Gorajec
Gorajec (w latach 1977–1981 Dąbrowa) – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Cieszanów[5][4], nad potokiem Gnojnik na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.
| wieś | |
 Cerkiew Narodzenia Marii w Gorajcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
175[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-611[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLU |
| SIMC |
0600119[4] |
Położenie na mapie gminy Cieszanów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
 50°16′09″N 23°12′16″E/50,269167 23,204444[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Wierni wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wojciecha w Cieszanowie[6].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0600071 | Dąbrówka | przysiółek |
Historia
edytujPierwsze ślady osadnictwa na terenie Gorajca pochodzą z czasów neolitu. Gorajec założony został w 1564 roku na prawie wołoskim na gruntach sąsiedniej wsi Żuków przez hetmana wielkiego koronnego i starostę lubaczowskiego Jana Tarnowskiego. Nosił początkowo nazwę Horajec i do końca XVIII wieku wchodził w skład dóbr starostwa niegrodowego lubaczowskiego[7]. W 1772 w wyniku I rozbioru Gorajec wraz z Galicją został włączony w granice monarchii Habsburgów[8]. Zniesienie pańszczyzny w 1848 przez cesarza Ferdynanda I Habsburga mieszkańcy Gorajca upamiętnili wzniesieniem we wsi pomnika, tzw. krzyża pańszczyźnianego[9]. Właścicielami pouwłaszczeniowego majątku ziemskiego w Gorajcu byli bracia Jakub i Ludwik Bruniccy[10]. Na początku XX wieku majątek ziemski w Gorajcu przeszedł w ręce rodziny Wattmanów. Gorajec należał do parafii w Żukowie, przejściowo – od 1618 roku do końca XVII wieku – był samodzielną parafią.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego. W 1921 roku we wsi mieszkały 994 osoby, w większości wyznania greckokatolickiego. We wsi istniał Dom Narodowy, w którym mieściły się sale szkolne, czytelnia Proswity oraz sklep spółdzielczy. W latach 1944–1947 mieszkańców wsi narodowości ukraińskiej wysiedlono, a wieś spalono.
W 1944 r. kwaterował tutaj Iwan Szpontak, major UPA, którego sotnia, przekształcona później w kureń (batalion), zamordowała prawie wszystkich tutejszych Polaków. Łączna liczba ofiar wyniosła 67 osób, w tym 2 Ukraińców, którzy odmówili współpracy z banderowcami. Ich masowy grób odkryto po wojnie na cmentarzu greckokatolickim[11][12].
6 kwietnia 1945 oddziały Wojsk Wewnętrznych, MO liczące łącznie ok. 300 osób podczas akcji pacyfikacyjnej zamordowali około 170 osób[13].
W latach 50. XX wieku w Gorajcu powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 60. XX wieku zbudowano szkołę. W latach 1977–1981 wieś nosiła nazwę Dąbrowa. W roku 2005 we wsi zameldowanych było 107 osób.
We wsi znajduje się drewniana cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia NMP, jedna z najstarszych w Polsce, wzniesiona w 1586 jako cerkiew filialna parafii w Żukowie. Obecnie stanowi ona obiekt parafii w Cieszanowie. Zaliczana jest do obiektów położonych przy szlaku architektury drewnianej. Do zabytków wsi należy także XIX-wieczna kaplica oraz cmentarz greckokatolicki.
Od 2008 roku odbywają się tu nieformalne spotkania pasjonatów kultury ludowej – Folkowiska. W dniach 15-17 lipca 2011 roku odbył się pierwszy oficjalny Festiwal Kultury Pogranicza Folkowisko 2011. Najważniejszymi wydarzeniami były: Wieczór Opowiadaczy pod patronatem Andrzeja Stasiuka, Noc Folkowa z koncertem Zoi oraz zespołu Żmije oraz recital Eweliny Koniec.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34946
- ↑ Wieś Gorajec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-28], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 321 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Bondyra 2015 ↓, s. 34.
- ↑ Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 123.
- ↑ Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 126.
- ↑ Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 124.
- ↑ Garbacz 2015 ↓, s. 86.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 479, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Apokryf Ruski. Nadsanie. Gorajec
Bibliografia
edytuj- Wiesław Bondyra: Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich. Lublin: 2015. ISBN 978-83-7784-601-8.
- Dionizy Garbacz: U boku Wołyniaka. Warszawa - Kraków: 2015. ISBN 978-83-64452-61-1.
- Robert Zwierzyniecki: Polska w obiektywie Polaka 2008–2023. Kraków: 2024. ISBN 978-83-8369-834-2.
Linki zewnętrzne
edytuj
- Gorajec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 692.
- Mapa katastralna wsi Gorajec z 1854
- Strona wsi Gorajec. roztocze-gorajec.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-18)].