Język rutulski
Język rutulski, także mukhad[2] (nazwa własna: МыхIабишды чIел) – język z rodziny języków kaukaskich. Używany jest przez Rutulów (ok. 36 tys. osób), rdzenną ludność kaukaską, zamieszkującą południowy Dagestan i częściowo Azerbejdżan.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 36 tys.[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | cau | ||
| ISO 639-3 | rut | ||
| IETF | rut | ||
| Glottolog | rutu1240 | ||
| Ethnologue | rut | ||
| WALS | rut | ||
| SIL | RUT | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Wyróżnia się pięć dialektów języka rutulskiego[3][4]. Dialekt mukhad ma największą liczbę użytkowników i służy jako język literacki[4].
Zdecydowanie zagrożony wymarciem, ze względu na małą liczebność społeczności i presję ze strony innych języków[2]. W użyciu jest także język rosyjski, a w Azerbejdżanie – również azerski[1]. Rutulski wykazuje wpływy obu tych języków[4]. Pewne znaczenie na poziomie lokalnym ma również język lezgiński[2]. Ludność rutulska w Azerbejdżanie często określa się jako Lezgini[5].
Piśmiennictwo rutulskie jest słabo rozwinięte[2]. W Rosji jest zapisywany cyrylicą, a w Azerbejdżanie wykorzystywany jest alfabet łaciński[1].
Alfabet
edytuj| А а | АӀ аl | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Гь гь | ГӀ гl | Д д | Е е | Ё ё |
| Дж дж | Ж ж | Дз дз | З з | И и | Й й | К к | Къ къ | Кь кь | КӀ кӀ | Л л |
| М м | Н н | О о | П п | ПӀ пӀ | Р р | С с | Т т | ТӀ тӀ | У у | Уь уь |
| УӀ уl | Ф ф | Х х | Хъ хъ | Хь хь | Ц ц | ЦӀ цӀ | Ч ч | ЧӀ чӀ | Ш ш | Щ щ |
| Ъ ъ | Ы ы | ЫӀ ыӀ | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Zobacz też
edytuj- Rutulskije Nowosti – jedyne czasopismo wydawane w języku rutulskim
Przypisy
edytuj- ↑ a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Rutul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b c d Salminen 2007 ↓, s. 267.
- ↑ Mariza Oglanovna Ibragimova, Unification Of Declension Types In The Dialects Of The Rutul Language, „European Proceedings of Social and Behavioural Sciences”, Knowledge, Man and Civilization - ISCKMC 2020, 2021, DOI: 10.15405/epsbs.2021.05.88, ISSN 2357-1330 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
- ↑ a b c Clarkson i Iurkova 2015 ↓, s. 4.
- ↑ Clarkson i Iurkova 2015 ↓, s. 1.
Bibliografia
edytuj- Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
- Jonathan Clarkson, Elena Iurkova, Important Factors in the Development of an Orthography: Shin-Shorsu Rutul—a Case Study, SIL International, 2015 (SIL Forum for Language Fieldwork 2015-002) [dostęp 2023-09-23] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Rutul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2011-05-09] (ang.).
- Rutul. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).