W 1920, w czasie wojny z bolszewikami pełnił służbę w Sztabie 4 Brygady Jazdy i 2 Dywizji Jazdy. 19 stycznia 1921 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu porucznika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[10]. 14 lutego1921 został odkomenderowany na dwutygodniowy kurs w Warszawie, w zakresie służby oddziałów IV wyższych dowództw[11]. 1 czerwca 1921, w stopniu porucznika, w dalszym ciągu pełnił służbę w dowództwie 2 Dywizji Jazdy, pozostając na ewidencji 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego[12].
13 stycznia 1922 został awansowany na rotmistrza[13][14], a 3 maja 1922 zweryfikowany w tym stopniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 146. lokatą w korpusie oficerów jazdy[15]. Od 18 stycznia do 18 kwietnia 1926 był słuchaczem VII kursu unifikacyjno-doskonalącego w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, który ukończył z wynikiem pomyślnym i wyróżnieniem[16]. 12 kwietnia 1927 prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 1 stycznia 1927 i 26. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[17]. 10 maja tego roku został przesunięty ze stanowiska oficera materiałowego na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego[18][19]. Z dniem 25 listopada 1927 został przeniesiony z 1 pułku szwoleżerów w Warszawie do składu osobowego Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych na stanowisko adiutanta przybocznego[20]. 24 grudnia 1929 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1930 stopień podpułkownika w korpusie oficerów kawalerii i 22. lokatą[21]. 31 marca 1930 został przeniesiony z GISZ do 1 pułku szwoleżerów w Warszawie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[22]. Od 9 marca do 22 maja 1931 był słuchaczem kursu oficerów sztabowych kawalerii w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu[23]. 23 marca 1932 został przeniesiony do 15 pułku ułanów poznańskich w Poznaniu na stanowisko dowódcy pułku[24][25]. Od 15 do 25 listopada 1933 był słuchaczem kursu informacyjnego w Szkole Gazowej w Warszawie, a od 4 do 16 czerwca 1934 słuchaczem kursu informacyjnego broni pancernych dla dowódców i zastępców pułków w Modlinie[26]. Pułkownikiem został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 i 7. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[27]. W tym samym roku poważnie zachorował na serce i przebywał na długotrwałym leczeniu[28][a]. Pułkiem dowodził do 3 czerwca 1938. 23 maja 1938 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr I[30][31]. Latem 1939 został przeniesiony w stan spoczynku[5].
Był jednym z prezesów honorowych Towarzystwa b. Żołnierzy 1 pułku ułanów wielkopolskich (15 pułku ułanów poznańskich), założonego w maju 1933[b][32].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 według nie sprawdzonych informacji był w Ośrodku Zapasowym Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Kraśniku[33][c]. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Kozielsku. 11 lub 12 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[35]. 13 lub 14 kwietnia 1940 zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu i tam pogrzebany[2][35], gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[36].
Konrad Zembrzuski był żonaty z Barbarą Lisowską, z którą miał dwie córki: Zofię (ur. 16 maja 1925) i Marię (ur. 6 stycznia 1933)[37].
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został mianowany pośmiertnie do stopnia generała brygady[38][39]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów"[40][41].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3966 –1921[42][43][44]
- Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”[45][1][46][47]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1938 „za zasługi w służbie wojskowej”[48][49][50]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie – 9 czerwca 1921[51][52] (po raz pierwszy „za udział w b. Legionach Polskich”[53])
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[54][55]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 (2 listopada 1928)[51][28]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (9 listopada 1928)[51][28]
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych[56]
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 12 maja 1936
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”[57]
- Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii – 13 czerwca 1924[58]
- Krzyż Oficerski jugosłowiańskiego Orderu Orła Białego – 24 czerwca 1929[59]
- łotewski Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej[60]
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Od 13 lipca 1937 do 2 kwietnia 1938 obowiązki dowódcy pułku w zastępstwie chorego płk. Zembrzuskiego pełnił jego zastępca ppłk Tadeusz Mikke[29].
- ↑ Inny prezes honorowy towarzystwa, płk Gwido Poten, także został ofiarą zbrodni katyńskiej w 1940.
- ↑ Dowódcą OZ Kawalerii w Kraśniku był mjr kaw. Julian Jerzy Fischer-Drauenegg[34]. Jan Kiński podał „we wrześniu 1939 r. przebywał w Ośrodku Zapasowym Wielkopolskiej BK w Kraśniku”[28], natomiast autorzy „Ksiegi Cmentarnej Katynia” podali, że był komendantem (sic!) OZ Wlkp. BK[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ a b c Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 731.
- ↑ Kolekcja ↓, 68.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 164.
- ↑ a b Żołnierze Niepodległości ↓.
- ↑ CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 12.
- ↑ Kolekcja ↓, 46.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 2 z 12 stycznia 1919, poz. 55.
- ↑ Kolekcja ↓, 49.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1921, s. 201.
- ↑ Kolekcja ↓, 49–51.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 240, 970.
- ↑ Kolekcja ↓, 51.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 52.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 595, 679.
- ↑ Kolekcja ↓, 155.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 20 kwietnia 1927, s. 119.
- ↑ Kolekcja ↓, 52.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 11 czerwca 1927, s. 170.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927, s. 304.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929, s. 439.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
- ↑ Kolekcja ↓, 126.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 236.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 142, 642.
- ↑ Kolekcja ↓, 135.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 418.
- ↑ a b c d Kiński 1990 ↓, s. 432.
- ↑ Tym 2004 ↓, s. 33.
- ↑ Kolekcja ↓, 157, 170.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 510.
- ↑ Tadeusz Jeziorowski: Historia Towarzystwa. Towarzystwo b. Żołnierzy i Przyjaciół 15. Pułku Ułanów Poznańskich. [dostęp 2021-12-11].
- ↑ Dowódcy pułku 2012 ↓, s. 78.
- ↑ Tym 2004 ↓, s. 57.
- ↑ a b Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 349.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska – polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-27] (pol.).
- ↑ Kolekcja ↓, 55.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 3 [dostęp 2024-09-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2024-01-09].
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 6 grudnia 1921, s. 1606.
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 425.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 362.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 3.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ a b c Kolekcja ↓, 157.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 698.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 409.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 68 z 19 lipca 1924, s. 392.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 12 grudnia 1929, s. 362.
- ↑ Kolekcja ↓, 156.
Bibliografia
edytuj- Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Jan Kiński. Pro memoria : Karol Zembrzuski. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3–4 (133–134), 1990. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Dowódcy pułku. W: 15 Pułk Ułanów Poznańskich. Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-345-2.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Kozielskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Konrad Zembrzuski. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.822 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-03].
- Żołnierze Niepodległości : Zembrzuski Konrad, ps. „Doliwa, Bury”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-12-11].