Gąska kroplistobrzega
Gąska kroplistobrzega (Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska kroplistobrzega |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 77 (1872) | |
.JPG)
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus pessundatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1872 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus pessundatus Fr. 1821
- Gyrophila equestris var. pessundata (Fr.) Quél. 1886
- Gyrophila pessundata (Fr.) Quél. 1888
- Tricholoma pessundatum var. amarescens Naveau 1923
- Tricholoma pessundatum var. campestre Gillet 1874
- Tricholoma pessundatum var. montanum Gillet 1874
- Tricholoma pessundatum var. montanum (Fr.) Pilát 1959
- Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél., 1872, var. pessundatum
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r[3].
Morfologia
edytujŚrednica 6–12 cm, kształt początkowo półkulisty, później wypukły, a nawet płaski. Dojrzałe okazy czasami mają niewyraźny garb, czasami są wklęsłe. U młodych okazów brzeg podwinięty, u starszych wyprostowany, czasami powyginany i żeberkowany. Powierzchnia gładka, wilgotna, nieco lepka i śliska. Ma barwę brązową, czerwonobrązową, lub żółtawobrązową. Brzeg nieco jaśniejszy. Czasami występują na powierzchni ciemniejsze, pomarańczowobrązowe plamki[4].
Gęste, szerokie, przy trzonie wykrojone ząbkiem. Oprócz pełnych blaszek występują także międzyblaszki. Początkowo są białe, u starszych owocników ciemnieją i mają barwę od kremowej do jasnobrązowej. Po uciśnięciu ciemnieją. Ostrza blaszek o tej samej barwie co blaszki. U starszych okazów na blaszkach pojawiają się rdzawe plamy[4].
Wysokość 3–7 cm, grubość 1–2 cm. Walcowaty, często wygięty. U młodych okazów twardy i pełny, u starszych komorowaty. Powierzchnia gładka lub nieco włókienkowata, barwy białej, ku podstawie ciemniejsza – rdzawobrązowa. Na szczycie trzonu brak jaśniejszej strefy. Podstawa obrośnięta białą grzybnią[4].
Biały, tylko w podstawie trzonu i pod skórka kapelusza czasami jasnobrązowy. Jest zwarty i mięsisty, po uszkodzeniu nie zmienia barwy. Ma mączysty zapach i gorzkawy smak[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki eliptyczne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 5–8 × 3-5 µm. Pleurocystyd i cheilocystyd brak. Strzępki w skórce cylindryczne, o szerokości 4–7 µm, często inkrustowane. Brak sprzążek[5].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Anglii, Holandii[3].
Rośnie na ziemi w lasach iglastych, głównie w towarzystwie sosny[3], ale czasami także w sąsiedztwie świerków, i jodeł. Preferuje siedliska suche[4]. Pojawia się od sierpnia do października[3].
Znaczenie
edytujGrzyb mikoryzowy. W Europie uważany jest za grzyb trujący[4], w Hongkongu jednak jest grzybem jadalnym[8]. Zapewne przed spożyciem musi być w jakiś szczególny sposób przygotowana, gdyż normalnie jej spożycie powoduje wymioty, biegunkę i osłabienie trwające do trzech dni[9].
Gatunki podobne
edytujWśród gąsek o brązowym ubarwieniu jest wiele podobnych gatunków, m.in[10]:
- gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum) o blaszkach żółtawych,
- gąska bukowa (Tricholoma ustale), o kapeluszu gładkim i błyszczącym a blaszkach rdzawych,
- gąska gorzka (Tricholoma stans), która ma na trzonie pod kapeluszem wyraźną strefę pierścieniową.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2016-01-05]. (ang.).
- ↑ Paul Kirk: Species Fungorum. [dostęp 2010-01-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Warmia i Mazury. Gąska kroplistobrzegowa. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-02)].
- ↑ Mushroom Experta. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Tricholoma pessundatum. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.