Gołąbek białozielonawy
Gołąbek białozielonawy, gołąbek grynszpanowy (Russula aeruginea Lindblad ex Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek białozielonawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula aeruginea Lindblad ex Fr. Monogr. Hymenomyc. Suec. (Upsaliae) 2(2): 198 (1863) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
| Zasięg | |
 Mapa zasięgu w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy opisali go w 1863 r. Matts Adolf Lindblad i Elias Fries[2]. Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Russula aeruginea Lindblad ex Fr. 1863 var. aeruginea
- Russula aeruginea var. rufa P. Karst. 1889
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., dawniej grzyb ten znany był pod nazwą gołąbek grynszpanowy podaną przez Alinę Skirgiełło w 1991 r.[4]
Morfologia
edytujŚrednica 3–10 cm. Młode owocniki mają kapelusz kulisty, u starszych staje się szeroko rozpostarty i wklęsły na środku. Powierzchnia gładka, sucha i matowa, przy brzegu karbowana. W czasie deszczu staje się śliska. Kolor od zielonego przez oliwkowozielony do żółtozielonego. Na środku przeważnie ciemniejszy. Skórkę można ściągnąć niemal z całego kapelusza[5].
Szerokie, gęsto ustawione i o różnej długości. przy trzonie nieprzyrośnięte, lub tylko nieznacznie. U młodych osobników białe, u starszych kremowe[5].
Gładki i walcowaty, biały u podstawy rdzawoplamisty, zaostrzony bez pierścienia. Wysokość 4–8 cm, grubość 1–2 cm. U młodych okazów pełny, u starszych gąbczasty w środku[5].
U młodych okazów twardy, biały i kruchy. Ma lekko piekący smak, szczególnie blaszki[5]. Pod działaniem FeSO4 staje się szaroróżowawy[6].
Jasnokremowy. Zarodniki elipsoidalne, lub odwrotnie jajowate, pokryte drobnymi brodawkami. Brodawki mają wysokość do 0,6 μm, tępe wierzchołki, niektóre z nich połączone są pojedynczymi, delikatnymi łącznikami. Rozmiary: 7–10 × 6 –7 μm. Cystydy tępe lub posiadające na szczycie szeroki kończyk, dermatocystydy cylindryczne, tępe[6].
- Gatunki podobne
Bywa mylony ze śmiertelnie trującym muchomorem zielonawym (Amanita phalloides). Podobny jest też gołąbek oliwkowozielony (Russula heterophylla), ale nie ma on szczypiącego smaku i jego skórkę można ściągnąć tylko do jednej trzeciej promienia kapelusza[5].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej i Europie. W Polsce jest jednym z najczęściej występujących gołąbków[6].
Grzyb naziemny. Rośnie w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, także w parkach, na ściółce, głównie pod brzozą brodawkowatą i brzozą omszoną, rzadziej pod klonem jaworem, bukiem, świerkiem, sosną i robinią. Owocniki wyrastają od czerwca do listopada[4].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy. Jest grzybem jadalnym gorszej jakości. Bywa jednak zbierany przez grzybiarzy, po ugotowaniu traci bowiem gorzki smak. Jednak spożyty w większych ilościach może wywołać u wrażliwych osób lekką niedyspozycję żołądkowo-jelitową. Ponadto przez niedoświadczonych grzybiarzy może być pomylony ze śmiertelnie trującym muchomorem zielonawym (Amanita phalloides) lub muchomorem cytrynowym (Amanita citrina)[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Russula aeruginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-07-02] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 25, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 77, ISBN 83-01-09137-1.