Jezioro Bodeńskie (film)
Jezioro Bodeńskie – polski film psychologiczny z 1985 w reżyserii Janusza Zaorskiego, będący kompilacyjną adaptacją dwóch utworów Stanisława Dygata: powieści Jezioro Bodeńskie oraz opowiadania Karnawał. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, w 1986 film otrzymał nagrodę Grand Prix – Złotego Lamparta[1].
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | |
| Data premiery | |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
82 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Janusz Zaorski |
| Główne role |
Krzysztof Pieczyński, |
| Muzyka | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia | |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja | |
| Wytwórnia | |
| Nagrody | |
| 1986 MFF w Locarno: Złoty Lampart | |
Charakterystyka filmu
edytujScenariusz filmu powstał na podstawie dwóch utworów polskiego pisarza Stanisława Dygata: debiutanckiej, autobiograficznej powieści „Jezioro Bodeńskie” napisanej podczas II wojny światowej (1942–1943), a wydanej w 1946 oraz opowiadania „Karnawał” z 1968[1]. Film stanowiący interpretację przez reżysera Janusza Zaorskiego tych utworów, przedstawia portret psychologiczny młodego polskiego inteligenta, przeżywającego wojnę jako wstrząs duchowy, który zachwiał jego dotychczasowym sposobem myślenia[1]. Ponadto film jest swoistym dyskursem na temat narodowych wad i zalet Polaków, rozumieniem polskości oraz stereotypami zachowania Polaka wobec cudzoziemców[1]. Budowanie dramaturgii filmu polega tu przede wszystkim na dokładnym rejestrowaniu gestów i reakcji bohaterów[1]. W filmie ukazano mity polskiego romantyzmu wraz z nawiązaniem do tzw. chocholego tańca[2]. Jest tu i mickiewiczowska egzaltacja „Do Matki Polki” i widmo Winkelrieda krążące nad górą Mont Blanc, wzięte z „Kordiana” – Juliusza Słowackiego[2]. Narzucają się skojarzenia z pracą Aliny Witkowskiej „Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków”[2]. Wyraźnie pobrzmiewa motyw XIX-wiecznych „ksiąg przeklętych”, które kształtowały i kształtują polską wyobraźnię[2]. Twórcy kilka razy wyraźnie eksponują tytuł zdobiący okładkę pewnej książki – „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego[2].
Film trwający nieco ponad 82 minuty powstał w 1985, w Zespole Filmowym Perspektywa oraz Telewizji Polskiej na taśmie kolorowej (negatyw: Agfa-Gevaert formatu standardowego 4:3), a wyprodukowała go Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie[1]. Premiera filmu odbyła się 5 września 1986(dts), chociaż film został wcześniej zaprezentowany na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, gdzie otrzymał główną nagrodę Grand Prix – Złotego Lamparta[1]. Zdjęcia do filmu kręcono w Warszawie[3]. Do filmu powstały dwa plakaty reklamowe autorstwa grafika Andrzeja Pągowskiego[4].
Opis fabuły
edytujAkcja filmu rozgrywa się w 1940 w miejscowości Konstancja nad Jeziorem Bodeńskim, niedaleko granicy ze Szwajcarią, gdzie Niemcy założyli w dawnej szkole obóz dla internowanych[5][3]. Przebywają w nim głównie Anglicy i Francuzi[5]. Film rozpoczyna się od przybycia do obozu ze statku internowanych, w tym głównego bohatera – młodego Polaka legitymującego się francuskim paszportem, po czym jeden z osadzonych – Roullot przedstawia mu w obozowej stołówce niektórych osadzonych: MacKinleya, Vilberta, Thomsona, braci-bliźniaków Krupskich, Wildermayera, Pociejaka, księdza Cleonta oraz po chwili Francuzkę Suzanne. Ktoś z sali wykrzykuje: „Ludzie! Szwajcaria wypowiedziała wojnę Niemcom!”, po czym zgromadzeni wiwatują. To jednak żarty i pozory. Wśród osadzonych są m.in. dwie młode kobiety: Polka, wesoła blondynka – Janka Birmin z Krakowa, z którą główny bohater prowadzi dowcipne rozmowy i Suzanne, z którą romansuje[5]. Widząc jej zainteresowanie Polską, opowiada o swoim kraju i czyta jej strofy narodowej poezji[5]
„Wesołych Świąt i dalszych zwycięstw w Nowym Roku” – takie życzenia składa podczas wigilii Bożego Narodzenia hitlerowski żołnierz leutnant Klaus grupie osób zgromadzonych w stołówce[6]. „Nawzajem, nawzajem” – odpowiada obecny na sali Polak, główny bohater filmu[6]. Ta scena oddaje panujący nastrój, nieustannie oscylujący między błazenadą a goryczą[6]. Wspomniany dowcipniś i jego towarzysze niedoli oddają się przeróżnym zajęciom: romansują, tańczą, dokuczają sobie, prowadzą długie rozmowy, zabijają czas i robią dobrą minę do złej gry[6]. Przypominają siedzących w kozie uczniów[6].
Pewnej nocy głównemu bohaterowi śni się ucieczka z obozu, ale nieudana, gdyż – podobnie jak romantycy – nie ma on siły, by dokonać konkretnego czynu[5]. Obraża się na Suzanne, która naiwnie wierzy w polskie mity, a zaczyna adorować przybyłą z nową grupą internowanych młodą i ładną Renee Bleist ze Strasburga[5]. Bliźniacy, bracia Krupscy, trafiają na pamiętnik bohatera i na głos odczytują zapisane tam rozmyślania o Suzanne[5][3]. Francuz Ruollot ze skonstruowaną przez siebie prymitywną lotnią rzuca się z dachu i ponosi śmierć. Pogrążonym w smutku po tym zdarzeniu internowanym, główny bohater oświadcza: „Bawmy się!” Rozentuzjazmowany tłum w takt „chocholego tańca” zaczyna wiwatować, przeganiając nawet interweniującego leutnanta Klausa. Punktem kulminacyjnym filmu jest miniwykład głównego bohatera, który wygłasza w sali na temat Polski, w którym z pasją ujawnia narodowe kompleksy i wady[5][7]. W końcowej sekwencji filmu bohater i Suzanne spotykają się po wielu latach podczas zwiedzania gmachu szkoły, w którym mieścił się dawny obóz[5]. Film kończy się odejściem Suzanne, którą wołaniem stara się zatrzymać główny bohater.
Obsada
edytujW filmie zagrało kilkudziesięciu polskich aktorów oraz statystów.
| Obsada aktorska filmu[1] | |||
| Lp. | Aktor | Rola | |
| 1. | Krzysztof Pieczyński | bohater | |
| 2. | Małgorzata Pieczyńska | Suzanne | |
| 3. | Joanna Szczepkowska | Janka Birmin | |
| 4. | Maria Pakulnis | Renee Bleist | |
| 5. | Gustaw Holoubek | Roullot | |
| 6. | Andrzej Szczepkowski | Thomson | |
| 7. | Henryk Borowski | Wildermayer | |
| 8. | Krzysztof Zaleski | Harry Markowski | |
| 9. | Krzysztof Gosztyła | MacKinley | |
| 10. | Wojciech Wysocki | Vilbert | |
| 11. | Jacek Sas-Uhrynowski | ksiądz Cleont | |
| 12. | Krzysztof Kowalewski | Pociejak | |
| 13. | Jan Kociniak | leutnant Klaus | |
| 14. | Janusz Bukowski | Max Pfitzner | |
| 15. | Adam Ferency | Jasiek Paluch | |
| 16. | Grzegorz Wons | Jean Ledoix | |
| 17. | Krzysztof Paszkowski | Krupski | |
| 18. | Wojciech Paszkowski | Krupski | |
| 19. | Marcin Troński | Mulat | |
| 20. | Jacek Domański | internowany | |
| 21. | Paweł Nowisz | żandarm niemiecki | |
| 22. | Helena Kowalczykowa | internowana | |
| 23. | Krystyna Wolańska | ||
| 24. | Bogusław Stokowski | brodacz grający na harmonijce | |
| 25. | Franciszek Stawarz | oficer niemiecki | |
| 26. | Zbigniew Korepta | żandarm | |
| 27. | Stefania Iwińska | internowana | |
| 28. | Kalina Jędrusik | kobieta słuchająca Chopina | |
| 29. | Józef Kalita | właściciel piwiarni | |
| 30. | Anna Majcher | kelnerka w piwiarni | |
| 31. | Andrzej Szenajch | mężczyzna w piwiarni | |
Nagrody
edytuj_(19341467456).jpg){kind=small} Nagrody
| ||
| Rok | Osoba | Nagroda |
| 1986 | Janusz Zaorski, Witold Adamek |
Nagroda Kinematografii za najwybitniejsze osiągnięcia programowe w dziedzinie filmu |
| Krzysztof Pieczyński | 11. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku: nagroda za pierwszoplanową rolę męską | |
| Maria Pakulnis | 11. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku: nagroda za drugoplanową rolę kobiecą | |
| Maria Pakulnis | Złoty Ekran (przyznawany przez czasopismo "Ekran") | |
| Janusz Zaorski | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno: Grand Prix – Złoty Lampart[8] | |
| Janusz Zaorski | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno: nagroda jury młodzieżowego | |
| 1987 | Janusz Zaorski | Festiwal Filmowy w Strasburgu: nagroda miasta Schiltigheim |
| Maria Pakulnis | Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego | |
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Jezioro Bodeńskie. filmpolski.pl ↓.
- ↑ a b c d e Bartosz Marzec, O „Jeziorze Bodeńskim” (1985) Janusza Zaorskiego [online], taktylkopatrze.wordpress.com, 27 września 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-07-17].
- ↑ a b c Jezioro Bodeńskie. Filmweb ↓.
- ↑ Jezioro Bodeńskie, [w:] Galeria Polskiego Plakatu [online], polishposter.biz [zarchiwizowane z adresu 2022-11-29].
- ↑ a b c d e f g h i 1985. Jezioro Bodeńskie, [w:] Stowarzyszenie Filmowców Polskich [online], sfp.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-07-03].
- ↑ a b c d e Piotr Mirski, Jezioro Bodeńskie. Janusz Zaorski, Polska, 1985 [online], kinonagranicy.pl [zarchiwizowane z adresu 2020-07-18].
- ↑ Jezioro Bodeńskie, [w:] Kino Iluzjon. Muzeum Sztuki Filmowej [online], iluzjon.fn.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-24].
- ↑ JEZIORO BODENSKIE (Lac de Constance), [w:] Festival del film Locarno, archive.pardo.ch, 1986 [zarchiwizowane 2016-03-07] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- „Jezioro Bodeńskie” 1985 (film) [online], dailymotion.com [dostęp 2024-06-07].
- Jezioro Bodeńskie w bazie IMDb (ang.)
- Jezioro Bodeńskie [online]. w bazie Filmweb
- Jezioro Bodeńskie [online]. w bazie filmpolski.pl
- Jezioro Bodeńskie w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
- Zdjęcia z filmu Jezioro Bodeńskie w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- ''Jezioro Bodeńskie'', archiwum.stopklatka.pl [zarchiwizowane 2020-07-17]. w bazie stopklatka.pl
- Jezioro Bodeńskie (1985) [online], filmoteka85.blogspot.com [zarchiwizowane z adresu 2022-03-30].
- JEZIORA BODEŃSKIEGO NARRATOR, [w:] Encyklopedia Internautica [online], encyklopedia.interia.pl [zarchiwizowane z adresu 2020-07-17].
- Jezioro Bodeńskie w bazie Rate Your Music (ang.)
- Maciej Maniewski, Nie odcinam się od korzeni (rozmowa z Januszem Zaorskim), akademiapolskiegofilmu.pl, styczeń 1986 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-01].
- Rafał Węgrzyniak, Wcielenia Vilberta [online], teatr-pismo.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-08-09].