Jan Puzyna
Jan Duklan Maurycy Paweł Puzyna herbu Oginiec (ur. 13 września 1842 w Gwoźdźcu, zm. 8 września 1911 w Krakowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy lwowski w latach 1886–1895, biskup diecezjalny krakowski w latach 1895–1911, kardynał prezbiter od 1901. Wnuk generała Józefa Dwernickiego.
| Kardynał prezbiter | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 września 1842 | |
| Data i miejsce śmierci |
8 września 1911 | |
| Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie | |
| Biskup diecezjalny krakowski | ||
| Okres sprawowania |
1895–1911 | |
| Biskup pomocniczy lwowski | ||
| Okres sprawowania |
1886–1895 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
1 grudnia 1878 | |
| Nominacja biskupia |
26 lutego 1886 | |
| Sakra biskupia |
25 marca 1886 | |
| Kreacja kardynalska |
15 kwietnia 1901 | |
| Kościół tytularny | ||
| Data konsekracji |
25 marca 1886 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Życiorys
edytujPochodził z galicyjskiej zamożniejszej linii Puzynów, która nie zabiegała o potwierdzenie tytułu książęcego w Austrii, stąd tytułował się, podobnie jak jego krewni, tytułem kniaź na Kozielsku. Syn kniazia Romana i Hortensji z Dwernickich, córki generała Józefa Dwernickiego[1]. W 1864 roku zdał egzamin dojrzałości w Stanisławowie. Studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i w Pradze, gdzie w 1868 uzyskał doktorat. Pracował w sądownictwie galicyjskim.
W 1876 wstąpił do seminarium duchownego w Przemyślu. Po otrzymaniu święceń kapłańskich został skierowany do parafii Ducha Świętego w Przeworsku w charakterze wikariusza, gdzie przebywał w latach 1879–1880[2]. Następnie powrócił do Przemyśla, gdzie w 1880 został mianowany kanonikiem.
26 lutego 1886 został prekonizowany biskupem pomocniczym archidiecezji lwowskiej.
W 1894 został prekonizowany biskupem diecezjalnym diecezji krakowskiej, który to urząd piastował od 1895. Ingres do katedry krakowskiej odbył 17 lutego 1895. 28 września 1901 założył nowe seminarium diecezjalne w Krakowie, a następnie zatroszczył się także o wzniesienie budynku przy ul. Podzamcze. Dokończył odnowę konserwatorską katedry wawelskiej (nie zrealizował projektu Akropolis wawelskiego Stanisława Wyspiańskiego), przerwał prace nad dekoracją skarbca katedralnego prowadzone przez Józefa Mehoffera. W 1908 koronował obraz Matki Bożej Bolesnej znajdujący się u oo. Franciszkanów. Odzyskał dla biskupstwa i odnowił kościół Benedyktynów w Tyńcu.
W 1901 odmówił zgody na katolicki pogrzeb pisarza Michała Bałuckiego, który w depresji popełnił samobójstwo[3]. W tym samym roku, wizytując III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, uznał przywitanie katechety gimnazjum, księdza Stanisława Puszeta, za niewystarczająco pokorne, i wykrzyknął: „Na kolana!”[3]. Wydarzenie to odbiło się głośno w ówczesnej prasie, a także w literaturze pięknej (w Wyzwoleniu Wyspiańskiego)[3]. Wdał się w spór na temat obsady katedr Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mieszkańców Krakowa zbulwersował w 1909 odmową pochowania Juliusza Słowackiego w katedrze na Wawelu[3][4] oraz odmową odprawienia mszy św. na Błoniach 15 lipca 1910 w 500. rocznicę bitwy grunwaldzkiej[3]. Tłumaczył, że jest przeciwnikiem „patriotyzmu ulicznego”.
15 kwietnia 1901 przez papieża Leona XIII został mianowany kardynałem prezbiterem z kościołem tytularnym San Vitale[5]. Podczas konklawe w 1903 zgłosił w imieniu cesarza Franciszka Józefa I (któremu zawdzięczał wybór na kardynała) protest zwany ekskluzywą wobec próby wyboru na papieża kardynała Mariana Rampolli del Tindaro. Zgłoszenie protestu miało wynikać z nieprzychylnego stosunku władcy Austro-Węgier Franciszka Józefa do Rampollego, który opowiadał się przeciwko katolickiemu pochówkowi syna cesarza – Rudolfa, zmarłego śmiercią samobójczą. Niedoszły papież wspierał także nastawione wrogo do Franciszka Józefa środowiska w Austro-Węgrzech[potrzebny przypis]. Protest zgłoszony przez kardynała Puzynę był ostatnią ekskluzywą w historii Kościoła. Rok później Pius X w konstytucji Commissum Nobis[6] zniósł prawo ekskluzywy[3].
W 1902 był głównym konsekratorem arcybiskupa ormiańskokatolickiego Józefa Teodorowicza[7].
Został pochowany w katedrze wawelskiej w kaplicy pw. Niepokalanego Poczęcia NMP.
Przypisy
edytuj- ↑ X. Jan Kardynał Puzyna. Książę Biskup krakowski Czas 1911 nr 409 z 9 września s. 1.
- ↑ Lista kapłanów pracujących w parafii Ducha Świętego w Przeworsku. bazylika.przeworsk.pl (arch.). [dostęp 2016-12-25].
- ↑ a b c d e f F. Ziejka: Z Montmartre na Wawel: W 200. rocznicę urodzin i 160. rocznicę śmierci Juliusza Słowackiego. „Alma Mater” nr 117 (10/2009). [dostęp 2014-09-05].
- ↑ Praca zbiorowa: Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy. Żarnowiec: 2010, s. 27. ISBN 978-83-906236-2-7.
- ↑ JAN KARDYNAŁ PUZYNA (1894 – 1911). diecezja.pl. [dostęp 2023-01-03]. (pol.).
- ↑ Commissum Nobis. cardinals.fiu.edu. [dostęp 2022-09-11]. (łac.).
- ↑ Konsekracja abp. Józefa Teodorowicza. muzhp.pl (arch.). [dostęp 2024-05-29].
Bibliografia
edytuj- Zgon kardynała Puzyny. „Nowości Illustrowane”. 37, s. 2, 16 września 1911.
- Przybyszewski B.: Zarys dziejów diecezji krakowskiej cz. III. Kraków: 1998. ISBN 83-85903-89-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Nota biograficzna Jana Puzyny na stronie archidiecezji krakowskiej [dostęp 2012-09-10]
- Jan Puzyna [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-02-19] (ang.).