Język ajmara
Język ajmara (aymara) – język z rodziny ajmara, którym posługują się Indianie Ajmara. Ajmara niekiedy łączony jest z językiem keczua, tworząc wraz z nim tzw. subfylę keczumarańską[1]. Inną klasyfikację proponuje Ethnologue, traktując ajmara jako tzw. makrojęzyk, na który składają się dwa główne języki: ajmara centralny (w Boliwii i innych krajach)[2] oraz ajmara południowy (w Peru)[3].
| Obszar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
2,3 mln | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Boliwia, Peru | ||||||
| UNESCO | 2 wrażliwy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | ay | ||||||
| ISO 639-2 | aym | ||||||
| ISO 639-3 | aym | ||||||
| IETF | ay | ||||||
| Glottolog | nucl1667 | ||||||
| Ethnologue | aym | ||||||
| GOST 7.75–97 | айм 026 | ||||||
| Dialekty | |||||||
ISO 639-3: ayr – centralnyISO 639-3: ayc – południowy
| |||||||
| Występowanie | |||||||
| |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Obecnie językiem ajmara posługuje się ok. 2,3 mln osób, głównie w Andach[2][3], a w Peru oraz Boliwii jest jednym z języków urzędowych (obok hiszpańskiego i keczua).
Ajmara jest językiem aglutynacyjnym i, do pewnego stopnia, polisyntetycznym, z szykiem wyrazów SOV.
Jest zapisywany alfabetem łacińskim.
Fonologia
edytujSamogłoski
edytujJęzyk ajmara ma trzy samogłoski krótkie: a, o, u oraz odpowiadające im trzy samogłoski długie, zaznaczane w grafii za pomocą znaku umlautu: ä, ö, ü.
Spółgłoski
edytuj| Wargowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Miękkopodniebienne | Języczkowe | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zwarte proste | p | p | t | t | tʃ | ch | k | k | q | q |
| Zwarte przydechowe | pʰ | ph | tʰ | th | tʃʰ | chh | kʰ | kh | qʰ | qh |
| Zwarte ejektywne | pʼ | p' | tʼ | t' | tʃʼ | ch' | kʼ | k' | qʼ | q' |
| Szczelinowe | s | s | x | j | χ | x | ||||
| nosowe | m | m | n | n | ñ | ñ | ||||
| Boczne | l | l | ʎ | ll | ||||||
| Płynne | w | w | r | r | y | y | ||||
Etymologia
edytujPostulowana dawniej etymologia, że słowo „ajmara” pochodzi od słów „jaya” (starożytny) i „mara” (rok, czas), jest najpewniej błędna. Prawdziwa etymologia nazwy pozostaje niejasna. Informacje na ten temat można znaleźć w książce Lingüística Aimara napisanej przez szanowanego peruwiańskiego językoznawcę Rodolfo Cerrón-Palomino (2000: s. 34-36).
Rzadkie cechy
edytujJęzyk ajmara ma szereg cech, które są cytowane jako niezwykłe. Na przykład ajmara jest podawany jako język używający logiki trójwartościowej (większość języków używa logiki dwuwartościowej). Umberto Eco w Ricerca della Lingua Perfetta Nella Cultura Europea (W poszukiwaniu idealnego języka w kulturze europejskiej) pisze o ajmara jako języku z niezwykłą giętkością i zdolnością do neologizmów.
Przypisy
edytuj- ↑ Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 160, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
- ↑ a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Aymara, Central, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] (ang.).
- ↑ a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Aymara, Southern, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
- Krystyna Damm, Aldona Mikusińska (red.), Ludy i języki świata, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000 (PWN Leksykon), ISBN 83-01-13070-9, OCLC 830240260 (pol.).