Wikipedia

Jerzy Masełko

Jerzy Masełko (ur. 21 sierpnia 1944 w Gaju pod Krakowem) – polski i amerykański chemik, profesor University of Alaska Anchorage, grotołaz.

Jerzy Masełko
Jerzy Maselko
Ilustracja
Jerzy Masełko zimą na Alasce, 11 marca 2021
Państwo działania

 Polska
 Stany Zjednoczone (od 1982)

Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1944
Gaj pod Krakowem

Profesor
Specjalność: chemia nieorganiczna
Alma Mater

Politechnika Wrocławska
1967

Doktorat

1974
Politechnika Wrocławska

Profesura

2001
University of Alaska Anchorage

Odznaczenia
Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Jest synem nauczycieli Stanisława (1916–1992) i Anny (1913–2005) z domu Sadowskiej, która była przedwojenną harcerką w stopniu Harcerza Rzeczypospolitej. Egzamin maturalny złożył w Liceum Ogólnokształcącym w Ząbkowicach Śląskich. W latach 1961–1967 studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Doktorat uzyskał w 1974 w Instytucie Chemii Nieorganicznej Politechniki Wrocławskiej[1][2]. Promotorem doktoratu był prof. Adam Bartecki, z którym uzyskał patent na sposób odzysku miedzi z odpadów poflotacyjnych[3].

Od 1982 pracował w USA i zajmował stanowiska naukowe w Brandeis University Boston, Texas University Austin, West Virginia University Morgantown, a od 1995 jako Full Professor w University of Alaska Anchorage(inne języki) (UAA)[1]. Na emeryturę przeszedł w 2018[2].

Działalność naukowa

edytuj
 
Panorama Anchorage nad Zatoką Cooka (Ocean Spokojny) 61°13′00″N 149°53′00″W/61,216667 -149,883333

Zajmuje się chemią nieorganiczną, a w szczególności złożonymi systemami chemicznymi, początkami zjawiska życia[4][5][6], tworzeniem się systemów chemicznych i nieliniową dynamiką chemiczną[2][7]. Jest współautorem artykułów w „Nature”[8][9]. W 2002 był organizatorem w Anchorage międzynarodowej konferencji „Emergence in Chemical Systems”[10].

Współpracuje z Politechniką Wrocławską[11][1]. Analizował sposób zdobywania funduszów na badania naukowe[12]. Zorganizował współpracę i praktyki dla amerykańskich studentów w Politechnice Wrocławskiej[13][14]. Wyrażał opinię o perspektywach polskiej nauki[15].

Został wybrany do kolegium wybitnych naukowców Fundacji Kościuszkowskiej[16].

Działalność górska

edytuj
 
Jerzy Masełko (z lewej) i Norbert Pospieszny na dnie Wielkiej Studni w Jaskini Śnieżnej[17], 1968

Jest członkiem Sekcji Grotołazów Wrocław od 1962. Prezesem Sekcji był w kadencji 1973–1974[18]. W 1974 został wybrany na członka Komisji Taternictwa Jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu[19].

Na przełomie grudnia 1968 i stycznia 1969 wziął udział w wyprawie kierowanej przez Bernarda Uchmańskiego na dno (wówczas -640 m) Jaskini Śnieżnej. Członkami wyprawy byli także Roman Galar, Andrzej Ostromęcki, Kazimierz Piotrowski, Norbert Pospieszny i Marek Trzeciakowski[20]. Wyprawa wyszła z jaskini bez korzystania z lin i drabinek, co było rekordem świata w tej konkurencji[21][22].

W 1976 kierował wyprawą Sekcji na dno jaskini Racascmarca w Peru. W masywie Cordillera Vinococha odkryto wtedy siedem jaskiń powyżej wysokości 4500 m[23]. Jedną z nich (na wysokości 4530 m) nazwano Cueva de Wrocław[24]. Wcześniej kierował wyprawą Sekcji do jaskiń Krety[25].

Został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe.

Inne informacje

edytuj

Jest żonaty z Elżbietą (ur. 1948), prawniczką. Mają troje dzieci: Jacka, Joannę i Macieja, którzy pracują naukowo w różnych dyscyplinach biologii. Syn Jacek jest zdobywcą ośmiotysięcznych szczytów Everestu (w 1999), Makalu, Gasherbrum I i Gasherbrum II, a w czerwcu 2001 dokonał pierwszego, pięciodniowego przejścia północnej ściany Mendenhall Towers na Alasce (w okolicach Juneau)[26][27].

W 1989 uzyskał amerykański patent na konstrukcję składanej i niezatapialnej łódki[28].

Jest członkiem wspierającym Fundacji Kościuszkowskiej[29]. Razem z żoną wspierają Santa Fe Institute, ośrodek naukowy badający systemy złożone[30].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Kwiaty z Alaski, „Pryzmat” (248), Politechnika Wrocławska, 2011, s. 94–96, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-13].
  2. ↑ a b c Jerzy Maselko, Professor Emeritus [online], Chemistry Department, University of Alaska Ancorage [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  3. ↑ Udzielone patenty, patenty tymczasowe i wydane świadectwa autorskie, nr 79872, „Wiadomości Urzędu Patentowego” (4), 1975, s. 368 [dostęp 2020-11-17].
  4. ↑ Award Abstract #0608631, RUI: Pattern Formation in Cellular and Multicellular Chemical Systems [online], National Science Foundation, 2006–2009 [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  5. ↑ Kathleen McCoy, Hometown U: From the chemistry lab come structures that ‘build’ themselves [online], Achorage Daily News, 2016 [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  6. ↑ Jerzy Maselko, M. Maselko, Nonlinear chemical dynamics and origin of life, [w:] Steen Rasmussen i inni red., Protocells – bridging nonliwing and living matter, The Massachusetts Institute of Technology Press, 2009, ISBN 978-0-262-18268-3 (ang.).
  7. ↑ Jerzy Maselko i inni, Self-construction of complex forms in a simple chemical system, „Chemical Physics Letters”, 371 (5–6), 2003, s. 563–567, DOI: 10.1016/S0009-2614(03)00648-1 (ang.).
  8. ↑ Jerzy Maselko, Kenneth Showalter, Chemical waves on spherical surfaces, „nature”, 339 (6226), 1989, s. 609–611, DOI: 10.1038/339609a0 (ang.).
  9. ↑ David Winston i inni, Cross-membrane coupling of chemical spatiotemporal patterns, „nature”, 351 (6322), 1991, s. 132–135, DOI: 10.1038/351132a0 (ang.).
  10. ↑ University of Alaska Anchorage engaged in the community, [w:] University of Alaska – Many Traditions One Alaska, 2002, s. 19 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  11. ↑ Powrót alchemika, „Pryzmat” (257), 2012, s. 53–55, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-03].
  12. ↑ Maria Kisza, O komercjalizacji badań w USA z wątkiem polonijnym [online], Pryzmat – Politechnika Wrocławska, 2011 [dostęp 2020-11-03].
  13. ↑ Micah Kiehl i inni, Spontaneous formation of complex structures made from elastic membranes in an aluminum-hydroxide-carbonate system, „Chaos”, 25 (064310), 2015, DOI: 10.1063/1.4922589 (ang.).
  14. ↑ Maria Kisza, Coraz szersze kontakty z University of Alaska [online], Pryzmat – Politechnika Wrocławska, 2013 [dostęp 2020-11-03].
  15. ↑ Jerzy Masełko, Widziane z Alaski, „Pryzmat” (258), 2012, s. 92–93, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-17].
  16. ↑ KF Collegium of eminent scientists [online], Kosciuszko Foundation [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  17. ↑ Rafał M. Kardaś, Jaskinia Wielka Śnieżna, [w:] Jerzy Grodzicki (red.), Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Gelologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, 2014 [dostęp 2020-12-18].
  18. ↑ Elżbieta Pomorska i inni, Sekcja Grotołazów Wrocław – 50 lat Sekcji Matki Naszej 1955–2005, „Korkociąg”, wydanie specjalne, Sekcja Grotołazów Wrocław, październik 2005, s. 2 okładki (poczet prezesów Sekcji).
  19. ↑ J. Grodzicki, M. Sygoski, Wieści organizacyjne, „Taternik”, 53 (1 (234)), 1977, s. 38, ISSN 0137-3155 [dostęp 2020-11-17].
  20. ↑ Andrzej Macko, Siedmiu śmiałych, „Express Wieczorny”, XIII (11), 1969, s. 1 i 5, ISSN 0137-9119.
  21. ↑ Bernard Uchmański, Z głebin Tatr po rekord świata, „Taternik” (3), 1970, s. 97–101, ISSN 0137-8155 [dostęp 2020-10-26].
  22. ↑ Bernard Uchmański, 1969 – Rekord świata w podziemnej wspinaczce, [w:] Adam Pyka (red.), System „Jaskinia Wielka Śnieżna”: Historia eksploracji, wyd. III, monografia, 2014, s. 6, 28 [dostęp 2020-04-09].
  23. ↑ Wojciech W. Wiśniewski, Polacy w jaskiniach Peru, „Jaskinie” (3), 2004, s. 5, ISSN 1234-4345 [dostęp 2020-11-13].
  24. ↑ O historii taternictwa jaskiniowego w Geocentrum [online], Pryzmat – Wiadomości Politechniki Wrocławskiej, 2014 [dostęp 2020-11-13].
  25. ↑ Dzieje Sekcji [online], Sekcja Grotołazów Wrocław [dostęp 2020-11-15].
  26. ↑ 65. rocznica zdobycia Everestu – 45 Polaków było na szczycie [online], Polska Agencja Prasowa, 2018 [dostęp 2020-11-17].
  27. ↑ Ryszard „Napał” Pawłowski, Polski sukces na Alasce [online], wspinanie.pl, 2001 [dostęp 2020-11-03].
  28. ↑ Combined boat and cartop carrier, JUSTIA Patents, 1989, U.S. patent 4841900 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  29. ↑ Kosciuszko Foundation – Supporting membership, „Kosciuszko Foundation Newsletter”, LXIV (1), 2015, s. 24, ISSN 1081-2776 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  30. ↑ Santa Fe Institute, 2010 Annual Report [online], s. 20 [dostęp 2020-11-17] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Masełko&oldid=73932495”