Gundioszczurowate
Gundioszczurowate[3] (Diatomyidae) – rodzina ssaków z infrarzędu jeżozwierzokształtnych (Hystricognathi) w obrębie rzędu gryzoni (Rodentia)[2], której zasięg ogranicza się do południowej i wschodniej Azji[4].
| Diatomyidae | |||
| Mein & Ginsburg, 1997[1] | |||
 Przedstawiciel rodziny – młody samiec skamielinowca laotańskiego (Laonastes aenigmamus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
gundioszczurowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
†Diatomys Li, 1974 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Rodzaje | |||
| |||
Historia odkrycia i badań
edytujGundioszczurowate były do niedawna uważane przez paleontologów za rodzinę gryzoni wymarłą przed 11 milionami lat. W 2005 roku Paulina Jenkins z gronem współpracowników z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie opublikowała wyniki badań nowego gatunku gryzonia, który został odkryty w 1996 roku prowincji w Khammouan w Laosie. Ze względu na znaczną odmienność morfologiczną i genetyczną od znanych gatunków, gryzoń nie mógł być zaklasyfikowany do żadnej ze znanych rodzin.
Na podstawie przeprowadzonej w 2004 roku przez Jenkins[2] analizy mitochondrialnego DNA oraz cytochromu b włączono rodzaj Leonastes do gundiokształtnych[5][6]. Nowa rodzina otrzymała nazwę Laonastidae, a odkryty gatunek został nazwany Laonastes aenigmamus[2] (skamielinowiec laotański[3]).
W 2006 roku Mary Dawson, kurator działu paleontologii ssaków Carnegie Museum of Natural History w Pittsburghu w Pensylwanii, opublikowała na łamach „Science” artykuł, w którym wykazała, że odkrycie skamielinowca laotańskiego winno być uznane za tzw. efekt Łazarza w stosunku do uznanej za wymarłą rodziny gryzoni gundioszczurowate, a on sam powinien zostać uznany za jej przedstawiciela[5].
Systematyka
edytujDo rodziny gundioszczurowatych zalicza się jeden występujący współcześnie rodzaj[7][8][3]:
- Laonastes Jenkins, Kilpatrick, M.F. Robinson & Timmins, 2005 – skamielinowiec – jedynym przedstawicielem jest Laonastes aenigmamus Jenkins, Kilpatrick, M.F. Robinson & Timmins, 2005 – skamielinowiec laotański
Opisano również rodzaje wymarłe[4][9][10]:
- Diatomys Li Chuankui, 1974[11]
- Fallomus Flynn, Jacobs & Cheema, 1986[12]
- Inopinatia Marković, Wessels, Van de Weerd & De Bruijn, 2018[10] – jedynym przedstawicielem był Inopinatia balkanica Marković, Wessels, Van de Weerd & De Bruijn, 2017
- Marymus Flynn, 2007[4] – jedynym przedstawicielem był Marymus dalanae Flynn, 2007
- Pierremus López-Antoñanzas, 2010[9] – jedynym przedstawicielem był Pierremus ladakhensis (Nanda & Sahni, 1998)
- Willmus Flynn & Morgan, 2005[13] – jedynym przedstawicielem był Willmus maximus Flynn & Morgan, 2005
Rozmieszczenie geograficzne
edytujWiększość znanych gatunków z rodziny Diatomyidae występowała na terenie południowej i wschodniej Azji; jeden gatunek, Inopinatia balkanica, znany jest ze skamieniałości odkrytych w Europie (Serbia)[10]. Najstarsze kopalne ślady występowania tych gryzoni datowane są na oligocen. Młodsze, odnalezione w Pakistanie skamieliny gatunku Marymus dalanae są datowane na przełom oligocenu i miocenu. Opisywane przez paleontologów na podstawie śladów kopalnych gatunki z Tajlandii, Chin i Japonii charakteryzowały się większą masą ciała oraz zredukowanym uzębieniem o charakterystycznym dwurzędowym układzie (bilophodont). Stopień ścierania uzębienia wskazywał, że zwierzęta te należały do roślinożerców. Paleontolodzy wskazywali także na dość szybko postępujące w czasie zróżnicowanie w obrębie rodziny. Współczesny skamielinowiec laotański zamieszkuje skaliste tereny w centralnej części Laosu[4].
Uwagi
edytuj- ↑ Typ nomenklatoryczny: Laonastes Jenkins, Kilpatrick, M.F. Robinson & Timmins, 2005
Przypisy
edytuj- ↑ P. Mein & L. Ginsburg. Les mammifères du gisement miocène inférieur de Li Mae Long, Thaïlande : systématique, biostratigraphie et paléoenvironnement. „Geodiversitas”. 19 (4), s. 810, 1997. (fr.).
- ↑ a b c d P.D. Jenkins, C.W. Kilpatrick, M.F. Robinson & R.J. Timmins. Morphological and molecular investigations of a new family, genus and species of rodent (Mammalia: Rodentia: Hystricognatha) from Lao PDR. „Systematics and Biodiversity”. 2 (4), s. 419–454, 2005. DOI: 10.1017/S1477200004001549. (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d Laurence J. Flynn, Origin and Evolution of the Diatomyidae, with Clues to Paleoecology from the Fossil Record, „Bulletin of Carnegie Museum of Natural History”, 39, Peabody Museum, Harvard University, Cambridge, 2007, s. 174, DOI: 10.2992/0145-9058(2007)39[173:OAEOTD]2.0.CO;2 (ang.).
- ↑ a b M.R. Dawson, L. Marivaux, Li Ch.-k., K.Ch. Beard i inni. Laonastes and the "Lazarus Effect" in Recent Mammals. „Science”. 311 (5766), s. 1456–1458, 2006. DOI: 10.1126/science.1124187. (ang.).
- ↑ D. Huchon i inni, Multiple molecular evidences for a living mammalian fossil, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 18, 104, 2007, s. 7495–7499, DOI: 10.1073/pnas.0701289104 (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-14]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 542. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b R. López-Antoñanzas. First diatomyid rodent from the Early Miocene of Arabia. „Naturwissenschaften”. 98 (2), s. 119, 2011. DOI: 10.1007/s00114-010-0745-0. (ang.).
- ↑ a b c Z. Marković, W. Wessels, A.A. van de Weerd & H. de Bruijn. On a new diatomyid (Rodentia, Mammalia) from the Paleogene of south-east Serbia, the first record of the family in Europe. „Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments”. 98 (3), s. 461, 2017. DOI: 10.1007/s12549-017-0301-4. (ang.).
- ↑ 李传夔 / Ch. Li. 山东临朐中新世啮齿类化石 / A probable geomyoid rodent from Middle Miocene of Linchu, Shantung. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 12 (1), s. 43, 1974. (chiń. • ang.).
- ↑ L.J. Flynn, L.L. Jacobs & I.U. Cheema. Baluchimyinae, a new ctenodactyloid rodent subfamily from the Miocene of Baluchistan. „American Museum novitates”. 2841, s. 13, 1986. (ang.).
- ↑ L.J. Flynn & M.E. Morgan. An unusual diatomyid rodent from an infrequently sampled Late Miocene interval in the Siwaliks of Pakistan. „Palaeontologia Electronica”. 8 (1;17A), s. 3, 2005. (ang.).