Gorzkoborowik żółtopory
Gorzkoborowik żółtopory (Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gorzkoborowik żółtopory |
| Nazwa systematyczna | |
| Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini Index Fungorum 146: 1 (2014) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji: Boletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1801 Persoon nadając mu nazwę Boletus calopus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 2014 Alfredo Vizzini, przenosząc go do nowo utworzonego rodzaju Caloboletus[1].
- Boletus calopus Pers. 1801
- Boletus lapidum J.F. Gmel. 1792
- Boletus olivaceus Schaeff. 1774
- Caloboletus calopus var. ruforubraporus (Bertéa & Estadès) Blanco-Dios 2015
- Dictyopus calopus (Pers.) Quél. 1886
- Dictyopus olivaceus (Schaeff.) Quél. 1886
- Tubiporus calopus (Pers.) Maire 1937[2].
Alina Skirgiełło nadała w 1939 r. polską nazwę tego gatunku borowik grubotrzonowy, jednak Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę borowik żółtopory, uważając ją za bardziej właściwą. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: goryczak, wścieklak i grzyb grubotrzonowy gorzki[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Caloboletus polska nazwa stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy gorzkoborowik żółtopory[4].
Morfologia
edytujŚrednica 3–15 cm, u młodych okazów półkulisty, potem łukowaty. Brzeg długo podwinięty. Barwa jasnobrązowa lub szarooliwkowa. Powierzchnia zamszowa[5].
Długie, przy trzonie wycięte zatokowato, na młodych okazach są cytrynowożółte, na starszych ciemniejsze – oliwkowe. Pory rurek okrągłe, drobne, po zgnieceniu sinieją[6].
Wysokość 7–14 cm, grubość 2–4,5 cm. Mocny i gruby, początkowo beczułkowaty, potem staje się walcowaty lub maczugowaty. Górą żółty, dołem karminowoczerwony. Cały pokryty jest siateczką delikatnych linii. Pod kapeluszem jest ona biała, na środku czerwona, u dołu brązowa[5].
Kremowy, koło nasady trzonu różowawy. Po przecięciu zmienia kolor na niebieskozielony. W smaku gorzki, zapach słaby, kwaskowaty[6].
Ochrowooliwkowy. Zarodniki gładkie o średnicy 12–14 × 4–6 μm[7].
- Gatunki podobne
Podobny jest modroborowik ponury (Suillellus luridus), ale ma rurki pomarańczowoczerwone i nie ma czerwonego trzonu. Podobnie ubarwione kapelusze mają krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas) i gorzkoborowik korzeniasty (Caloboletus radicans)[5].
Występowanie
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie i Japonii[8]. W Europie Środkowej jest dość rzadki. Ostatnio jednak jego liczebność wzrosła, prawdopodobnie dzięki zmniejszeniu się ilości związków siarki w powietrzu[9].
Występuje przeważnie w górskich świerczynach i lasach liściastych, na kwaśnych glebach, głównie pod świerkami, dębami i bukami. Owocniki pojawiają się latem i jesienią[9]. Występuje nierównomiernie; w niektórych okolicach jest rzadki, w innych pospolity. W Polsce występuje częściej na południu, szczególnie w niższych położeniach górskich[7].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy[3]. Grzyb niejadalny, według niektórych uznawany za lekko trujący. Może spowodować poważne zaburzenia ze strony układu pokarmowego, pojawiające się po około 20 minutach po spożyciu i trwające do 2 dni[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-10-24] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-10-24] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 76, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 127, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 45, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 279, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Występowanie gorzkoborowika żółtoporego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-08-01].
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 73, 78, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Leksykon grzybów, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, 2006, ISBN 3-89836-604-9.