Wikipedia

Grzegorz Ryś

polski duchowny rzymskokatolicki i historyk, arcybiskup i kardynał, doktor habilitowany
Ten artykuł dotyczy polskiego duchownego. Zobacz też: Grzegorz Ryś – polski siatkarz i trener siatkarski.

Grzegorz Wojciech Ryś[1] (ur. 9 lutego 1964 w Krakowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor habilitowany nauk humanistycznych specjalizujący się w historii Kościoła, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 2007–2011, biskup pomocniczy krakowski w latach 2011–2017, arcybiskup metropolita łódzki od 2017, administrator apostolski diecezji kaliskiej w latach 2020–2021, kardynał prezbiter od 2023.

Grzegorz Ryś
Kardynał prezbiter
Ilustracja
Grzegorz Ryś (2024)
Herb duchownego Virtus in infirmitate
Moc w słabości
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

9 lutego 1964
Kraków

Arcybiskup metropolita łódzki
Okres sprawowania

od 2017

Biskup pomocniczy krakowski
Okres sprawowania

2011–2017

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

22 maja 1988

Nominacja biskupia

16 lipca 2011

Sakra biskupia

28 września 2011

Kreacja kardynalska

30 września 2023
Franciszek

Kościół tytularny

Świętych Cyryla i Metodego

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

28 września 2011

Miejscowość

Kraków

Miejsce

bazylika archikatedralna
św. Stanisława
i św. Wacława

Konsekrator

Stanisław Dziwisz

Współkonsekratorzy

Franciszek Macharski
Stanisław Ryłko

Życiorys

edytuj

Młodość i wykształcenie

edytuj

Urodził się 9 lutego 1964 w Krakowie[2]. Ochrzczony został w tamtejszej bazylice Mariackiej przez księdza Ferdynanda Machaya[3]. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie[4].

W latach 1982–1988 studiował na Wydziale Teologicznym oraz na Wydziale Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, a także w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 22 maja 1988 w katedrze na Wawelu kardynał Franciszek Macharski[2], arcybiskup metropolita krakowski[5]. W 1994 na podstawie dysertacji Średniowieczna pobożność ludowa na ziemiach polskich. Próba typologii uzyskał doktorat z nauk teologicznych, a w 2000 na podstawie rozprawy Jan Hus wobec kryzysu Kościoła doby Wielkiej Schizmy uzyskał habilitację z nauk humanistycznych w zakresie historii[6].

Prezbiter

edytuj

W latach 1988–1989[7] pracował jako wikariusz w parafii Świętych Małgorzaty i Katarzyny w Kętach[8]. Od 2004 do 2007 pełnił funkcję dyrektora Archiwum Kapituły Metropolitalnej w Krakowie. Duszpastersko angażował się w działalność Ruchu Światło-Życie, Drogi Neokatechumenalnej, Chrześcijańskiego Braterstwa Osób Chorych i Niepełnosprawnych oraz wspólnoty namArka. Corocznie przez 25 lat uczestniczył w Pieszej Pielgrzymce Krakowskiej na Jasną Górę, będąc przewodnikiem grupy 6[9]. Był komentatorem pielgrzymek Jana Pawła II w Telewizji Polskiej i Polskim Radiu. Po jego śmierci współorganizował czuwania, a podczas procesu beatyfikacyjnego zasiadał w komisji historycznej działającej przy trybunale rogatoryjnym[10].

W 1995 został współpracownikiem „Tygodnika Powszechnego”, w którym w 2011 rozpoczął prowadzenie cotygodniowej rubryki poświęconej komentarzowi do Pisma św. („Okruchy słowa” następnie „Czytania”). Wszedł w skład redakcji miesięcznika „Znak”[9].

Działalność naukowo-dydaktyczna

edytuj

Został kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Średniowieczu[6][10] oraz Katedry Historii Starożytnej i Średniowiecznej w Instytucie Historii na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II (wcześniej Papieskiej Akademii Teologicznej)[6]. W latach 2007–2011 piastował urząd rektora Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej, ponadto w latach 2010–2011 był przewodniczącym Konferencji Rektorów Seminariów Duchownych w Polsce[2]. Był organizatorem działającego od 2014 w Krakowie Ogólnopolskiego Seminarium dla Starszych Kandydatów do Święceń[9].

Napisał ponad 40 publikacji naukowych i popularnych z zakresu historii, teologii i duchowości[9].

Biskup

edytuj
 
Grzegorz Ryś w czasie modlitwy ekumenicznej podczas obchodów 75. rocznicy likwidacji getta łódzkiego (2019)

16 lipca 2011 papież Benedykt XVI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej ze stolicą tytularną Arcavica[11][12]. Święcenia biskupie otrzymał wraz z Damianem Muskusem 28 września 2011 w katedrze na Wawelu[13]. Konsekratorem był kardynał Stanisław Dziwisz, arcybiskup metropolita krakowski, a współkonsekratorami kardynałowie Franciszek Macharski, arcybiskup senior krakowski, i Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich[5]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Virtus in infirmitate” (Moc w słabości)[14]. W archidiecezji krakowskiej objął urząd wikariusza generalnego[2].

14 września 2017 papież Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą łódzkim[15][16]. Ingres do bazyliki archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi odbył 4 listopada 2017[17]. 29 czerwca 2018 na placu św. Piotra w Rzymie odebrał od papieża Franciszka paliusz[18], który uroczyście został mu nałożony 5 października 2018 w katedrze łódzkiej przez arcybiskupa Salvatore Pennacchia, nuncjusza apostolskiego w Polsce[19]. W latach 2018–2021 przeprowadził czwarty w historii archidiecezji synod, poświęcony młodzieży, rodzinie i parafii[9]. W 2019 wprowadził w archidiecezji diakonat stały[20], powołał Szkołę Katechistów[9], Międzynarodowe Diecezjalne Seminarium Misyjne dla nowej Ewangelizacji Redemptoris Mater[21] i przyjął w Łodzi przeniesione z Krakowa Ogólnopolskie Seminarium dla Starszych Kandydatów do Święceń[9].

25 czerwca 2020 papież Franciszek mianował go administratorem apostolskim sede plena diecezji kaliskiej[22][23]. Rządy w diecezji przejął 27 czerwca 2020[24]. 17 października 2020, po przyjęciu przez papieża Franciszka rezygnacji biskupa Edwarda Janiaka z funkcji biskupa diecezjalnego, został administratorem apostolskim sede vacante diecezji[25][26]. Funkcję tę pełnił do 11 lutego 2021, kiedy diecezję kanonicznie objął nowy biskup diecezjalny Damian Bryl[27].

9 lipca 2023 papież Franciszek zapowiedział włączenie go do Kolegium Kardynałów[28][29], a 30 września 2023 w trakcie konsystorza na placu Świętego Piotra[30] kreował go kardynałem prezbiterem, nadając mu jako kościół tytularny kościół Świętych Cyryla i Metodego[31][32]. 14 października 2023 odbył kardynalski ingres do katedry łódzkiej[33], a 22 listopada 2023 uroczyście objął swój kościół tytularny w Rzymie[34].

W ramach Konferencji Episkopatu Polski w latach 2011–2021 był przewodniczącym Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji[35][36], działającego przy Komisji Duszpasterstwa[35], a w 2022 objął funkcję przewodniczącego Rady ds. Dialogu Religijnego i Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem[37]. W latach 2017–2022 należał do Rady Stałej[38][37], ponownie dołączył do niej w 2023 z urzędu jako kardynał kierujący diecezją[39][40]. Ponadto wszedł w skład Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski w 2016 roku[41], Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego[42] i Rady ds. Rodziny[43]. 21 listopada 2020 papież Franciszek mianował go członkiem Kongregacji ds. Biskupów[44][45], a 4 października 2023 mianował go członkiem Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów oraz potwierdził jako członka Dykasterii ds. Biskupów[46]. W 2018 wziął udział w sesji Synodu Biskupów o młodzieży[47], a w 2023, z osobistej papieskiej nominacji, a nie jako członek polskiej delegacji[48][49], w pierwszym zgromadzeniu Synodu Biskupów o synodalności[50].

W 2024 konsekrował biskupów pomocniczych łódzkich Piotra Kleszcza i Zbigniewa Wołkowicza, a w 2023 był współkonsekratorem podczas sakry biskupa pomocniczego legnickiego Piotra Wawrzynka[5].

Kaznodzieja i rekolekcjonista, posługujący w archidiecezji łódzkiej (doroczne rekolekcje kapłańskie, rekolekcje wielkopostne dla młodzieży „Arena Młodych”, „Rekolekcje dla Łodzi”), jak i podczas cyklicznych wydarzeń ogólnopolskich (Lednica, Przystanek Jezus, rekolekcje Strefa Chwały Festiwal w Starym Sączu, spotkania Taizé, Chemin Neuf)[9]. Przygotował rozważania drogi krzyżowej odprawionej podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie w 2016[51]. Zaangażowany na rzecz ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego. Był pomysłodawcą zorganizowanego w 2011 spotkania chrześcijan, żydów i muzułmanów w intencji pokoju pod nazwą „Echo Asyżu w Krakowie”, a także serii spotkań „Dziedziniec Pogan” dotyczących dialogu między wierzącymi a niewierzącymi. W latach 2012–2018 należał do Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W latach 2013–2017 zasiadał w kapitule Nagrody im. Ks. Stanisława Musiała przyznawanej przez Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze”. Wszedł również w skład kapituł Nagrody im. księdza Józefa Tischnera i Orderu Ecce Homo[9].

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

W 2018 prezydent RP Andrzej Duda za zasługi w działalności na rzecz rozwoju nauki nadał mu Złoty Krzyż Zasługi[1].

W 2023 został uhonorowany Odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”[52]. Otrzymał tytuł Małopolanina Roku 2017 przyznawany przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski[53].

Ponadto został uhonorowany Nagrodą im. Klemensa Bąkowskiego nadaną przez Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (2017)[54], tytułem Ambasadora Polszczyzny w Mowie przyznanym przez Radę Języka Polskiego (2019)[55], Medalem 75-lecia Misji Jana Karskiego przyznaną przez Towarzystwo Jana Karskiego (2019)[56], Szablą Kilińskiego Związku Rzemiosła Polskiego (2022)[57], medalem 600-lecia Łodzi (2023)[58] i Menorą Dialogu przyznaną przez Stowarzyszenie Coexist i Fundację Signum (2024)[59].

Książki

edytuj
 
Grzegorz Ryś podczas spotkania autorskiego w Domu Arcybractwa Miłosierdzia w Krakowie (2016)
  • Rekolekcje. Modlitwa, post, jałmużna (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 2013)
  • Kościelna wiosna (razem z Krystyną Strączek; Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 2013)
  • Franciszek. Życie – miejsca – słowa (Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 2013)
  • Czy wiara ma sens? (Wydawnictwo M, Kraków 2014)
  • Skandal miłosierdzia. Rozważania dla każdego (Wydawnictwo WAM, Kraków 2014)
  • Wiara z lewej, prawej i Bożej strony (Wydawnictwo WAM, Kraków 2014)
  • Moc słowa (Wydawnictwo WAM, Kraków 2016)
  • Jeden święty, powszechny, apostolski. Spotkania z historią Kościoła (Wydawnictwo WAM, Kraków 2016)
  • Moc wiary (Wydawnictwo WAM, Kraków 2017)
  • Znać lub nie znać Jezusa (Wydawnictwo M, Kraków 2019)
  • Czas zbawienia. Liturgia w codzienności (Wydawnictwo M, Kraków 2020)
  • Piąta Ewangelia (Wydawnictwo Rafael, Kraków 2020)
  • Inkwizycja (Wydawnictwo WAM, Kraków 2020)
  • Czy Kościół ma sens? (Wydawnictwo M, Kraków 2021)
  • Weź i słuchaj. O Piśmie, które staje się słowem (Wydawnictwo M, Kraków 2021)
  • Jak Bóg pomyślał Kościół. Odnaleźć się mimo kryzysu (Wydawnictwo WAM, Kraków 2023)
  • Chrześcijanie wobec żydów (Wydawnictwo WAM, Kraków 2023)
  • Klucz do Ewangelii św. Łukasza (Wydawnictwo M, Kraków 2023)
  • Klucz do Ewangelii św. Jana (Wydawnictwo M, Kraków 2024)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b M.P. z 2018 r. poz. 695 – pkt 11. [dostęp 2020-11-09].
  2. ↑ a b c d e Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji krakowskiej. diecezja.pl (arch.). [dostęp 2017-11-11].
  3. ↑ Maskacjusz TV: Świętość – bp Grzegorz Ryś. youtube.com, 2016-07-23. [dostęp 2019-05-15].
  4. ↑ 100-lecie 20 lat później. krakow.gosc.pl, 2012-10-05. [dostęp 2023-07-31].
  5. ↑ a b c Grzegorz Ryś. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2024-10-19].
  6. ↑ a b c Grzegorz Ryś, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2018-08-31].
  7. ↑ Duszpasterze. parafiakety.pl (arch.). [dostęp 2018-10-20].
  8. ↑ K. Szyjka: Przygodę z Winnicą Pańską rozpoczął w Kętach. faktyoswiecim.pl, 2011-10-04. [dostęp 2018-10-20].
  9. ↑ a b c d e f g h i Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl. [dostęp 2023-07-02].
  10. ↑ a b Ks. prałat Grzegorz Ryś biskupem pomocniczym arch. krakowskiej. ekai.pl (arch.), 2011-07-16. [dostęp 2017-05-16].
  11. ↑ Nomina di Ausiliari di Kraków (Polonia). press.vatican.va, 2011-07-16. [dostęp 2015-12-21]. (wł.).
  12. ↑ Komunikat Nuncjatury – nominacje w arch. krakowskiej. episkopat.pl (arch.), 2011-07-16. [dostęp 2012-08-14].
  13. ↑ Ks. Ryś i o. Muskus wyświęceni na biskupów. krakow.tvp.pl (arch.), 2011-09-26. [dostęp 2017-12-10].
  14. ↑ Konsekracja nowych biskupów archidiecezji krakowskiej. episkopat.pl (arch.), 2011-09-27. [dostęp 2013-08-14].
  15. ↑ Nomina dell’Arcivescovo Metropolita di Łodź (Polonia). press.vatican.va, 2017-09-14. [dostęp 2017-09-14]. (wł.).
  16. ↑ Łódź: bp Grzegorz Ryś – metropolitą łódzkim. nuncjatura.pl, 2017-09-14. [dostęp 2017-09-14].
  17. ↑ Ingres abp. Grzegorza Rysia do łódzkiej bazyliki archikatedralnej. ekai.pl, 2017-11-04. [dostęp 2017-11-05].
  18. ↑ Arcybiskup Grzegorz Ryś dostał paliusz od papieża Franciszka. dzienniklodzki.pl, 2018-06-30. [dostęp 2018-06-30].
  19. ↑ Abp Ryś przyjął paliusz – oznakę posługi metropolity i symbol łączności z papieżem. ekai.pl, 2018-10-06. [dostęp 2018-10-20].
  20. ↑ Dekret o diakonacie stałym w Archidiecezji Łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl, 2019-02-03. [dostęp 2019-02-03].
  21. ↑ Abp Ryś utworzył nowe seminarium duchowne. ekai.pl, 2019-09-22. [dostęp 2019-09-22].
  22. ↑ Nomina dell’Amministratore Apostolico sede plena di Kalisz (Polonia). press.vatican.va, 2020-06-25. [dostęp 2020-06-25]. (wł.).
  23. ↑ Komunikat Nuncjatury. episkopat.pl (arch.), 2020-06-25. [dostęp 2024-10-31].
  24. ↑ List Arcybiskupa Administratora Apostolskiego do wiernych Diecezji Kaliskiej. diecezja.kalisz.pl. [dostęp 2020-07-05].
  25. ↑ Rinuncia del Vescovo di Kalisz (Polonia) e nomina dell’Amministratore Apostolico “sede vacante”. press.vatican.va, 2020-10-17. [dostęp 2020-10-17]. (wł.).
  26. ↑ Kalisz: Bp Edward Janiak odchodzi. Abp Grzegorz Ryś – administratorem apostolskim „sede vacante”. nuncjatura.pl, 2020-10-17. [dostęp 2020-10-17].
  27. ↑ E. Kotowska-Rasiak: Bp Damian Bryl objął kanonicznie diecezję kaliską. ekai.pl, 2021-02-11. [dostęp 2021-02-12].
  28. ↑ Le parole del Papa alla recita dell’Angelus. press.vatican.va, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09]. (wł.).
  29. ↑ Abp Grzegorz Ryś w gronie nowych kardynałów. ekai.pl, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09].
  30. ↑ Papież kreował 21 nowych kardynałów. Jak wyglądał konsystorz?. ekai.pl, 2023-09-30. [dostęp 2023-10-01].
  31. ↑ Concistoro Ordinario Pubblico: Assegnazione dei Titoli e delle Diaconie ai nuovi Cardinali. press.vatican.va, 2023-09-30. [dostęp 2023-09-30]. (wł.).
  32. ↑ Kardynałowie otrzymali kościoły tytularne. gosc.pl, 2023-09-30. [dostęp 2023-09-30].
  33. ↑ Kard. Ryś podczas ingresu do łódzkiej katedry: Kim byśmy byli bez Matki, którą jest Kościół. episkopat.pl (arch.), 2023-10-14. [dostęp 2024-10-31].
  34. ↑ P. Kłys: Kard. Grzegorz Ryś celebrował Eucharystię w swoim Kościele tytularnym w Rzymie. archidiecezja.lodz.pl, 2023-11-22. [dostęp 2023-11-23].
  35. ↑ a b Bp Grzegorz Ryś na czele Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji. ekai.pl (arch.), 2011-10-15. [dostęp 2017-05-16].
  36. ↑ Wybory 390. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2021-11-18. [dostęp 2024-10-31].
  37. ↑ a b Wybory 393. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2022-10-12. [dostęp 2024-10-31].
  38. ↑ Historyczne spotkanie Episkopatu Polski w Lublinie. ekai.pl, 2017-10-14. [dostęp 2017-11-06].
  39. ↑ Rada Stała. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2024-10-31].
  40. ↑ M. Przeciszewski: Kard. Ryś: chodzi mi o Kościół, który istnieje dla ewangelizacji i jest znakiem i instrumentem budowania jedności. ekai.pl, 2023-07-18. [dostęp 2023-10-09].
  41. ↑ Grzegorz Ryś na stronie Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2016-11-09].
  42. ↑ Grzegorz Ryś na stronie Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2024-10-31].
  43. ↑ Kard. Grzegorz Ryś powołany do Rady ds. Rodziny Konferencji Episkopatu Polski. archidiecezja.lodz.pl, 2023-11-22. [dostęp 2023-11-23].
  44. ↑ Nomina di Membri della Congregazione per i Vescovi. press.vatican.va, 2020-11-21. [dostęp 2020-11-21]. (wł.).
  45. ↑ Abp Grzegorz Ryś mianowany członkiem Kongregacji ds. Biskupów. episkopat.pl (arch.), 2020-11-21. [dostęp 2024-10-31].
  46. ↑ Nomina di Membri dei Dicasteri della Curia Romana e della Pontificia Commissione per lo Stato della Città del Vaticano. press.vatican.va, 2023-10-04. [dostęp 2023-10-04]. (wł.).
  47. ↑ Podsumowujemy Synod Biskupów o młodzieży. ekai.pl, 2018-10-28. [dostęp 2018-12-31].
  48. ↑ XVI Assemblea Generale Ordinaria del Sinodo dei Vescovi – Elenco dei Partecipanti. press.vatican.va, 2023-07-07. [dostęp 2023-07-07]. (wł.).
  49. ↑ A. Zalewski: Abp Ryś z nominacji papieskiej weźmie udział w pierwszym Zgromadzeniu Ogólnym Synodu o Synodalności. www.archidiecezja.lodz.pl, 2023-07-07. [dostęp 2023-07-07].
  50. ↑ Rozpoczyna się pierwsza sesja zgromadzenia Synodu Biskupów 2021-2024. ekai.pl, 2023-10-04. [dostęp 2023-10-04].
  51. ↑ S. Karnacewicz: Biskup Grzegorz Ryś nowym metropolitą łódzkim. pap.pl, 2017-09-14. [dostęp 2017-11-11].
  52. ↑ Uchwała Nr LXXIV/2218/23 Rady Miejskiej w Łodzi. bip.uml.lodz.pl, 2023-04-12. [dostęp 2023-05-12].
  53. ↑ Kraków: abp Jędraszewski i abp Ryś odebrali tytuły Małopolan Roku 2017. ekai.pl, 2018-05-14. [dostęp 2018-05-15].
  54. ↑ B. Gancarz: Jubileuszowa nagroda dla biskupa Rysia. gosc.pl, 2017-04-04. [dostęp 2019-05-19].
  55. ↑ Ambasador Polszczyzny. rjp.pan.pl. [dostęp 2023-07-02].
  56. ↑ Medal Misji Jana Karskiego dla abp. Grzegorza Rysia. ekai.pl, 2019-04-15. [dostęp 2019-07-09].
  57. ↑ P. Kłys: Szabla Kilińskiego dla metropolity łódzkiego. archidiecezja.lodz.pl, 2022-06-08. [dostęp 2022-06-12].
  58. ↑ Pierwsza tura medali z okazji 600-lecia Łodzi rozdana!. muzeum-lodz.pl (arch.), 2023-06-23. [dostęp 2024-06-24].
  59. ↑ Kard. Grzegorz Ryś uhonorowany Menorą Dialogu. ekai.pl, 2024-01-19. [dostęp 2024-01-21].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grzegorz_Ryś&oldid=75305169”