Igliwie
Igliwie – opadłe na dno lasu liście (igły) drzew iglastych, stanowiące składnik ściółki leśnej. Igliwie stanowi także surowiec użytkowany do wyrobu m.in. pasz[1], olejków eterycznych, sztucznego włosia, stroiszu, wosków, papieru, płyt izolacyjnych[2]. Do przerobu pozyskiwane jest jednak zwykle w formie cetyny, tj. pozyskiwane jest z gałęzi drzew iglastych po ich obaleniu w lasach użytkowanych rębnie[1]. Igliwie sosen długoigielnych stanowi także surowiec dla plecionkarstwa[3].
Skład chemiczny
edytujSkład chemiczny igliwia jest zmienny w zależności od gatunku, pory roku, warunków naświetlenia w czasie rozwoju, jego świeżości i czasu rozkładu na dnie lasu[2].
Igliwie w świeżej masie w około połowie składa się z wody. W suchej masie dominuje lignina (ok. 23% w igliwiu sosnowym i 29% w świerkowym) i celuloza (ok. 30% w igliwiu sosnowym i 18% w świerkowym), pentozany stanowią ok. 6–7%. Garbniki roślinne oraz związki redukujące występują w ilościach ok. 4–5% w igliwiu sosnowym i po ok. 10% w igliwiu świerkowym. Soli mineralnych jest zwykle ok. 3 do 5%[2], w tym m.in. żelazo, wapń, miedź, fosfor, kobalt, mangan[1]. Spośród składników pokarmowych igliwie zawiera ok. 7% cukrów prostych, 10% białek i 7% tłuszczów[2]. Bogate jest w witaminy – w 100 g masy zawiera ich do kilkunastu razy więcej niż miąższ cytryny, tj. od 150 do 500 mg. Występują w nim: karoteny, witaminy E, K, P i in.[1] Chlorofili jest 500–1400 mg% (najwięcej latem). Poza tym igliwie zawiera substancje żywiczne, fitoncydy, glikozydy i in.[2]
Igliwie jest 30-krotnie bardziej zasobne w sole mineralne od tkanek zdrewniałych drzew[2].
Rola biocenotyczna
edytujZe względu na skład chemiczny i właściwości strukturalne igliwie odgrywa istotną rolę w kształtowaniu warunków siedliskowych w lasach. Jego usuwanie powodować może zubożenie siedliska. Odpowiada w istotnym zakresie za obieg soli mineralnych, zwłaszcza w lasach, w których eksploatowane jest drewno. Odgrywa poza tym ważną rolę w kształtowaniu struktury gleby, poprawia jej właściwości higroskopijne, na stokach ogranicza erozję i denudację. Igliwie ma też istotny wpływ na kształtowanie edafonu i rozwój grzybów, w tym odpowiadających za tworzenie sieci mykoryzowych[2]. Igliwie stanowi istotny budulec mrowisk w lasach iglastych[4]. Jest też ważnym składnikiem pożywienia głuszca[5].
Nagromadzenie się igliwia na dnie lasu podnosi ryzyko pożarów, może też zwiększać prawdopodobieństwo gradacji szkodników sosen. Gruba i słabo napowietrzona warstwa igliwia rozkłada się powoli, zwłaszcza problematyczne jest pod tym względem igliwie świerkowe, przyczyniające się znacznie do zakwaszania gleby[2].
Zastosowanie
edytuj
Igliwie było ważnym surowcem w Związku Radzieckim, w którym z igieł wyrabiano mączkę paszowo-witaminową, pastę chlorofilowo-karotenową i inne produkty. W Polsce do 1960 wyrabiano z igliwia sztuczne włosie. Pozyskuje się nadal igliwie w postaci cetyny do wyrobu stroiszy (głównie igliwie jodłowe i świerkowe), olejków eterycznych (głównie jodłowe i sosnowe) oraz ekstraktu kąpielowego[1]. W tradycjach wielu regionów obecne jest i prawdopodobnie ma dawną historię (nieudokumentowaną ze względu na nietrwałość wyrobów) stosowanie igieł sosnowych do wyplatania różnych wyrobów, zwłaszcza w formie koszyków. Igliwie sosen wykorzystywane jest w plecionkarstwie w Ameryce Północnej i Środkowej, w Azji Południowo-Wschodniej, na Wyspach Kanaryjskich[3].
Mączka paszowo-witaminowa
edytujWyrabia się ją ze świeżych igieł szybko wysuszonych w wysokiej temperaturze i zmielonych. Z 1 tony cetyny uzyskuje się 250 kg mączki[2]. Stosuje się ją jako kilkuprocentowy dodatek do karmy zwierząt hodowlanych. Preparat ma zwiększać mleczność krów i nieśność kur[1]. Wartości odżywcze mąka z igliwia ma jak dobrej jakości siano, a w odniesieniu do chlorofilu, soli mineralnych i witamin jest od niego zasobniejsza. W krajach Związku Radzieckiego w 1983 produkowano 175 tys. ton mączki z igliwia[2].
Pasta chlorofilowo-karotenowa
edytujStanowi zagęszczony ekstrakt benzenowy[1]. Z 1 tony cetyny uzyskuje się ok. 50 kg pasty[2]. Wykorzystywana jest do wyrobu leków oraz produktów kosmetycznych (mydeł, kremów do golenia, past do zębów)[1].
Olejki eteryczne
edytujPozyskiwane są ze świeżego igliwia metodą destylacji z parą wodną. Cenionym surowcem do produkcji olejków jest zwłaszcza cetyna jodły syberyjskiej, w mniejszym stopniu jodły pospolitej i sosny zwyczajnej. Olejki z igieł jodłowych i sosnowych wykorzystuje się do produkcji mydeł i odświeżaczy powietrza[2].
Sztuczne włosie
edytujWytwarzane było jako namiastka tzw. trawy morskiej, tj. materiał wyściółkowy. Używane było przy wyrobie mebli tapicerowanych oraz w siedziskach w wagonach kolejowych. Wyrabiano je poprzez wygniatanie igieł, działanie zasad lub grzybów pleśniowych. Zastosowanie sztucznego włosia skończyło się wraz z popularyzacją materiałów wyściółkowych z tworzyw sztucznych[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Mała encyklopedia leśna. Marian Kiełbaska (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991, s. 178, 558. ISBN 83-01-08938-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Wiesław Grochowski: Uboczna produkcja leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 244–268. ISBN 83-01-09535-0.
- ↑ a b Judy Mofield Mallow: Pine Needle Basketry: From Forest Floor to Finished Project. Lark Books, 1996, s. 105. ISBN 1-887374-14-0.
- ↑ Jan Boczek, Grzegorz Pruszyński. Pozytywna rola owadów w gospodarce i życiu człowieka. „Zagadnienia doradztwa rolniczego”. 1, s. 98–105, 2015.
- ↑ Zbigniew Głowaciński: Polska czerwona księga zwierząt. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1992, s. 150–151. ISBN 83-09-01520-8.