Gołąbek kruchy

Gołąbek kruchy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	Russula
Gatunek	gołąbek kruchy
	Nazwa systematyczna
	Russula fragilis (Pers.) Fr.; Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 359 (1838)
	Zasięg
	; Zasięg występowania w Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek kruchy (Russula fragilis (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus fragilis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu Elias Fries w 1838 r.^[1] Niektóre synonimy naukowe:

Agaricus fallax Schaeff. 1774
Agaricus fragilis Pers. 1801
Agaricus linnaei var. fragilis (Pers.) Fr. 1815
Russula bataillei Bidaud & Reumaux, in Reumaux 1996
Russula emetica subsp. fragilis (Pers.) Singer 1932
Russula emetica var. fragilis (Pers.) Quél. 1888
Russula fragilis var. gilva Einhell. 1985
Russula fragilis var. knauthii (Singer) Kuyper & Vuure 1985
Russula fallax (Schaeff.) Fr. 1874
Russula fragilis var. fallax (Schaeff.) Massee 1893
Russula fragilis var. violascens Secr. ex Gillet 1876^[2]

Polską nazwę podał Feliks Berdau w 1876 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako mglejarka i serojeszka krucha^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy od 2 do 5(7) cm, mały i kruchy, jaśniej lub ciemniej fioletowawy, z domieszką odcieni czerwonawych i zielonawych, także z większym udziałem czerwonego. Centrum zarówno prawie czarniawe, jak i blaknące na kolor żółtawy do oliwkowoochrowego. Skórka wkrótce traci połysk. Brzeg na starość krótko żłobkowany. Skórka daje się ściągać do połowy promienia^[4].

Blaszki

Dość gęste, czasami rozwidlone, przy trzonie niemal wolne^[5]. Za młodu czysto białe, później śmietankowożółtawe, z delikatnie karbowanym ostrzem^[6].

Trzon

O wysokości od 3 do 5 cm i grubości 7–20 mm. Jest gruby, walcowaty, czasami nieco maczugowaty. U młodych okazów pełny, u starszych pusty. Biały, na starość lub po uszkodzeniu żółty^[4].

Miąższ

Niezmiennie biały, o przyjemnym owocowym zapachu. Smak piekący i ostry^[6].

Gatunki podobne

Jest to gatunek o dużej zmienności morfologicznej. Z tego powodu wyróżniono wiele jego odmian i form^[5]. Obecnie według Index Fungorum wszystkie uznane zostały za synonim gołąbka kruchego^[1]. Podobne są: gołąbek różnobarwny (Russula versicolor), o niezbyt ostrym smaku, gołąbek lazurowy (Russula azurea), gołąbek turecki (Russula turci), gołąbek fiołkowozielony (Russula ionochlora)^[6].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szerokoelipsoidalne do kulistych, o rozmiarach 7–10 ×5,5–8 µm i brodawkowato-siateczkowatej powierzchni. Brodawki są średniej wielkości, a siateczka ma pełne oczka. Podstawki o rozmiarach 30–50 × 7–11,5 µm. Cystydy o kształcie podobnym do wrzecionowatego i rozmiarach 90 × 12 µm. Mają tępy szczyt i przewężenie poniżej szczytu. Pod działaniem sulfowaniliny silnie szarzeją. W skórce znajdują się liczne dermatocystydy^[5].

Występowanie i siedlisko

Jest pospolity i szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej. Podano stanowiska tego gatunku także w Kostaryce i Japonii^[7]. W Polsce jest dość częsty^[8]. W polskim piśmiennictwie naukowym opisany na licznych stanowiskach^[3].

Owocniki pojawiają się od lipca do listopada w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, zwłaszcza na wilgotnych glebach wśród mchów, pod dębami, klonami, brzozą brodawkowaną, grabami, leszczyną, bukami, świerkami i sosnami^[3]. Występuje głównie na pogórzu i w górach^[6].

Znaczenie

Naziemny grzyb mykoryzowy. Jest niejadalny z powodu piekącego i ostrego smaku. Jest też lekko trujący^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-12-15] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 603, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 145, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b ^c AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 111, ISBN 83-01-09137-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d EwaldE. Gerhardt EwaldE., Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 464, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16] .
↑ ^a ^b BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 412, ISBN 83-09-00714-0 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2015-12-15] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-15] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 603, ISBN 83-89648-09-1 .

[wag-4] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 145, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[rus-5] AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 111, ISBN 83-01-09137-1 .

[ger-6] EwaldE. Gerhardt EwaldE., Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 464, ISBN 83-7404-513-2 .

[disc-7] Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16] .

[gum-8] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 412, ISBN 83-09-00714-0 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]