Gołąbek zielonawofioletowy
Gołąbek zielonawofioletowy (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek zielonawofioletowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. Monogr. Hymenomyc. Suec. (Upsaliae) 2(2): 194 (1863) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer, nadając mu nazwę Agaricus cyanoxanthus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1883 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula[1].
- Agaricus cyanoxanthus Schaeff. 1774
- Russula cutefracta Cooke 1881
- Russula cyanoxantha var. cutefracta (Cooke) Sarnari 1992
- Russula flavoviridis Romagn. 1962
Alina Skirgiełło w 1991 r. opisała go pod nazwą gołąbek modrożółty, jednak według Władysława Wojewody nazwa jest mylna, błędnie bowiem określa kolor jego kapelusza – nigdy nie występuje w nim barwa żółta. Wojewoda wprowadził nową nazwę – gołąbek zielonawofioletowy. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne nazwy: gołąbek fioletowy, bedłka górkowa, olszówka[3], a w nazewnictwie ludowym gołąbek zielony, gołąbek zielonawy, gołąbka zielonawa, serowiatka zielonawa, syrojeżka zielonawa, zielonka[4].
Morfologia
edytujŚrednicy 5–15 cm. Młody półkulisty z podgiętym brzegiem, później wypukły, stary wklęsły do lejkowatego. Skórka przeważnie bez połysku[5]. W czasie wilgotnej pogody skórka jest lepka, w czasie suchej błyszcząca. Istnieje duża zmienność w ubarwieniu kapelusza. Ma on kolor w różnych odcieniach koloru fioletowego, niebieskiego, różowego, ochrowego, oliwkowego i siwoczarniawego[6]. Cały kapelusz może być ubarwiony jednolicie, ale może też być kombinacją wymienionych kolorów[7].
Blaszki białe, dość gęste, o różnej długości (blaszki krótkie przemieszane z dłuższymi) Są giętkie (nie kruszą się przy dotknięciu palcem) – co jest wyjątkiem wśród gołąbków. Ten gatunek jest jedynym gołąbkiem, którego blaszki na starszych grzybach nie stają się kruche, lecz zachowują elastyczność[8].
Wysokość 5–12 cm, grubość 2–3 cm, walcowaty, początkowo twardy, później gąbczasty. Biały, rzadko zabarwiony na liliowoczerwono[6].
Trwale biały, dość ścisły. Smak łagodny. W odróżnieniu od innych gołąbków miąższ nie barwi się pod wpływem siarczanu żelazawego na różowocielisto[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne o rozmiarach 7–9,5 × 5,5–7 µm i powierzchni pokrytej dużymi i małymi brodawkami. Podstawki o rozmiarach 40–50 × 8–13 µm. Wrzecionowate cystydy mają rozmiar 60–95 × 4–6 (13) µm i niewielki, zaokrąglony kończyk. Pod działaniem sulfowaniliny szarzeją. Występują nieliczne przewody mleczne[9].
- Gatunki podobne
Podobny jest gołąbek oliwkowozielony (Russula heterophylla). Różni się gęstszymi i widelcowato pozrastanymi przy trzonie blaszkami oraz przewagą oliwkowozielonego koloru na kapeluszu[7]. Można go też pomylić z jadalnym gołąbkiem fiołkowozielonym (Russula ionochlora), o małych rozmiarach i z kruszącymi się blaszkami. Porównaj również z jadalnymi: gołąbkiem chmurnym (Russula parazurea)[5] oraz gołąbkiem szarym (Russula grisea).
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Europie, Ameryce Północnej i Środkowej, Azji i Australii[10]. W Polsce jest bardzo pospolity[3].
Grzyb naziemny. Rośnie od lipca do października, przeważnie w lasach liściastych, rzadziej iglastych, głównie pod dębami lub bukami. Rośnie na różnych glebach, unika tylko gleb wapiennych. W Europie Środkowej i w Polsce jest dość częsty[8][7].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy[3]. Jest jadalny. Jeden z najbardziej smacznych gołąbków w Polsce. Może być przyrządzany w każdy typowy dla grzybów sposób, może też być marynowany w occie. Dobre efekty smakowe daje marynowanie go wspólnie z borowikiem szlachetnym[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-18] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 600, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Albert Pilát, Otto Ušák, Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977, s. 67.
- ↑ a b c Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 444, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 42, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 407, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 278, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 63, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16].