Kim Dzong Il
Kim Dzong Il (IPA: [ɡ̊imd͜zɔŋil], kor. 김정일; ur. 16 lutego 1941 we Wiatskoje, zm. 17 grudnia 2011 w Pjongjangu) – przywódca Korei Północnej w latach 1994–2011. Był następcą swego ojca i założyciela KRLD, Kim Ir Sena po jego śmierci w 1994. Był również sekretarzem generalnym Partii Pracy Korei, przewodniczącym Narodowej Komisji Obrony, a także marszałkiem i dowódcą Koreańskiej Armii Ludowej[6].
 Kim Dzong Il w 2011 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Najwyższy Przywódca Korei Północnej | |
| Okres |
od 8 lipca 1994 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej KRLD | |
| Okres |
od 9 kwietnia 1993[1] |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik |
urząd utworzony |
| Następca | |
| Sekretarz Generalny Partii Pracy Korei | |
| Okres |
od 8 października 1997 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Naczelny Dowódca Koreańskiej Armii Ludowej | |
| Okres |
od 24 grudnia 1991 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
| |
 Generalissimus
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci |
17 grudnia 2011 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| |
Życiorys
edytujMłodość i działalność polityczna
edytuj
Kim Dzong Il urodził się 16 lutego 1941 lub 1942 we wsi Wiatskoje k. Chabarowska w Związku Radzieckim, jako Jurij Irsenowicz Kim[7]. Choć oficjalne biografie podają rok 1942 i lokalizują zdarzenie na górze Pektu-san w Korei Północnej[8][9]. Według państwowej propagandy w chwili jego urodzin, mimo iż była sroga zima, na górze „zakwitły kwiaty, a ptaki mówiły ludzkim głosem”. Prawdopodobnie zmiana daty rocznej wynikała z chęci dopasowania jej do 1912, gdy urodził się jego ojciec. W efekcie możliwe było równoczesne świętowanie okrągłych rocznic urodzin obu przywódców[10]. Podczas wojny koreańskiej został dla bezpieczeństwa wysłany przez ojca do Mandżurii. Dwa lata uczył się w szkole pilotów w NRD, a w 1963 ukończył studia na Uniwersytecie Kim Ir Sena. Zajmował wiele mniej znaczących stanowisk w Partii Pracy Korei, a następnie został sekretarzem swojego ojca, z którym blisko współpracował podczas czystki w szeregach partii (1967). We wrześniu 1973 mianowano go sekretarzem partyjnym ds. organizacji i agitacji politycznej. W październiku 1980 jego ojciec włączył Kim Dzong Ila do kultu własnej osoby i wyznaczył na swojego następcę. Od tej chwili występował jako Umiłowany Przywódca, w odróżnieniu od swojego ojca, Wielkiego Wodza. Kontynuował rozwijanie nakreślonych przez Kim Ir Sena idei Dżucze w licznych publikacjach o charakterze filozoficzno-ideologiczno-propagandowym. W latach 1990–1991 Kim był zwierzchnikiem koreańskich sił zbrojnych oraz sprawował najwyższe funkcje w Komitecie Centralnym, Biurze Politycznym i Sekretariacie partii.
Przywódca Korei Północnej
edytuj_01.jpg)
| Nazwa koreańska | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
W lipcu 1994 Kim Ir Sen zmarł na atak serca – Kim Dzong Il został faktycznym przywódcą Korei Północnej. Jednak fakt, że w kolejnych latach nie przyjął oficjalnych tytułów swojego ojca (który w 1998 został ogłoszony Wiecznym Prezydentem), mogło świadczyć o tym, że miał trudności w umocnieniu swojej władzy. Kim Dzong Il jeszcze w 1993 objął funkcję Przewodniczącego Narodowej Komisji Obrony stanowiącej (według Konstytucji z 1998) „najwyższe stanowisko w państwie”. Szefem Partii Pracy Korei został dopiero w październiku 1997. Po objęciu przez niego funkcji przewodniczącego partii rozpoczął się kurs zmian ideologicznych, a już w maju 1998 partyjna gazeta Rodong Sinmun po raz pierwszy poinformowała o doktrynie Songun[11], która trzy lata później została oficjalnie przyjęta jako doktryna partyjna[11].
W latach 90. XX wieku Kim Dzong Il musiał zmierzyć się z klęską głodu, która ogarnęła kraj w latach 1995–1999[12]. Kim po coraz większych problemach żywnościowych zwrócił się o pomoc do ONZ[13], która w 1998 przekazała Korei swoją pomoc, co w znacznej mierze przyczyniło się do zatrzymania klęski głodu[14]. W tym samym roku rząd przyjął też nową wersję konstytucji[15]. Kolejną konstytucję przyjęto w 2009. Nowa wersja konstytucji posiada sześć artykułów więcej niż wersja poprzednia z 1998. Sekcja 2 Rozdziału VI „Przewodniczący i Narodowa Komisja Obrony” jest całkowicie nowa, a w artykułach 29 i 40 (odpowiednio Ekonomia i Kultura) słowo „komunizm” zostało usunięte, co stanowi część północnokoreańskiej polityki wycofania się z odwołań do tej ideologii[16]. Kim w czasie swoich rządów w XXI wieku ograniczył własny kult jednostki (przy czym zachował kult osoby Kim Ir Sena)[17] i w nieznaczny sposób złagodził propagandę, podając prawdziwe informacje m.in. o katastrofach naturalnych i ich skutkach[18].
W XXI wieku rozpoczął mozolny proces modernizacji kraju. Uruchomił intranetową sieć Kwangmyong darmową dla mieszkańców kraju (dostęp do globalnego internetu otrzymali tylko rządzący[19]) i zarezerwował dla KRLD własną domenę internetową[20]. Jako że Korea objęta była zagranicznymi sankcjami, rząd Korei wprowadził własny system operacyjny komputerów, Red Star OS oparty na wcześniejszych wersjach Linuxa[21]. Kim choć w dalszym ciągu represjonował część wyznań religijnych to zezwolił na utworzenie w Korei pewnej liczby kościołów chrześcijańskich (religia ta była w różnych etapach istnienia Korei poddawana licznym represjom)[22].
Program atomowy i kosmiczny
edytujDużą inwestycją rządu Kim Dzong Ila był północnokoreański program kosmiczny, w ramach którego otworzono Kosmodrom Sohae, znajduje się w prowincji P’yŏngan Północny, nad brzegiem Morza Żółtego (w Korei zwanego Morzem Zachodnim). Budowa kosmodromu rozpoczęła się w latach 90., jednak nabrała przyspieszenia około 2008, a została ukończona w 2011[23]. Kosmodrom jest obecnie wykorzystywany przede wszystkim do startów orbitalnych rakiet typu Unha.
Znacznie rozwinął też program atomowy rozbudowując Ośrodek Badań Jądrowych w Jongbjon. W lutym 2007 doszło jednak do porozumienia na linii KRLD-ONZ. Ustalono wówczas, że za wpuszczenie do ośrodka Jongbjon inspektorów MAEA, Korea Północna miała otrzymać pomoc gospodarczą. W lipcu 2007 rząd wyłączył reaktor i od tego momentu rozpoczęła się denuklearyzacja KRLD w zamian za pomoc gospodarczą od Korei Południowej. 5 listopada 2007 amerykańscy wysłannicy rozpoczęli pracę nad wygaszaniem reaktora, a 27 czerwca 2008 20-metrowa chłodnia kominowa reaktora została wysadzona w powietrze w obecności licznej grupy dziennikarzy i dyplomatów[24]. Zniszczenie charakterystycznej budowli było symbolem zakończenia rozmów nad przerwaniem koreańskiego programu zbrojeń nuklearnych.
Ocieplenie relacji z Południem
edytujKlęska z lat 90. przyczyniła się do polepszenia stosunków dyplomatycznych z Koreą Południową[13], co rozpoczęło etap nieznacznej liberalizacji gospodarki. Korea Południowa w latach 90. wsparła Północ pomocą w zakresie dostaw żywności[25]. W 2000 Kim Dzong Il spotkał się w stolicy KRLD z prezydentem Korei Południowej Kim Dae-jungiem, w trakcie spotkania podpisano deklarację przewidującą rozwój współpracy; dzięki tej deklaracji zapoczątkowano m.in. spotkania rozłączonych przez wojnę koreańską rodzin. W 2002 rząd obu Korei utworzył wspólny Obszar Przemysłowy Kaesŏng[26].
Po objęciu w Stanach Zjednoczonych rządów przez George’a Busha i ogłoszeniu przez niego rewizji polityki względem Korei Północnej doszło też do pogorszenia stosunków między obiema Koreami, m.in. zaczęły występować przerwy w kontaktach dyplomatycznych, a w połowie 2002 miało miejsce poważne starcie okrętów obu Korei. Pomimo problemów starano się utrzymać dobre stosunki, kontynuując dotychczasowe inicjatywy[25]. Dotychczasową politykę względem Północy kontynuował także po 2002 nowy prezydent Południa, Roh Moo-hyun. Pod koniec 2007 odbyło się spotkanie przywódców obu krajów, na którym zapowiedziano zwołanie konferencji pokojowej mającej oficjalnie zakończyć stan wojny między nimi. Przed pogłębieniem kryzysu w relacjach z Koreą Południową planowano uruchomienie zmodernizowanej gorącej linii, która miała ułatwić komunikację na granicy między obu państwami (formalnie pozostającymi w stanie wojny) oraz przekraczanie jej przez urzędników i pracowników z Południa zatrudnionych we wspólnym centrum przemysłowym na Północy. Dwa miesiące wcześniej Korea Południowa dostarczyła Północy sprzęt komunikacyjny i inne materiały, aby pomóc jej w modernizacji gorącej linii. Nowe światłowody zostały położone w pobliżu dziewięciu przestarzałych kabli miedzianych. Część z nich Północ odłączyła w 2008 ze względu na problemy techniczne[27].
Polityka gospodarcza
edytujKim rozwijał założoną przez jego ojca Kim Ir Sena Specjalną Strefę Ekonomiczną Rajin-Sonbong, która według jego rządu miała od 1996 przyciągnąć inwestycje o wartości ponad 300 mln USD i stanowić dogodne miejsce lokowania kapitału[28]. Strefa przyciągnęła głównie inwestorów chińskich[29]. W celu rozwoju handlu z Chinami Kim w 2010 wyremontował graniczny most na rzece Tuman[30], a w maju 2011 podjął decyzję o budowie nowoczesnych dróg mających połączyć ją z chińskim Hunchun[31]. W tym samym czasie władze północnokoreańskie zezwoliły na stałe wjazdy chińskich turystów do strefy Rajin-Sonbong[32]. W sierpniu 2011 w Korei odbyły się czterodniowe targi międzynarodowe, które miały skłonić zagranicznych inwestorów do inwestycji na terenie tego państwa[33]. Kim otworzył się na ograniczone relacje handlowe z Południem, które objęły utworzenie w 2010 pierwszej firmy typu joint-venture z udziałem kapitału południowokoreańskiego (wcześniej przedsiębiorstwa z Korei Południowej poza Obszarem Przemysłowym Kaesŏng nie mogły inwestować w KRLD)[34], a już parę lat wcześniej rozpoczął eksport produktów żywnościowych na Południe[35], które produkowane były z użyciem zakupionych na zachodzie technologii[36].
W grudniu 2009 dokonał denominacji wona północnokoreańskiego w stosunku 1:100, co miało zapobiec inflacji i możliwemu rozwojowi czarnego rynku[37][38]. Denominacja spowodowała protesty antyrządowe, co było pierwszym od lat takim wydarzeniem w KRLD[39][40].
Polityka zagraniczna
edytuj15 czerwca 2000 ówczesny prezydent Republiki Korei Kim Dae-jung i przywódca Korei Północnej Kim Dzong Il podpisali wspólną deklarację (zwaną „porozumieniem 15 czerwca”). Obie strony zapowiedziały w treści porozumienia dążenie do pokojowego zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego[41]. W czasie swych rządów złożył kilka wizyt zagranicznych: w Rosji we wrześniu 2001 spotkał się z prezydentem Władimirem Putinem, a w sierpniu 2011 podczas kolejnej wizyty w Rosji rozmawiał z Dmitrijem Miedwiediewem[42]. W maju 2010 rozmawiał z przywódcami chińskimi, w tym z przewodniczącym ChRL Hu Jintao[43], do jego ponownej wizyty w Chinach doszło w sierpniu tego samego roku, gdy odwiedził on kraj wraz z synem Kim Dzong Unem[44]. Ostatnią wizytę w Chinach złożył w maju 2011 w rocznicę podpisania traktatu o przyjaźni między KRLD a ChRL[45].
Kim Dzong Il nawiązał bliższe relacje z szeregiem państw kontynentu. Korea Północna według części informacji wysłała swój personel do Syrii, gdzie wsparł on budowę syryjskiego programu atomowego[46]. Kim wsparł też rząd Syrii w trakcie wojny domowej w tym kraju[47]. Kim prowadził zbliżoną politykę odnośnie do Pakistanu, któremu to licznie eksportował broń (co przyczyniło się do pogorszenia relacji z Indiami, z którymi niegdyś KRLD utrzymywała dobre relacje)[48]. Przywódca kontynuował też zapoczątkowaną już w latach 80. XX wieku ścisłą współpracę z Iranem[49].
Incydenty na linii Północ-Południe
edytujSzczególnie w ostatnim etapie rządów Kim Dzong Ila doszło do kilku poważnych incydentów militarnych z południowym sąsiadem. Sytuacja była o tyle niebezpieczna, że oba kraje w przeszłości prowadziły ze sobą wojnę, a sama Korea Północna jest obecnie najbardziej zmilitaryzowanym państwem na świecie i posiada 5. co do liczebności armię na świecie, liczącą 690 tys. personelu[50]. Pod koniec lat 90. i w 2002 doszło do bitwy morskiej o kontrolę nad kilkoma spornymi wyspami[51]. Do 2009 sytuacja pozostawała stabilna. W 2009 doszło do kolejnej bitwy morskiej przy wyspie Daecheong, która doprowadziła do oskarżenia północnokoreańskiego okrętu podwodnego o zatopienie południowokoreańskiej korwety Cheonan przy wyspie Baengnyeong[52][53]. Gdy 23 listopada 2010 Korea Południowa przeprowadziła ćwiczenia marynarki wojennej, około godz. 14:34 czasu koreańskiego, Korea Północna ostrzelała pozycje południowokoreańskie pociskami artyleryjskimi, na wyspie Yeonpyeong. Na ostrzał, który obejmował bazę wojskową Korei Południowej, wojska Korei Południowej odpowiedziały ogniem artylerii[54][55].
Pogłoski o śmierci
edytuj29 maja 2008 podano w mediach[56] informację, jakoby Kim Dzong Il mógł zostać zastrzelony 26 maja 2008 między 7 a 8 rano czasu lokalnego, podczas „spotkania z robotnikami” w jednym z południowych rejonów kraju (Hamgyŏng Południowy). Północnokoreańskie źródła rządowe zaprzeczały tym doniesieniom, jak i nie potwierdzało ich Ministerstwo ds. Zjednoczenia w Korei Południowej. Pogłoski potwierdzać miały rzekomo źródła chińskie[57]. 7 września 2008 niektóre gazety podały informację[58], że Kim Dzong Il nie żyje od 2003, a od tamtej pory jego rolę przejął sobowtór.
Śmierć
edytuj
Przywódca zmarł 17 grudnia 2011[59]. Dwa dni później media północnokoreańskie oficjalnie ogłosiły śmierć Kim Dzong Ila 19 grudnia 2011[60]. Spikerka telewizyjna Ri Chun Hi poinformowała, że powodem śmierci było fizyczne i psychiczne wyczerpanie organizmu. Poinformowano również, że zgon nastąpił dwa dni wcześniej podczas jazdy pociągiem, gdzie przywódca Korei Północnej miał rozległy zawał serca[61]. 19 grudnia 2011 „Wielkim Następcą” zmarłego Kim Dzong Ila został ogłoszony Kim Dzong Un, który stanął również na czele komitetu pogrzebowego liczącego 232 osoby[62][63]. Kondolencje Korei Północnej przesłała Korea Południowa, a konkretnie południowokoreański minister ds. zjednoczenia[64]. Swoje kondolencje złożyła duża liczba państw Afryki i Azji. Były to m.in. Armenia[65], Azerbejdżan[66], Bahrajn[67], Bangladesz[68], Białoruś[69], Chiny[70], Erytrea[71], Filipiny, Ghana[72], Gwinea, Indonezja[73], Katar, Kambodża[74], Kongo[75], Kuba, Kuwejt[76], Laos[77], Mongolia, Mozambik[78] czy Gwinea Równikowa[79]. Swoje kondolencje przesłały też niektóre państwa zachodnie (Hiszpania i Chorwacja)[80].
Obraz propagandowy
edytuj
W propagandzie państwowej Kim Dzong Il jest przedstawiany jako wybitny generał, ale – w przeciwieństwie do swojego ojca – nie jako niedościgniony mistrz wszystkich sfer życia publicznego. Takie rozwiązanie było konieczne z uwagi na panujący w kraju kryzys gospodarczy i głód, które dało się wytłumaczyć wyłącznie konfrontacją ze Stanami Zjednoczonymi i koniecznością skupienia przez Kim Dzong Ila wszystkich wysiłków na obronie państwa. Zdaniem B.R. Myersa, amerykańskiego specjalisty od ideologii północnokoreańskiej, kryzys jądrowy wyposażył go w jego własny mit o ocaleniu narodu[81]. Zarazem jednak w propagandzie „Drogi przywódca” jawi się jako bardziej ludzki i podatny na zranienie niż Kim Ir Sen, a więc stanowi bardziej przekonujące ucieleśnienie „rasy koreańskiej”[82].
Rodzina
edytujBył żonaty z Kim Yŏng Suk. Z Sŏng Hye Rim miał syna Kim Dzong Nama (1971-2017). Z tancerką Ko Yŏng Hŭi Kim Dzong Il miał dwóch synów: Kim Dzong Czola (ur. 1981) i Kim Dzong Una (ur. 1984). Miał dwóch braci: Kim P'yŏng Ila i Kim Man Ila oraz siostrę Kim Kyŏng Hŭi.
Finanse
edytujWedług „The Sunday Telegraph” Kim Dzong Il miał zgromadzone 4 mld dolarów w depozycie w bankach europejskich, na wypadek konieczności ucieczki z Korei Północnej. Magazyn poinformował również, że większość tych banków znajduje się w Luksemburgu[83].
Genealogia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Od 1998 jako „najwyższe stanowisko”. Konstytucja KRLD znowelizowana 5 września 1998 określa Państwową Komisję Obrony jako „najwyższe stanowisko państwowe” Waldemar J. Dziak: Korea pokój czy wojna? Wyd:: Świat Książki, 2003, s. 252–253.
- ↑ 13 kwietnia 2012 ogłoszony pośmiertnie „Wiecznym Przewodniczącym Komisji Obrony Narodowej KRLD”.
- ↑ Jako Pierwszy Przewodniczący.
- ↑ 11 kwietnia 2012 ogłoszony pośmiertnie „Wiecznym Sekretarzem Generalnym Partii Pracy Korei”.
- ↑ Jako I Sekretarz.
- ↑ 15 lutego 2012 Kim Dzong Ilowi został pośmiertnie nadany tytuł „generalissimusa” https://web.archive.org/web/20150803151356/http://www.kcna.kp/goHome.do?lang=eng.
- ↑ Grzegorz Sadowski, Kim, syn Jurija [online], Wprost, 20 lutego 2005 [dostęp 2021-09-15] (pol.).
- ↑ Biography of the Dear Leader Kim Jong Il. Korea-dpr.com. [dostęp 2008-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-12)]. (ang.).
- ↑ Kim Jong Il – Short Biography.. [dostęp 2009-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-12)].
- ↑ Wszystkie śmierci Kim Dzong Ila. Onet. [dostęp 2011-12-19].
- ↑ a b Nicolas Levi: System Polityczny Korei Północnej Aspekty Kulturowe. Warszawa: Akson, 2013, s. 54. ISBN 978-83-7452-067-6.
- ↑ North Korea - Economy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-04-15] (ang.).
- ↑ a b Korea Północna. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-06].
- ↑ ofensywawolnosci.pl: Kolejna fala sztucznego głodu w Korei Północnej. Donoszono o przypadkach kanibalizmu. [dostęp 2015-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-21)].
- ↑ North Korea drops Communism from its Constitution. en.apa.az. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-25)]..
- ↑ DPRK has quietly amended its Constitution | Leonid Petrov’s KOREA VISION [online], leonidpetrov.wordpress.com [dostęp 2017-11-24] (ang.).
- ↑ North Korean media drop Kim Jong Il’s glorifying title, Asia News, 18.11.2004.
- ↑ Tim Johnson: North Korea opens up, a little. The McClatchy Company, 2007-09-03. [dostęp 2012-11-08]. (ang.).
- ↑ LINK BY LINK; The Internet Black Hole That Is North Korea – New York Times.
- ↑ Informacja o przydziale domeny. ICANN. [dostęp 2015-07-11]. (ang.).
- ↑ 〈민족정보산업의 부흥 -상-〉. „Choson Sinbo”.
- ↑ Serwis Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Biskupia Liturgia w Korei Północnej [dostęp 2013-10-24]
- ↑ Latest satellite images of Sohae launch facility [online], North Korea Tech [dostęp 2012-04-15] (ang.).
- ↑ N Korea demolishes reactor tower, BBC News, 27 czerwca 2008.
- ↑ a b Stosunki dwustronne Korea Południowa-Korea Północna. Stosunki międzynarodowe, 2011-01-12. [dostęp 2013-01-04]. (pol.).
- ↑ Korea Północna zamyka Kaesong i zabiera swoich robotników. TVN24. [dostęp 2013-04-29].
- ↑ Nowoczesna, gorąca linia między Koreą Północną i Południową – TELEPOLIS.PL.
- ↑ Inwestowanie w Korei Północnej. krld.pl. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ Nicolas Levi: Co oznaczają specjalne strefy ekonomiczne Korei Północnej?. polska-azja.pl, 2001-06-09. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ 中国圈河–朝鲜元汀国境桥维修改造动工. infohc.com, 2010-03-15. [dostęp 2011-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)]. (chiń.).
- ↑ Kim Dzong Un w Chinach. Albo Kim Dzong Il.... newsweek.pl, 2011-05-20. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ Gao Qihui: Chinese tourists can now drive to DPRK. chinadaily.com.cn, 2011-06-09. [dostęp 2011-06-19]. (ang.).
- ↑ NKorea opens int’l trade fair at economic zone. businessweek.com, 2011-08-22. [dostęp 2011-11-27]. (ang.).
- ↑ Vincent Li: China’s Alternative Strategy for North Korea. wantchinatimes.com, 2010-12-12. [dostęp 2011-06-19]. (ang.).
- ↑ Brewing beer, Communist style, in North Korea. New York Times, 10 marca 2007.
- ↑ North Korea Buys English Brewery. BBC News Online, 6 listopada 2000.
- ↑ Ho, Jung Kwon (November 30, 2009). North Korea Replaces Currency. Daily NK.
- ↑ Hyun, Kim (2 grudnia, 2009). N. Korea’s official media silent about currency reform. Yonhap.
- ↑ Nicolas Levi: Nicolas Levi: Palenie banknotów to pierwszy jawny bunt w Korei Północnej. 2010-03-31. [dostęp 2015-03-13]. (pol.).
- ↑ N.Korea backtracks on currency change: report. 2009-12-14. [dostęp 2015-04-04]. (ang.).
- ↑ Porozumienie Korei – RMF24.pl [online], www.rmf24.pl [dostęp 2018-01-15].
- ↑ Kim Il-Jong Visits Russia to Meet with President Medvedev by Michale Schwirtz, New York Times, 21 August 2011.
- ↑ BBC.co.uk.
- ↑ Guardian.co.uk.
- ↑ China.org.
- ↑ DAVID E. SANGER: Israel Struck Syrian Nuclear Project, Analysts Say. The New York Times, 2007-10-14. [dostęp 2009-06-13]. (ang.).
- ↑ „Report: Iran, North Korea Helping Syria Resume Building Missiles”.
- ↑ What Kim Jong Il’s Death Means for India – India Real Time – WSJ.
- ↑ Kraj,Iran, Problemy,Program_nuklearny. (pol.).
- ↑ Notatka amerykańskiego rządu na temat Korei Północnej (ang.).
- ↑ Northern Limit Line (NLL) West Sea Naval Engagements. GlobalSecurity.org. [dostęp 2010-11-23].
- ↑ Blaine Harden: North Korea says naval skirmish was ‘planned provocation’ by South. [w:] The Washington Post [on-line]. 2009-11-12. [dostęp 2010-11-23].
- ↑ Ryall, Julian: North Korea’s investigation into sinking of Cheonan decries ‘conspiratorial farce’. [w:] The Daily Telegraph [on-line]. 2010-11-03. [dostęp 2010-11-23].
- ↑ N.Korea shells S.Korea island, 4 troops wounded. [w:] AFP [on-line]. Google, 2010-11-23. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-27)].
- ↑ South Koreans hurt, evacuated after North Korea firing. Reuters, 2010-11-23. [dostęp 2010-11-23].
- ↑ M.in. tvn24, rp.pl.
- ↑ agencja Stratford: Rumors Of Kim’s Death Denied.
- ↑ M.in. Dziennik.pl, The Times i Japan Today.
- ↑ Nicolas Levi: System Polityczny Korei Północnej Aspekty Kulturowe. Warszawa: Akson, 2013, s. 93. ISBN 978-83-7452-067-6.
- ↑ Komitet Centralny Partii Pracy Korei, Narodowa Komisja Obrony Prezydium Najwyższego Zgromadzenia Ludowego i rząd KRLD z najgłębszym smutkiem zawiadamiają wszystkich członków Partii, urzędników i lud KRLD że Kim Dzong Il, sekretarz generalny Partii Pracy Korei, przewodniczący Narodowej Komisji Obrony i najwyższy dowódca Koreańskiej Armii Ludowej odszedł z tego świata z powodu nagłej choroby o 8:30 (0:30 czasu polskiego) 17 grudnia roku Juche 100 (2011) w czasie podróży służbowej https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Komunikat agencji KCNA z 19.12.2011.
- ↑ Kim Dzong Il nie żyje. 2011-12-19. [dostęp 2011-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-07)].
- ↑ Kim Dzong Un stanie na czele Korei Płn.? – TVP.INFO.
- ↑ (3rd LD) N. Korean lead#er dies at 69 after decades of iron-fist rule | YONHAP NEWS.
- ↑ Kim Dzong Il nie żyje. Seul wysłał kondolencje. wiadomosci.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-26)]..
- ↑ Armenian President condoles with the deceased – newspaper [online], news.am [dostęp 2017-11-24] (ang.).
- ↑ Azerbaijan’s President offers condolences over death of Kim Jong-il. Azerbaijan Press Agency, 2011-12-21. [dostęp 2011-12-21].
- ↑ https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Condolatory Messages from King of Bahrain (27.12.2011).
- ↑ Bangladesh mourns loss of „dear friend” in Kim Jong Il – Monsters and Critics.
- ↑ Alexander Lukashenko issues condolences over death of Kim Jong-il. » News | President » Belteleradiocompany [online] [dostęp 2017-11-24].
- ↑ https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Message of Condolences from China (KCNA 19.12.2011).
- ↑ https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Condolences to Kim Jong Un from President of Eritrea (23.12.2011).
- ↑ Death of Kim Jong Il: World continues to send condolence messages :: Weekly Blitz [online], www.weeklyblitz.net [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-27] (ang.).
- ↑ Indonesia Sampaikan Belasungkawa untuk Korut [online] [dostęp 2017-11-24].
- ↑ Cambodia expresses condolences for Kim’s death – People’s Daily Online [online], english.peopledaily.com.cn [dostęp 2017-11-24].
- ↑ https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Condolatory Messages from Congolese President (KCNA 27.12.2011).
- ↑ https://www.webcitation.org/5jiMECr2I?url=http://web.archive.org/web/20021120142518/http://kcna.co.jp/index-e.htm Condolences to Kim Jong Un from Emir of Kuwait (KCNA 23.12.2011).
- ↑ Condolences over death of Kim Jong Il. Lao News Agency.
- ↑ Url=http://www.ipotnews.com/index.php?jdl=Mozambique_s_ruling_party__saddened__by_death_of_Kim_Jong_Il&level2=newsandopinion&level3=industries&level4=trade&news_id=561772&group_news=ALLNEWS&taging_subtype=ADVERTISINGDANPRINTINGDANMEDIA&popular=&search=y&q= Mozambique’s ruling party ‘saddened’ by death of Kim Jong-Il.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150803151356/http://www.kcna.kp/goHome.do?lang=eng https://web.archive.org/web/20150803151356/http://www.kcna.kp/goHome.do?lang=eng.
- ↑ Korean Central News Agency. kcna.kp. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-03)]..
- ↑ B. R Myers, Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej, Bartosz Hlebowicz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 96, ISBN 978-83-01-16589-5, OCLC 802095460.
- ↑ B. R Myers, Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej, Bartosz Hlebowicz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 93–94, ISBN 978-83-01-16589-5, OCLC 802095460.
- ↑ Kim Jong-il keeps $4bn ‘emergency fund’ in European banks. telegraph.co.uk. [dostęp 2011-12-22]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- B. R Myers, Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej, Bartosz Hlebowicz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 96, ISBN 978-83-01-16589-5, OCLC 802095460.
- ISNI: 0000000109068296
- VIAF: 56628926
- LCCN: nr97032952
- GND: 11883536X
- NDL: 00275626
- LIBRIS: ljx019442274pf3
- BnF: 120542589
- SUDOC: 028776240
- NLA: 35056185
- NKC: jn19981001626
- BNE: XX987287
- NTA: 069847541
- BIBSYS: 90818561
- CALIS: n2004273934
- CiNii: DA00507170
- PLWABN: 9810698333705606
- NUKAT: n97028625
- J9U: 987007570663905171
- PTBNP: 90586
- LNB: 000125842
- NSK: 000003208
- ΕΒΕ: 97876
- KRNLK: KAC201619460
- LIH: LNB:V*126843;=BK