Wikipedia

Halina Konopacka

polska lekkoatletka

Halina Konopacka, również Halina Konopacka-Matuszewska-Szczerbińska[1][2], właśc. imiona: Leonarda Kazimiera Konopacka[1] (ur. 26 lutego 1900 w Rawie Mazowieckiej, zm. 28 stycznia 1989 w Daytona Beach) – polska lekkoatletka, dyskobolka, pierwsza polska złota medalistka olimpijska. Dama Orderu Orła Białego.

Halina Konopacka
Leonarda Kazimiera Konopacka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1900
Rawa Mazowiecka, Królestwo Polskie, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

28 stycznia 1989
Daytona Beach, Stany Zjednoczone

Wzrost

181 cm

Faksymile
Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska
Igrzyska olimpijskie
złoto Amsterdam 1928 lekkoatletyka
(rzut dyskiem)
Światowe Igrzyska Kobiet
złoto Göteborg 1926 rzut dyskiem
złoto Praga 1930 rzut dyskiem
brąz Göteborg 1926 pchnięcie kulą oburącz
Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrna Odznaka Orderu Zasługi PRL
Multimedia w Wikimedia Commons
Halina Konopacka podczas rzutu dyskiem na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie w 1928.
Gwiazda w Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie
Dom przy ul Grochowskiej 326 w Warszawie, w którym mieszkała Konopacka
Dom przy ulicy Filtrowej 69 w Warszawie, w którym mieszkała Konopacka

Życiorys

edytuj

Urodziła się w Rawie Mazowieckiej w mieszczańskiej rodzinie Jakuba i Marianny z Raszkiewiczów Konopackich[3]. Ze strony matki miała przodków pochodzenia tatarskiego[4]. Wkrótce, wraz z rodzicami, zamieszkała w Warszawie przy ul. Grochowskiej 326[5][3]. Rodzina pasjonowała się sportem, głównie tenisem, w którego grał jej ojciec, siostra Czesława (ur. 1899) i brat Tadeusz (1895–1990), późniejszy piłkarz i lekkoatleta, instruktor Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego[1][5]. Całe rodzeństwo biegle mówiło też po francusku i rosyjsku[5]. Ukończyła żeńskie gimnazjum Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie[1][5].

Karierę sportową rozpoczęła od narciarstwa. Przypadkiem, jako studentka Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 trafiła do sekcji lekkoatletycznej AZS Warszawa[6], gdzie w 1923 wypatrzył ją francuski trener Maurice Baquet[3]. Przez całą karierę reprezentowała tylko AZS Warszawa. Uprawiała rzut dyskiem, rzut oszczepem, pchnięcie kulą, skok wzwyż i skok w dal. W 1924 świętowała zdobycie mistrzostwa Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, a w 1926 ustanowiła pierwszy ze swoich rekordów świata w rzucie dyskiem – 34,15 m[7]. W tym samym roku na II Igrzyskach Kobiet w Göteborgu odniosła zwycięstwo wynikiem 37,71[8]. O jej wszechstronności świadczy 27 tytułów mistrzyni Polski zdobytych w kilku konkurencjach, między innymi w: rzucie dyskiem, pchnięciu kulą, pięcioboju, skoku w dal i rzucie oszczepem[9]. Również znakomicie grała w piłkę ręczną, jeździła konno, grała na fortepianie, pasjonowała się automobilizmem. Komentatorzy sportowi nadali jej przydomek „Czerbieta” (zbitek słów: „czerwona kobieta”), gdyż zwykle występowała w czerwonym berecie.

31 lipca 1928 podczas igrzysk olimpijskich w Amsterdamie ustanowiła rekord świata w rzucie dyskiem wynikiem 39,62 m i zdobyła pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski[7]. W plebiscycie dziennikarzy sportowych została uznana za Miss Igrzysk w Amsterdamie[10]. Do końca swojej kariery nie została pokonana w rzucie dyskiem w żadnych zawodach. W 1931 wycofała się z czynnego życia sportowego[11]. Po zakończeniu kariery lekkoatletycznej grała w tenisa w barwach Lawn-Tenis Klubu w Agrykoli Warszawa[5]. W mikście z Czesławem Spychałą zdobyła brązowy medal narodowych mistrzostw Polski w latach 30. XX wieku[12]).

Laureatka Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1927 i 1928)[13]. Zwyciężczyni Plebiscytu „Przeglądu Sportowego” na najlepszego sportowca Polski w 1927 i 1928[6]. Działała też w strukturach sportowych. Członkini Zarządu Międzynarodowej Federacji Sportów Kobiecych, prezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej Kobiet[5].

Zajmowała się również poezją i malarstwem. Publikowała w „Wiadomościach Literackich” i „Skamandrze”, gdzie w 1926 opublikowany został jej pierwszy wiersz „Skrzypce”[5]. W 1929 wydano zbiór jej wierszy „Któregoś dnia”[5][7]. Po wojnie malowała głównie kompozycje kwiatowe, podpisując obrazy pseudonimem Helen George[9][11]. W 1935 została redaktorką naczelną dwutygodnika sportowego „Start”[5][8].

Gdy wybuchła II wojna światowa, we wrześniu 1939 towarzyszyła mężowi Ignacemu Matuszewskiemu przy ewakuacji złota Banku Polskiego, którą ten organizował i nadzorował[11]. Była kierowcą jednej z ciężarówek na trasie przez Rumunię nad Morze Czarne i dalej do Francji. Po klęsce Francji, wraz z mężem przez Hiszpanię dotarła w 1941 do Stanów Zjednoczonych. Udzielała się w nowojorskiej Polonii społecznie i kulturalnie, m.in. pracowała w Instytucie Józefa Piłsudskiego[5]. Po śmierci męża prowadziła szkółkę narciarską w Roslyn, a także projektowała damskie ubrania, prowadząc jednocześnie sklep konfekcyjny[5]. W Nowym Jorku mieszkała do 1959, a następnie w Sebastian na Florydzie[5][11].

Po wojnie odwiedziła Polskę trzykrotnie w 1958, 1970 i 1975[14].

Była dwukrotnie zamężna: z Ignacym Matuszewskim – od 20 grudnia 1928 (ślub zawarto w Rzymie[15]) do jego śmierci 3 sierpnia 1946[11], i z Jerzym Szczerbińskim – od 1949 do jego śmierci w 1959[9].

Zmarła w Daytona Beach[5][16]. 18 października 1990 jej prochy spoczęły na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 67D-1-26)[11].

Rekordy życiowe

edytuj

Osiągnięcia

edytuj
  • IO w Amsterdamie: 1. miejsce w rzucie dyskiem
  • Światowe Igrzyska Kobiet: 1926 – 1. m. w rzucie dyskiem, 3. m. w pchnięciu kulą oburącz, 5. m. w rzucie oszczepem oburącz, 1930 – 1. m. w rzucie dyskiem
  • trzykrotna rekordzistka świata w rzucie dyskiem: 1926 – 34,15 m; 1927 – 39,18; 1928 – 39,62 m
  • 27-krotna mistrzyni Polski w pchnięciu kulą, rzucie dyskiem, oszczepem, skoku wzwyż, 3-boju, 5-boju, sztafecie 4x75 m, 4x100 m, 4x200 m
  • 23-krotna rekordzistka Polski

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
  • W 1999 została ustanowiona Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej w Pruszkowie[21].
  • W 2000 w pierwszej edycji Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie odsłonięto Gwiazdę Haliny Konopackiej.
  • Była patronką Gimnazjum nr 2 w Rawie Mazowieckiej – jej rodzinnym mieście.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Konopacka – Matuszewska – Szczerbińska Halina – właściwie Leonarda Kazimiera, [w:] Biografie [online], Polski Komitet Olimpijski, 2013 [dostęp 2020-02-27].
  2. ↑ Konopacka Halina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-02-27].
  3. ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 308.
  4. ↑ 25 lat temu zmarła Halina Konopacka [online], sport.wp.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Wystawy do pobrania: Halina Konopacka. [w:] Aleksandra Rybińska-Bielecka [on-line]. edukacja.ipn.gov.pl, 2023-07-28. [dostęp 2024-08-12].
  6. ↑ a b Jatkowska 2017 ↓, s. 50.
  7. ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 309.
  8. ↑ a b Jatkowska 2017 ↓, s. 51.
  9. ↑ a b c Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 75. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
  10. ↑ Wryk 2015 ↓, s. 310.
  11. ↑ a b c d e f Wryk 2015 ↓, s. 311.
  12. ↑ Maciej Petruczenko: Historyczny rekord świata Haliny Konopackiej, mistrzyni godnej Orła Białego. przegladsportowy.onet.pl, 2017-05-10. [dostęp 2024-08-11].
  13. ↑ Mała encyklopedia sport. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
  14. ↑ Jatkowska 2017 ↓, s. 67.
  15. ↑ Ślub p. Haliny Konopackiej. „Gazeta Lwowska”. Nr 294, s. 3, 22 grudnia 1928. 
  16. ↑ Jatkowska 2017 ↓, s. 68.
  17. ↑ M.P. z 2019 r. poz. 101 „jako wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, z okazji Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.
  18. ↑ Anna Kondek-Dyoniziak: Prezydent uhonorował pośmiertnie Orderem Orła Białego ponad 20 wybitnych Polaków. dzieje.pl, 11 listopada 2018. [dostęp 2018-11-11].
  19. ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 99, nr 6 z 15 grudnia 1989. 
  20. ↑ M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 615 „za zasługi około rozwoju sportu polskiego i propagandy Polski zagranicą”.
  21. ↑ O nas. wskfit.pl. [dostęp 2017-10-07].

Bibliografia

edytuj
  • Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 308–311. ISBN 978-83-64864-22-3.
  • Gabriela Jatkowska: Przerwane Igrzyska. Warszawa: 2017.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Halina_Konopacka&oldid=75530207”