Kołaczyce

Kołaczyce
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek z widocznym budynkiem starej szkoły i kościołem p. w. Św. Anny
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Kołaczyce
Prawa miejskie	1354-1919, 2010
Burmistrz	Magdalena Stasiowska
Powierzchnia	7,15 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 1359; 190 os./km²
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-213
Tablice rejestracyjne	RJS
	Położenie na mapie gminy Kołaczyce Kołaczyce
	Położenie na mapie Polski Kołaczyce
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kołaczyce
	Położenie na mapie powiatu jasielskiego Kołaczyce
	49°48′30″N 21°26′25″E/49,808333 21,440278
TERC (TERYT)	1805054
SIMC	0353968
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kołaczyce – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce; siedziba gminy Kołaczyce.

W latach 1954–1972 wówczas wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaczyce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Kołaczyce leżą w historycznej ziemi sandomierskiej Małopolski, w średniowieczu położone były w powiecie pilzneńskim w województwie sandomierskim^[2].

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Anny, należącej do dekanatu Brzostek, diecezji rzeszowskiej.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 1359 mieszkańców, będąc 51. najludniejszym miastem w województwie^[1].

Geografia

Miasto od północy sąsiaduje Bukową i Sowiną, od zachodu graniczy z Kłodawą i Ujazdem, a wschodu i południa z Nawsiem Kołaczyckim. Zachodnią granicą miejscowości jest rzeka Wisłoka.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 73.

Kołaczyce widziane z Bączala Górnego

Historia

Miasto lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego w roku 1339. Kolejne pisemne wzmianki o miejscowości pochodzą z 1345 roku^[3]. Wymienia się też w nich Ostasza – kasztelana lubelskiego. Za panowania króla Kazimierza Wielkiego Kołaczyce zostały założone przez benedyktynów tynieckich w 1358 roku^[4].

Kołaczyce wraz z kilkoma okolicznymi wsiami należały do opactwa tynieckiego, którego były własnością do I rozbioru Polski. W 1546 r. był wielki pożar w Kołaczycach. Po zniesieniu Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, po pierwszym rozbiorze Polski rząd austriacki wydzierżawił te dobra osobom prywatnym. Od tego czasu miasto Kołaczyce zmieniało właścicieli. Pierwszym był Paweł Kmita Chorzewski. W 1779 r. miasto wraz z innymi wsiami zostało sprzedane za 80 000 florenów i 59 koron Karolowi Ederowi, Janowi obojga imion, Jakubowi baronowi Boesmerowi i Friesowi. Towarzystwo to z kolei odsprzedało z kolei Kołaczyce i Nawsie Kołaczyckie wraz z innymi jeszcze wsiami Achillesowi Johannotowi za 80 000 zł w 1811 r. W ten sposób Kołaczyce stały się miastem prywatnym.

Pomimo częstych zmian właścicieli w miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Już pod koniec XVIII w. Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym „Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi” podawał: Kołaczyce. Całe miasto i z kościołem drewniane., fabryką ganczarską glinianych naczyń kołaczyckich zwanych sławne, któremi na galarach handlują do Warszawy, Torunia i Gdańska, oraz i jajami ztąd jest handel ich^[5].

Latem w 1884 roku powiat jasielski i okoliczne miejscowości obiegła '„wiadomość o spaleniu się miasteczka Kołaczyce...”'^[6] Spłonęło wówczas 86 domów mieszkalnych i 20 stodół, a 125 rodzin poniosło straty szacowane na 246 374 złr. Powstał Komitet Pomocy Pogorzelcom pod przewodnictwem proboszcza z Kołaczyc, ks. kan. Textorysa w składzie: Jędrzej Slęzak, Stanisław Dutkiewicz, Paweł Śliz (burmistrz), Jan Kiełbasa, Marcin Falarz i Jan Matuszewski^[7].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 500 Żydów. 12 sierpnia 1942 roku getto zostało zlikwidowane; 300 osób zostało zamordowanych w lesie w Kowalowkach oraz kilkudziesięciu w Krajowicach koło Jasła a pozostali zostali wywiezieni do getta w Jaśle, a stamtąd do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[8].

Prawa miejskie straciły Kołaczyce w 1919 roku. Ponownie odzyskały je 1 stycznia 2010 roku, stając się drugim po Jaśle miastem powiatu jasielskiego.

Archiwalne widoki sprzed 1939
Widok ogólny
Rynek i kościół
Kaplica cmentarna
Szkoła
Figurka Matki Boskiej na Rynku

Toponimia

Colanthicze 1330, własność benedyktynów z Tyńca; Colaczicze 1358; Colacice 1401; w roku 1354 uzyskały prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego^[9].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Kołaczyc w 2014 roku^[10].

Zabytki

dom z podcieniami z 1792 roku – ul. Rynek 62; nr rej.: A-222 z 9.10.1959^[11],
kościół parafialny pw. św. Anny, w stylu neogotyckim z zabytkową kropielnicą (1632) i chrzcielnicą z XVII wieku; nr rej.: A-229 z 26.11.1990^[11]

Kościół św. Anny
Zabytkowy dom (Rynek 15)
Fontanna Bartek na rynku

rynek miejski z fontanną Bartek ufundowaną przez hr. Łosia z Brzysk,
budynek Gminnego Przedszkola w Kołaczycach z początku XIX – ul. Rynek 13,
kapliczka z I połowy XIX wieku – ul. Mickiewicza 1,
figura Matki Boskiej w rynku, postawiona w 1803 roku,
figura św. Franciszka z 1885 na zjeździe z drogi Jasło – Pilzno,
zajazd z XVIII (przebudowany w latach 50. XX wieku) – ul. Rynek 2,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 10,
dom z XVIII wieku, przebudowany po 1886 – ul. Rynek 17,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 18,
cmentarz wojenny nr 38 Kołaczyce – Olszyny,
cmentarz wojenny nr 39 (kwatera na cmentarzu parafialnym),

Edukacja

Zespół Szkół Podstawowej i Gimnazjum
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie

Ratusz
Cmentarz wojenny nr 39
Cmentarz wojenny nr 38

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej Ostoja Kołaczyce, grający w klasie okręgowej.

Urodzeni w Kołaczycach

Stanisław Matuszewski – polski nauczyciel^[12], dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czortkowie^[13]^[14]
Mieczysław Żygłowicz – major WP, żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej, Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, nauczyciel, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Jaśle^[15]
Bolesław Rączka – porucznik Wojska Polskiego, działacz polonijny w Ottawie, fundator Domu Pogodnej Starości w Kołaczycach^[16]^[17].

Współpraca

Zobacz też

Nadleśnictwo Kołaczyce

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ SławomirS. Wróblewski SławomirS., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, wyd. 1, Nowy Sącz: Wydawnictwo GOLDRUK, 2006, s. 68, ISBN 83-924034-5-2, OCLC 213133180 .
↑ Monografia miasteczka Kołaczyc z 1908 r. (W:)Władysław Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Kraków 1939, s. 65.
↑ Zbigniew Zyglewski, Polityka klasztorna Kazimierza Wielkiego, w: Kazimierz Wielki i jego państwo, 2011, s. 170.
↑ Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.
↑ „Nowiny jasielskie”, nr 16 1884, s. 4–5.
↑ Op.cit. Nr 22 1884, s. 4.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 523 .
↑ Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1984. s 151.
↑ Kołaczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31 .
↑ HenrykH. Kopia HenrykH., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie, Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 45 .
↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Juljusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1927–1928. Czortków, 1928, s. 12, 42.
↑ Arie Wolf. Pan Dyrektor Matuszewski – pamięci wybitnego pedagoga – polonisty.
↑ UMJ, Mieczysław Żygłowicz odznaczony :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15] .
↑ Gmina Kołaczyce poprowadzi DPS? :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], jaslo4u.pl [dostęp 2022-09-12] .
↑ por [online], spkottawa.ca [dostęp 2022-09-12] .

Linki zewnętrzne

Kołaczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 270 .
Monografia miasteczka Kołaczyc (1939) w bibliotece Polona

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[2] SławomirS. Wróblewski SławomirS., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, wyd. 1, Nowy Sącz: Wydawnictwo GOLDRUK, 2006, s. 68, ISBN 83-924034-5-2, OCLC 213133180 .

[3] Monografia miasteczka Kołaczyc z 1908 r. (W:)Władysław Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Kraków 1939, s. 65.

[4] Zbigniew Zyglewski, Polityka klasztorna Kazimierza Wielkiego, w: Kazimierz Wielki i jego państwo, 2011, s. 170.

[5] Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.

[6] „Nowiny jasielskie”, nr 16 1884, s. 4–5.

[7] Op.cit. Nr 22 1884, s. 4.

[8] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 523 .

[9] Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1984. s 151.

[populacja2016-10] Kołaczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nid-11] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31 .

[spis1909-12] HenrykH. Kopia HenrykH., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie, Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 45 .

[13] Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Juljusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1927–1928. Czortków, 1928, s. 12, 42.

[14] Arie Wolf. Pan Dyrektor Matuszewski – pamięci wybitnego pedagoga – polonisty.

[15] UMJ, Mieczysław Żygłowicz odznaczony :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15] .

[16] Gmina Kołaczyce poprowadzi DPS? :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], jaslo4u.pl [dostęp 2022-09-12] .

[17] por [online], spkottawa.ca [dostęp 2022-09-12] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]