Gołąbek czarniawy

Gołąbek czarniawy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	Russula
Gatunek	gołąbek czarniawy
	Nazwa systematyczna
	Russula nigricans Fr.; Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 350 (1838) [1836-1838]
	Zasięg
	; Mapa zasięgu w Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek czarniawy (Russula nigricans Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Nazwę polską nadał Feliks Berdau w 1876 r^[2]. Synonimy naukowe^[3]:

Agaricus adustus var. elephantinus Pers. 1801
Agaricus elephantinus Sowerby 1795
Agaricus nigricans Bull. 1785
Omphalia adusta var. elephantinus (Pers.) Gray 1821
Omphalia adusta ß elephantinus (Bolton) Gray 1821
Russula elephantina (Bolton) Fr. 1838

Morfologia

Kapelusz

Ma średnicę 10–20 cm, za młodu jest łukowaty, potem rozpostarty i zagłębiony w środku. Ma podwinięte brzegi, jest bardzo twardy i grubomięsisty. Młode okazy mają kolor białawy, potem białawoliwkowosiwy, później ciemnobrązowy, w końcu czarny^[4].

Blaszki

Rzadko ustawione. Bardzo grube, kruche, płatowate i nieco przyrośnięte do trzonu. Podobnie jak kapelusz za młodu są białe, potem stopniowo zmieniają kolor aż do czarnego. Po uszkodzeniu siwieją, a nawet czernieją^[4].

Trzon

Wysokość 2–7 cm, grubość 1–3 cm. Jest gruby, walcowaty, pełny i bardzo twardy. W porównaniu z większością gatunków gołąbków jest krótki. Podobnie jak kapelusz zmienia kolor w trakcie rozwoju z białego aż do czarnego. Po uciśnięciu czerwienieje^[4].

Miąższ

Jest bardzo twardy, po skaleczeniu najpierw czerwienieje, później czernieje, zapach bardzo słaby i nieco mdły, smak łagodny^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki o kształcie od kulistego do odwrotnie szeroko jajowatego i rozmiarach 6-8 × 6–7 μm. Powierzchnia pokryta drobnymi brodawkami i słabo zarysowaną siateczka. Podstawki o rozmiarach 40-60 × 6–10 μm. Cystydy liczne, o rozmiarach 70-80 × 5–7 μm, wąskie i wystające na 20–30 μm ponad hymenium. Pod wpływem sulfowaniliny szarzeją. W korze trzonu występują przewody mleczne^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie w Ameryce Północnej, Środkowej i Europie, poza tym w Maroku w Afryce, w Korei, Japonii i Australii^[7]. W Polsce jest dość pospolity^[5]^[8].

Rośnie w lasach liściastych i lasach iglastych, pod bukami i jodłami. Owocniki pojawiają się od lipca do listopada^[2].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[2]. Grzyb jadalny: Przez niektóre przewodniki dla grzybiarzy uważany jest za grzyb jadalny^[4], przez inne za niejadalny^[5]^[9]. Jadalne są tylko młode owocniki, starsze mają zbyt łykowaty miąższ. Nagła zmiana barwy po skaleczeniu tego grzyba odstrasza zbieraczy. Zwykle bywa bardzo robaczywy.

Gatunki podobne

Jest wiele gatunków gołąbków, które po uszkodzeniu natychmiast czernieją^[9]. Podobny może być gołąbek gęstoblaszkowy (Russula densifolia), ale ma gęstsze blaszki, gołąbek białoczarny (Russula albonigra) o gorzkawo-mentolowym smaku, lub gołąbek podpalany (Russula adusta), ale jego kapelusz jest bardziej blady przy brzegach, a jego miąższ czerwienieje po przecięciu, ale nie czernieje^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Alina Skirgiełło: Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula). Warszawa-Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-01-09137-1.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].
↑ Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
↑ ^a ^b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[checklist-2] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[wag-4] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-5] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[russula-6] Alina Skirgiełło: Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula). Warszawa-Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-01-09137-1.

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].

[snowarski-8] Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.

[griz-9] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]